Denizcilik Genel Müdürü olduktan sonra denizcilik sektörü için belirlediğiniz hedefler, planlar ve projeler nelerdir?

Ülkemizin geleceğinin denizlerde ve denizcilikte olacağı bilinciyle denizcilik eğitiminin en ileri düzeyde verilebilmesini sağlamak amacıyla çeşitli çalışmalar yürütüyoruz. Denizcilik eğitiminde, mesleki bilgi ve tecrübesi tam, kritik kararlar alabilen, İngilizce dilinde kendini ifade edebilen ve bu mesleği uzun süre icra etmeyi arzulayan bir denizci kitlesi yetiştirmeyi hedefledik. Bu niteliklere sahip denizcileri hem iç piyasaya, hem de uluslararası piyasaya kazandırarak sadece denizyolu taşımacılığında değil, denizci eğitiminde de söz sahibi olmak istiyoruz. Milli Eğitim Bakanlığı ile beraber çalışarak denizcilik alanında eğitim veren 6 meslek lisemizi proje okul olarak belirledik ve bunu 04 Şubat 2021 tarihinde imza altına aldık. Milli Eğitim Bakanlığımızla belirlediğimiz bu okullarda uygulanmak üzere uluslararası standartlara uygun, İngilizce ağırlıklı, mesleki bilgi ve deneyime öncelik veren ve denizcilik uygulamaların ön planda olduğu bir eğitim müfredatı belirledik. Bu okulların denizci eğitimci başta olmak üzere tüm ihtiyaçlarını da birlikte gidereceğiz. Bu programın uygulanması ile bu okullardan mezun olacak öğrenciler uluslararası piyasada ülkemizi temsil edecek, arkalarından gelecek diğer denizciler için de örnek teşkil edeceklerdir. Meslek liselerinden mezun olduktan sonra ön lisans ve lisans programlarına geçişlerini kolaylaştırmak ta hedeflerimiz arasında yer almaktadır.

Türk gemi insanlarımızın yabancı bayraklı gemilerde istihdam edilmelerinin önünü açmak amacıyla da, denizcilik alanında büyük filoya sahip ülkelerle ikili anlaşmaların sayısının artırılmasına çalışıyoruz. Türk gemi insanlarının istihdam edilebileceği ülkeler arasına Danimarka, Hong Kong ve Norveç bayraklı gemileri de ekledik. Bu protokoller ile STCW Sözleşmesi gereğince gemi insanlarına verilen belgelerin tanınması yönünde protokol imzaladığımız ülke sayısı 35’e yükseldi ve bu anlaşmaları daha da artıracağız. Bununla birlikte, gemi insanı ihracımızı artırmak için, iş ve işçi bulmaya aracılık faaliyetlerini yürüten gemi insanı istihdam bürolarının Denizde Çalışma Sözleşmesi (MLC 2006) gereklerine uygun olarak yetkilendirmelerini yapmak amacıyla Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) ile birlikte çalışıyoruz. Yabancı bayraklı gemiler için gemi insanı ihracatımızı artırmayı hedeflerken sosyal hakları konusunda da çalışmaları birlikte yürütüyoruz. Bu kapsamda sosyal güvenlik primlerinin ödenmesinde yaşanan sorunların giderilmesi için gerekli mevzuat değişiklerini yapıyoruz.

Seyir emniyetinin ve deniz, can, mal ve çevre güvenliğinin sağlanmasında en önemli unsur olan gemi takip ve izleme sistemleri ve başta gemi trafik hizmetleri, dijitalleşen dünyada ülkemizin denizcilik alanında yapmış olduğu en önemli yatırımlardan biridir. Yerli ve milli yazılımımız Türk Boğazlarından sonra devletimizin çok önem verdiği Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Doğu Akdeniz’i de kapsayacak olan “Doğu Akdeniz Gemi Trafik Hizmetleri Projesi” için de kullanılacak. Doğu Akdeniz Gemi Trafik Hizmetleri Projesi’nin ihale sürecine ilişkin çalışmalar hızla devam etmekte olup yakın bir zamanda sistemin kurulumuna başlanacaktır. Denizcilik sektöründeki milli ve yerli proje ve teknolojik atılım çalışmalarımız artarak devam edecektir.

Türk Boğazları Gemi Trafik Hizmetleri Sistemini bir adım daha ileriye taşıyarak, Marmara Denizi’nin tamamının gemi trafik hizmetