Vapur Donatanları ve Acenteleri Derneği 121 yaşında Yazan: Osman Öndeş (Araştırma Makalesi)

6 Kasım 1902 tarihinde Charles Dachaud başkanlığında “Chambre Maritime des Compagnies de Navigation Etrangeres Constantinople”yi kuruldu. Kurucu üyeler; M. Barboro ve M.Petcheneff, A.Seymery, Alfred C. Silley, Bogdan De Jucovich, A.C. Sfezzo, D.A. Mango, Spas. Antonoff, Timothée Reboul, Theo N.Curmissi idi. Aralarında hiçbir Türk yoktu.

Ulaştığımız uygarlık, ileri sanayi, ekonomi ve eğitim alanlarındaki başarılarımızı Türkiye Cumhuriyeti ile açılan engin ufuk sayesinde kazandık. Bizlere bu engin imkanları sağlayanlar Mustafa Kemal Paşa-Atatürk ve arkadaşları ile canlarını bu vatan için feda eden atalarımız oldular. Bu çalışma Cumhuriyet kazanımlarının kıymetini ve faziletini anlamak adına da bir belgedir.

Cumhuriyet öncesinde Türkler kendi vatanlarında perişan halde idiler. Devlet kapısında memur olmak, kızına damat olarak bir memuru tercih etmek güvence ve itibar sayılırdı.

Osmanlı Devleti’nin son yüzyılında Gemi Acentelerinin hiçbiri Türk değildi!

Osmanlı topraklarında yabancılar sanayide, ticarette, sanatta bir örümcek ağı gibi tüm Osmanlı yaşamını sarmıştı. Bu makalem için Raphael Cesar Cérvati’nin “Grand Annuaire Oriantalé- Annuaire Oriental du Commerce de l’Industrie et de la Magistrature” ve J o s e p h L . N a l p a s , Jacobs de Andria’nın “Indicateur Commercial-Annuaire des Commerçants de Smyrne” başlıklı yıllıklarından alıntılar yaptım. Bu belge yıllıkların bazı kısımlarını sabırla çalışarak kaydettim. Türkiye Cumhuriyeti bir Mucize’dir. Bu “Mucize” koskoca bir devletin ve milletin düşürüldüğü zavallılığı anlatır.

Yabancılara sonuna dek ayrıcalıklar tanınmıştı

Yabancılar imparatorlukta kendilerine tanınan tuhaf denecek kadar sınırsız ayrıcalıklara sahip bir şekilde, Türkiye’de toplumun geniş ve önemli bir unsurunu meydana getiriyorlardı. Sahip oldukları imtiyazlar sayesinde sorumlu oldukları yabancı hukuk kurumları bir ayrıcalık değil, aksine bir zorunluktu. Bu hukuk kurumlarına İmparatorluk karışımazdı. Hatta postalarını dahi kendi postahanelerinden göndermek ve almak gibi imtiyazlara sahiptiler. Hukuk kavramında, cezai suçlar da dahil, Osmanlı mahkemeleri yetkisizdiler ve sadece kendi memleketlerinin İstanbul’daki mahkemeleri davalarına bakardı. Yabancılar bu ülkede yaşadılar, kazandılar ve büyük varlıklara sahip oldular. Çocukları dahi Türkiye’de dünyaya gelmelerine rağmen Türk vatandaşı değildiler. Yargılama konusunda İstanbul’daki İngiliz mahkemesinde, İngiliz savcı ve İngiliz hakim huzurunda İngiliz yasalarına göre sorgulama yapardı. Ayni durum, Alman, Fransız, Rus, Amerikan veya Türkiye’de yerleşik diğer ülke mensupları için de geçerliydi. O kadar ki, Osmanlı İmparatorluğu’nda tamamiyle bağımsız hükümetler “İmperia” gibiydiler. Böylesine sınırsız haklar Avrupadaki hiçbir devletde mevcut değildi. Bunun en doğru adı “İmtiyazlar- Kapitülasyonlar”dır.

Osmanlı Türkiyesi’nin son yüzyılında tüm yaşam hakları elinden alınmış, uygarlık yolunda ticaretten ve sanayiden adeta menedilmiş bir ulus vardır ve memleketin efendisi değil, aksine “Tutsaklar gibi kullanılan efendiler”den oluşan bir imparatorluk son devrini tamamlamaktadır.

Annuaire Oriantal 1896 Yıllığındaki reklamlardan biri; Beyoğlu’ndaki ayakkabıcı Théodore Koumianos ve Jean Dertouziadis Rumca, Ermenice ve Fransızca reklam yapıyor. Türkçe yok!

Yıllıklarda, firma reklamlarının hemen hiçbirisinde bir Türk müteşebbisin reklamına rastlanılmayan bir devirdir. Bu reklamlardan örnekleme yapmak isterim; Öndegelen ayakkabı, çizme imalatı yapanlar Osmanlı tebaası Rumlar veya Ermenilerdir. 1896 yılındaki reklamlardan birinde Ayakkabıcı ve çizme imalatçısı Théodre Koumanios,   “Ölçü üzerine Erkekler, kadınlar ve çocuklar için en lüks ve özel çizme ve yakkabı imalatı” yaptığını duyurmaktadır. Annuaire Oriantale İstanbul’da yayınlanmaktadır. Hitap edilen müşteriler Osmanlı vatandaşlarıdır. Ama bu yanının dili Fransızcadır, Rumcadır, Ermenicedir; Théodore Koumianos’un Bottier mağazası Grand Rue Pera- Beyoğlu Büyük Caddesi, Cité Roumeli No. 26’dır. Bir diğer Ayakkabıcı Kalyoncu Kulluk Sokak No.58 Pera’daki   Jean Dertouziadis’tir. “Lüks imalat yaptıklarını ve garantili” olduklarını ilan etmektedir.

Demirci Hacı Serkis Mahjarian’ın sadece adresini belirten olası kısalıkta Osmanlıca duyurusu yanında, Fransızca, Ermenice ve Rumca reklamı. 1896 Anuaire Orientale.

Azapkapı, Galata adresinde Demir işleri atölyesi olan Hacı Serkis Madjaryan, ondüle kepenkler, asansörler, ve her türlü demir işleri yaptıklarını Fransızca, Ermenice, Rumca ayrıntılarla duyurmaktadır.

Kuruluş Tarihi 1887 olan Artaki A. Kumaryan’a ait Fil d’Or (Altın İplik) Mağazası. (Sağda) Francois Riccoli ve Michel ve Jean B. Kölemenoğlu’na ait dökümhane reklamları. Türkçe açıklama yok.. Kaynak: Annuaire Oriental 1896.

Kuruluş Tarihi 1887 olan Artaki A. Kumaryan ’a ait Fil d’Or (Altın İplik) Mağazası her türlü nakış işlemeli ürünleri pazarlamaktadır. Mağazaları Galatasaray’da 214 Numarada ve Kalpakçılarbaşı 6 Numaradadır.

Kuruluş tarihi 1845 olan Francois Riccoli dökümhanesi Kalafat Yeri, No.5,6. Galata’dadır. Kuruluş tarihi 1854 olan Michel ve Jean B. Kölemenoğlu dökümhanesi Kalafat Yeri Sokak No.4 Galata’dadır. Her iki dökümhane Değirmenler ve vapurlar için her cins makine imalatı dökmü yaptıklarını ilan etmektedirler.

Grand Hotel Continental ve Grand Hotel Français sahibi J.Agostini ve Grand

Hotel de Londres (Belle Vue) sahipleri L. Adamopoulos ve N. Apergis idi. Tek kelime Türkçe yok.. Kaynak: Annuaire Oriental 1896.

Petits - Champs olarak adlandırılan Asmalımescit Beyoğlu’ndaki Grand Hotel Continental ve Grand Hotel Français sahibi J.Agostini ve Grand Hotel de Londres sahipleri L. Adamopoulos ve N. Apergis idi. Her iki otel de Fransız mutfağı ve şark mutfağı yemekleri sunduklarını açıklıyorlardı. Otellerde telefon, hidrolik asansör ve sağlıklı banyolar vardı.

Dans hocası Joseph Psalty’den devrin moda danslarını öğrenmek bir üstünlük sayılırdı. Joseph Psalty Pera, Polonya Sokak No.8 adresindeydi. Fakat Pera Palas Oteli’nde de çocuklara, hanımlara ve beylere ayrı saatlerde ders vermekteydi. C. Lebon ve Bourdon’ın kurdukları   şekerleri, çukulataları ve pastaları ile ünlü   De Saint Petersburg-Maison C. Lebon ve Bourdon, Grand Rue de Pera No.438 Oriental Pasajı’nda idi. Padişahın takdirini kazanmıştı.

Beyoğlu’ndaki Hotel Kroecker’in sahibi Paul Kroecker idi. Türkçe yazmaya tenezzül bile etmezlerdi! Kaynak:Annuaire Oriental 1896 Yıllığı.

1841 yılında İstanbul’un en lüks otellerinden biri olarak, Hotel d’Angleterre adıyla kapılarını açan Hıdivyal Palas, 1895 yılında el değiştirerek Mısır Oteli, Hıdiv Oteli gibi isimler almıştır. İlk açıldığı dönemde İlk adı Hotel D’Angleterre olup, Beyoğlu’nun ilk otellerindendir. Sonradan yıkılıp Hidivyal Palas yapılmıştır. Otelin mülkiyeti Kirkor Karagözyan’a ait idi.

Beyoğlu’ndaki Hotel Kroker’in sahibi Paul Kroecker idi;1876 yılında Sakız Adalı Galata Bankeri Tubini ailesine konut olarak Mimar Michail Campanakis tarafından inşa ettirilen yapı, uzun zaman Galata Bankerleri'nin merkezi olarak 

kullanılmıştır. 1890-1918 yılları arasında Alanların tarafından Hotel Kroecker olarak faaliyet gösteren yapı, 1918 yılında İngiliz birlikleri tarafından işgal edilmiştir. Bina, İngiliz istihbarat subayı John Bennett tarafından İngiliz istihbarat merkezine çevrilmiştir. Otel yatırımlarının tamamiyle yabancıların veya Osmanlı tebası çok varlıklı Rum veya Ermeni tüccarların yatırımları oldukları hatırlanmalıdır.

(Solda) Meze, içki ve gıda ürünleri ile ünlü Démétracopoulo Fréres (Kardeşler) (Sağda) Haralambopoulos- Araba karoseri ithalatçısı reklamı görülmekte. Kaynak: Annuaire Oriental 1896 Yıllığı.

Démétracopoulo Fréres ve J. Pappi Successeurs;

Grand Rue de Pera (Beyoğlu) No.430’daki Meze, içki ve gıda ürünleri ile ünlü Démétracopoulo Fréres (Kardeşler), Beyoğlu No.290’daki J. Pappi Successeurs (Vârisleri) meze, içki ve gıda ürünleri satan J.Pappi Successeurs’da İtalyan tuzu etleri, salamlar, Bordeaux Şarapları, York Jambonları, Adalara ait likörler, Mastik, Çukulata, Nuga,tümü Avrupadan ithal konserveler.. büyük taleple karşılanırdı.

Haralambopoulos- Araba karoseri ithalatçısı;

Her çeşit atlı araba, payton imalatı yapan Haralambopoulos’un sahibi H.P. Haralambopoulos idi. Adresi Grand Rue Du Pera /Beyoğlu, Yeni Çarşı 42 olan

H.P. Haralambopoulos Paris ve Viyana imalatı en son model Kupa ve Landon tipi lüks arabaları da pazarlamaktadı. Çok büyük bir sergilemeye sahipti. Ayrıca atların tüm koşum takımları, eğer kaliteli eğerler yanında atlar için veterinerlik hizmeti de vermekteydiler.

Jacques Jost; Çilingir ve demir işleri;

Balkon ve ferforje korkuluklar, Çilingir işleri, Bahçe parmaklıkları,merdiven korkulukları,asansörler,kapı kepenkleri, buhar makineleri, kesme makineleri, sondaj makineleri, özel nikelaj atölyesi,jer türlü kazan imalatı. Adres: Tersane Caddes, Azapkapı 1-3, Galata.

Boucherie L’Epire / İyonya (Yanya) Kasabı Philippe Angiopoulos; Grand Rue de Pera(Beyoğlu), Hamalbaşı Sokak No.30’da olan Boucherie L’Epire İyonya (Yanya) Kasabı Philippe Angiopoulos Büyük bir üne sahipti. Özellikle elçilikler, varlıklı İstanbul aileleri, hastaneler, yabancılar ait okullar ve bellibaşlı oteller tarafından aranılan bir üne sahipti. Türkçe itibarlı bir dil olmadığından, reklamlarını da Fransızca, Rumca ve Ermenice yapan o devir yüzlerce firmasından biri idi.

Johann Volkmann’ın Kuruçeşme’deki buhar kazanları ve tesisleri imalat fabrikası; Johann Vokmann’ın Kuruçeşme’deki buhar kazanları ve tesisleri imalat fabrikası devrin buhar kazanlar ve bağlantılı olarak çalışan tesisleri imal ediyordu. Adresi: Maison a Pera, Oriental Passage (Geçidi) No.14 ve diğer ofisi Grand Rue de Pera No.177’de idi. Reklamları Fransızca, Rumca, Ermenice ve Osmanlıca idi.

Johann Volkmann’ın Kuruçeşme’deki villası “Villa Volkmann”.

Johann Volkmann

Prusya bölgesinden olan Volkmann ailesi kökleri bakımından Musevi asıllı idi. XIX. Yüzyıl sonlarında ailece İstanbul’a yerleşmiş ve buhar kazanları imalatı için Kuruçeşme’de bir atölye kurmuştu. Atölyesinde Alman ustalar çalışmaktaydı. Sanayi kuruluşları için de buhar kazanları imalatı yanında Osmanlı donanması harp gemilerinin kazanlarının yenilenmesi işlerini yaparak önemli bir varlık sahibi olmuştur. Kuruçeşme’de inşa ettirdiği köşkü Villa Volkmann olarak anılır ve cihannüma denilen kulesinin tepesinde daima Almanya bayrağı dalgalanırdı.

Belçika’lı Levanten tüccar Henri Maurice Rampacher;

Belçikalı bir tüccar olan Henri Maurice Rampacher 1816’da Antwerp’da doğdu. 1836 yılında İstanbul’a yerleşti ve İstanbul’da bir yine Belçikalı bir Levanten işadamı olan Leonard H. Holtermann ile ortak olarak Forwarding (Uluslar arası 

Nakliyat)acentesi/firması kurdu. Bu süreçte İstanbul’da ayni şekilde faaliyet yapanlar arasında bir Türk ismi bile yoktu. Tamamı şöyle idi; George Abbot, Antonino Geraci, Parrini Freres & Co., N. Agato, G. de Giacomo,Parrini & Levi,Fratelli Albini, Fratelli Giustiniani, Pietro N. Petrocochino, Fratelli Albini, Jacques Glavany Fils & Co., Jonathan Pitts, Sgo. Albini, Henry Glavany, Giacomo Porro, Smith Allean & Co., Glavany – Zino, La Porterie E Cie, Arlaud & Co., Franco Gorlero e Figlio, Prulut & Salzani & Co., Armani Freres, I. C. V. Graviers, Rampacher & Co., Assaia Aslan, William Hadfield, Rampacher – Leonard H. Holtermann, Stefano Badetti, Henry La Fontaine & Cie, P. Rodocanachi & Co., I. Balsai & Co., Hayes, La Fontaine & Cie, Schembri & Righina, Benf & Co., Tommaso Rizzo, Gius Berisso, Jn. A. Henry Et Cie., Alessandro Schembri, Antonio Berzolese, Honeager Puntantz & Cie., Giorgio Schembri, Michele Berzolesi, Frederic Hubsch & Co., Edward Seagel, P. Bougard & Panchaud, Hubsch & Simoni, Rusti Sevastopulo & Co., Nicolo Bratio e Cie., Jn. Humphry & Sons., Zillich Sikiari & P. Argoti, Calavassy & Cie., A. Inglessis, Jean Simoni, J.S. Cartwright, William Kerr, Suppicich & Ritti, Vzo De Candia, L. Lengnich, Suppicich Figli & Co., F. Cataroni, G. Lervi, Suppicich & Co., Chasseaud & Co., J. Libeury & Cie., Swan & Rampacher, Jean Choples Des Bordes & Comp., Magni, P. Tagliagamce & Co., G. M. Cingria & Co., N. P. Malandrachi, Paul Thoraut, Crespin Pere Et Fils, Matthieu Freres & Co., Trullet, Salzani & Cie, C. G. Cunupioti, Matthieu Freres & Co., H. Vagliano, Henry David, Ambroise P. Mavrogordato, Valsamachy Brothers, A. Diodati & Co., Mavrogordato, Petrocochino & Co., Rolland Escallon et Cie, Andre Nolaki, G. M. Valsamachy, Joachim Holland, G. M. Valsamachy, Cost G. Falicarachi, Evangelos Pahanolis, A. Th. Zigomali, La Fleche Florenville Et Cie, Pietro Jr. Parrini, Fascolo Zino, Sergio Galatti e Figli Pietro Parrini, M. Ganci, Pedemonte & Dodero. Bu muazzam listede de bir Türk ismi bulunmamaktadır!

Ticarî Türkçe yazışmalarda yoktu; Fransızca yazışma yapılırdı.. Mağazalara ait yazışmalar Fransızca, işyeri kartları; Fransızca, Rumca, Ermenice, İtalyanca ve bazılarında Bulgarca idi.Osmanlıca bazı kartlarda yer almıyordu. Pierre Patrinos’a ait “Grand Depot de Manufactures” İngiliz ve Fransız malları satardı. Adresi; Sultanhamam No.16 Hazzapoulo Han’dır. Tüm yazışmaları Fransızca, İşyeri kartı Ermenice İbranice, Rumca, Osmanlıca, Bulgarca ve Fransızca’dır. Payton, araba takımları, at koşumları, nal ve tüm son model Fransız paytonları satıcısı Dumas Freres mağazası Grand Rue de Pera (Beyoğlu) No.151’de, şubesi Tophane No.345,347,357’de, karasöri atölyesi Feriköy Hamam Sokak’ta idi ve tüm yazışmaları Fransızca ve Osmanlıca yapardı. J.Tchovas’a ait “Magasin de Chaussures” ayakkabı mağazası Topçular Caddesi No.211 Galata’da idi ve tüm yazışmaları Fransızca,Osmanlıca, İtalyanca,Rumca, Bulgarca yapardı.

C.Nicolaides Tripo bir deri tüccarı idi ve tüm yazışmaları Fransızca, Osmanlıca, Ermenice, Rumca yapardı.

N.Yannacopouloya ait   “Bazar   Anglais,   tamaiyle   İngiliz   mobilya,   tuvalet dolaplarıi masaları ve oturma odaları eşyaları satan bir mağaza idi. Tüm yazışmaları Fransızca, Osmanlıca, Rumca yapardı. Bazı Rum tüccarlar tüm yazışmalarını sadece Rumca yaparlardı.

Ticaret tamamiyle Levanten, Ermeni, Rum ve Musevi tüccarlara ait idi.

Geopole Messiri, tanınmış bir gemi kumanyacısı idi. Gemilere et, sair gıda, şarap ve sair içkiler, içme suları, parfümler, patentli ilaçlar ve sair her türlü kumanya ihtiyacını toptan fiyatına ikmal etmekteydi. Geo. Messiri & Co. aynı zamanda Amerikan Donanmasının Osmanlı Türkiyesi’ndeki genel kumanyacısı idi. Jonga de Millet, 1895’te gemi kazanları ve diğer gemi parçaları ve donanımları imal eden fabrikasında elli işçi çalıştırmaktaydı. Bir diğer levanten firma ise Société d’Heraclée’nin kurucuları    Yanko Bey Yoanidis, Leonidis,

Zarifi, Gaston Auboyneau ve Albert Cazes idi. Kömür ocaklarının imtiyaz sahipleri arasında bulunan Artin Karamanyan Vasiloğlu’nun kardeşleri Aram ve Hrant’la birlikte Kilimli’de 2, Zonguldak’ta iki kömür ocağı bulunmaktaydı.

Karamyan şirketinin Saadet ve İnayet isimli iki şilebi aynı zamanda Donanma gemileri için kömür ikmal ederdi. Özellikle kömür ticaretinden büyük varlık tesis eden Karamanyan ailesi 1875’de Heybeliada’da inşa edilmiş olan Grand Bretagne Otelini satın alarak Karamanyan Hotel adını vermişlerdir.

Grande Pharmacie Parisienne- J.C. Reboul ilanı;

Reboul ailesi ve Julius César Reboul;

Eczacılık da hemen tamamiyle denecek kadar Ermeni, Rum ve kısıtlı sayıda Levanten ailelere aitti. Grande Pharmacie Parisienne- J.C. Reboul- “Reboul Eczanesi” olarak ün yapmıştır. Duyurularında Paris yüksek eczacılık okulundan mezun olduğu ibaresi yer alır. Grand Rue de Pera (Beyoğlu)’nda Cité de Rumeli

adresindeydi. En donanımlı cihazlara sahip laboratuara sahip bir eczane olduğunu, tüm ilaçları kendisinin hazırladığını duyuruyordu.

Timothée Reboul, 1912-1914 yılları arasında “Dersaadet Şambır Maritime de Campani dö Navigasyon Etranger Cemiyeti”nin başkanlığını üstlendi. Böylece kuruluştan itibaren ilk başkan M. Charles Dechaud’dan sonra yönetim kurulu başkanlığı olmuştur. Timothée Reboul İstanbul’da vefat etti. Mezarı Feriköy’deki Latin Katolik Mezarlığındadır. Bu aileden Jean César Reboul Beyoğlu’nda açtığı ünlü Reboul Eczanesi ile tanınmıştır.

Toplumdaki aykırılık artarken

Levanten olarak tanımlanan Avrupalılar, bu topraklara kendi kültürlerini, bilgi ve beceri birikimlerini getirdiler. Ticarette, madencilikte, arkeolojide, limancılıkta, demiryolu yatırımlarında ve işletmeciliğinde, sanatta, sporda ve kendi ülkelerindeki mimari kültürü aynen bu topraklarda inşa ettirdiklerini evlerinde, köşklerinde kurmak suretiyle öncülük ettiler. Osmanlı tebaası Ermeniler, Rumlar, Museviler, kendi kiliselerinin de getirdiği ivmelerle Osmanlı Devleti’nin hemen tüm ekonomik yaşamının temel unsuru haline geldiler.

Askerlik ve memurluk dışındaki diğer tüm para ilişkili meslekleri aşağılayan bir devlet kavramında ekonomik yaşamın aktörleri olmaktan çıkartılan son yüzyıl Osmanlı halkının bu nedenledir ki, kendi özünde “Efendi” olmadığı görülür.

Bu ulusa efendilik gücünü veren asıl kaynak, siyaseti yönlendiren, baskı kuran, ticareti, sanayii, sanatı ve bir devletin yaşamı için elzem olan her faaliyetini arka planda biçimlendiren sayıca çok az, kudret olarak hudutsuz bir hâkimiyet tesis etmiş olanlar, Müslüman halkın dışındaki her Osmanlı idi.

Yabancılar Osmanlı İmparatorluğu’nca yabancılara tanınmış sınırsız ayrıcalıklar sayesinde bu ülkede refah içinde yaşadılar!

Bu gerçekler değerlendirildiğinde Türk ulusuna millet olma yüceliğini, çalışma, üretme, çağdaş bilimlerle öğrenim görmek bilincini aşılayan Mustafa Kemal Atatürk’ün ve arkadaşlarının Cumhuriyet’le birlikte nasıl bir mucize yarattıkları görülecektir.

İlk gemi acenteleri derneğini kuranların hepsi yabancı idi. XIX. başlarında İstanbul’da deniz ticareti gün geçtikçe gelişirken yabancı gemi kumpanyalarının İstanbul’da şube açmaları veya acente tayin etmeleri, Ticaret Nezareti’nden izin alınmak suretiyle yapılıyordu. Deniz taşımacılığında isim yapmış, düzenli sefer yapan filo sahibi armatörlerin Galata’da bulunan acentelerinden 28’i bir araya gelerek 11 maddelik bir tüzük hazırladı ve 6 Kasım 1902 tarihinde “Chambre Maritime des Compagnies de Navigation Etrangeres Constantinople”yi kurdu. Türkçe adıyla “Ecnebi Seyr-i Sefain Kumpanyaları Dersaadet Bahriye Odası Nizamnamesi”onayı yapıldı.

“Chambre     Maritime     des     Compagnies     de     Navigation Etrangeres Constantinople”ün yönetim kurulu üyeleri şu kişilerdi;

Başkan - Charles Déchaud

Başkan Yardımcısı - M. Barboro ve M.Petcheneff Genel Sekreter - A.Seymery

Sayman - Alfred C. Silley

Üyeler - Bogdan De Jucovich, A.C. Sfezzo, D.A. Mango, Spas. Antonoff, Timothée Reboul, Theo N.Curmissi.

Osmanlı Türkiyesi’ndeki İstanbul’da kurulu, Fransız, İngiliz, İtalyan, Alman kayıtlı olan vapur donatanı ve gemi acentesinin ve sahiplerinin isimleri ve adresleri şöyle idi:

• Victor Algrenti, Sirkeci Yeni Han’da.
• Donizetti Brazzafolli (Lloyd Triestino), Mumhane Cad., Galata’da.
• Albert Cabaud White Star, White Star Dominion & Co. Ltd., Hovagimyan Han Rıhtım Caddesi, Karaköy’de.
• Luca Dabcovich, Dabcovich & Co., Eski Lloyd Han, Galata’da.
• John Albert Galani, Merkez Rıhtım Han, Galata’da.
• Intercontinantale Co. Ltd., Seyr-i Sefain Han, Galata’da.
• Edward La Fontaine, La Fontaine & Sons, Alalemci Han, Galata’da.
• Nahum & Gormezano, Büyük Kınacıyan Han No. 41, Galata’da.
• Laurent Reboul, Galata’da.
• C. Vuccino & G. Vuccino, Vuccino C & G, Cité Français, Galata Rıhtım Caddesi’nde.

I.Dünya Harbi yıllarında Cemiyetin Yönetim Kurulu Üyeleri;D. Cernogorcevitch, Agent Principal de la Compagnie Russe de Navigation à Vapeur et de Commerce, Le Chevalier Fonzi, Agent de la Société Italienne des Sevices Maritimes, A.Schmidt, Agent Gènéral de la Deutsche Levant Linie, G.Schrimpf, Agent Gènéral de la Compagnie Frenssinet et Cie.,A.Silley, Agent Principal de la Khedivial Mail Line. Chamber Maritimé 1921 yılı Yönetim Kurulu Türkiye Cumhuriyet’inin şekillenmesine giden süreçte; Cemiyet Başkanı, Timothée Reboul,Başkan Yardımcısı, D. Brazzafoli,Genel Sekreter, V.Mynaut, Sayman, D.Rizzo, Üyeler M. Fole, Sillamaun, Roland Whittall idi.

Türkiye Cumhuriyeti’nde Gemi acentelerinin insan yapısı değişiyor

Şambır Maritime de Kampani dö Navigasyon Etranger Constantinople, kuruluşundan günümüze kadar dört kez zorunlu olarak isim değişikliğine uğradı. İlk tüzük değişikliği, 1926 yılında kabul edilen Medeni Kanun’un uygulamaya konulmasıyla mevcut cemiyetlerle ilgili yeni düzenlemeler sebebiyle yapıldı. 29 Nisan 1926 tarih ve 815 sayılı “Türkiye sahillerinde nakliyatı bahriye (kabotaj) ve limanlarla karasuları dahilinde icrayı sanat ve ticaret hakkında kanun” la Türk denizciliğinde de yeni bir dönem başladı. Artık deniz ticareti Türk bayraklı gemilerle yapılacaktı. Yabancıların Türk limanları arasında yük ve yolcu taşımasına son verildi. Fransızlara verilmiş olan rıhtım ve liman işletmeleri kısa bir süre içinde devlet tarafından devralındı ve işletilmeye başlandı. “İstanbul Şambır Maritime de Kampani dö Navigasyon Etranger Cemiyeti” 1926 yılına kadar bir nevi, “İstanbul Yabancı Gemi Şirketleri Deniz Ticaret Odası” olarak çalışmalarını sürdürdü. Denizcilik konusundaki hukuki değişmeler sebebiyle, bu kuruluşun da, 815 sayılı kanunun getirdiği değişiklikle kabotaj hakkının kullanımı, cemiyetler statüsüne uyması için tüzüğünün yeniden tescil ve ilanı gerekmişti. Bu amaçla, 26 Mart 1927 tarihinde 9 maddelik Cemiyet Tüzüğü ve kurucu üyelerin listesi bulunan bir dilekçeyi İstanbul vilayetine vermek üzere hazırladı. Bu değişiklik sürecinde ve dilekçenin tescil için verileceği günlerde Cemiyet içinde de bazı değişiklikler oldu. Önce kurucu üyelerden bazıları cemiyetten istifa etti. Yine aynı günlerde cemiyet merkezi başka bir yere taşındı. Sonuçta 27 Kasım 1927 tarihinde 

İstanbul Valiliği tarafından, Cemiyet adı ve tüzüğü tasdik ve tescil edildi. Cemiyetin yeni adı “İstanbul Şambır Maritime de Kampani dö Navigasyon Etranger Cemiyeti” olarak tescil edildi. Bu belge 15 Ocak 1928 günü İstanbul Vilayet Gazetesi’nin 3.cü sayfa ve son sütununda ilan edildi.

1928 tarihli değişikliğe bağlı olarak yeni adıyla “Cemiyet Nizamnamesi”, Mayıs 1928’de eski yazıyla Türkçe ve Fransızca olarak iki dilde basıldı. Cemiyetin 1902’de 28 olan üye sayısı 1928 yılında 38 üyeye ulaştı. 1928 yılı üyeleri Cemiyet 1928 tarihi itibarıyla kayıtlı olan 38 üyesini sıra numarasıyla, “Vapur Kumpanyasının ismi”, “İstanbul’daki Acentesi”, “Adresi” ve “Telefon Numarası” başlıkları altında vermiştir.

28 Haziran 1938 tarihinde 3512 sayılı Cemiyetler Kanunu çıkarıldı. Bu kanuna göre, yabancı isim altında faaliyet gösteren tüm cemiyetlere, Türkçe isim kullanma zorunluluğu getirildi. Konuyla ilgili olarak İçişleri Bakanlığı resmi bir yazı ile Cemiyete durumu resmen bildirdi. İçişleri Bakanlığı’nın bu yazısı üzerine Yönetim Kurulu, 20 Nisan 1939 tarihinde Cemiyetin adının değiştirilmesi ve Cemiyet ana nizamnamesinin yeniden düzenlenmesi konularında Olağanüstü Genel Kurul yapılması kararı aldı. 20 Nisan 1939 günü yapılan Olağanüstü Genel Kurul’da Cemiyetin yeni ünvanı “Ecnebi Seyr-i Sefain Şirketleri ve Armatörleri Cemiyeti” olarak ittifakla kabul edildi. 1939 yılında yapılan Olağanüstü Genel Kurul’da alınan iki maddelik kararla kabul edilen yeni isim değişikliği ile ilgili Tüzük yeniden hazırlanarak, vilayet tarafından onay ve tescilden sonra Cemiyet, yeni isimle görevini sürdürdü. Vapur Donatanları ve Acenteleri Cemiyeti üçüncü kez isim ve tüzük değişikliğini 1968

yılında gerçekleştirdi. Bu değişikliğin sebebi, İçişleri Bakanlığı tarafından 1968 yılında gönderilen resmi bir talimat yazısıdır. Bakanlığın bu talimatında, “Belirlenen    tarihten    itibaren    cemiyetlerin,    yabancı    sözcükle ifade

edilemeyeceği” bildiriliyordu. Bu sebeple cemiyetin birinci kelimesi olan “Ecnebi” sözünün kaldırılması istendi. Bu talimat üzerine toplanan İdare Heyeti, cemiyetin adının “Vapur Donatanları ve Acenteleri Cemiyeti” olarak değiştirilmesi için 4 Nisan 1968 tarihinde Genel Kurul yapılması kararı aldı. 4 Nisan 1968 günü yapılan Genel Kurul’da Cemiyetin Türkçe adının “Vapur Donatanları ve Acenteleri Cemiyeti” olarak değiştirildi. İngilizce adı, “Maritime Chamber of Shipowners and Agents olarak” yer aldı. ^(*)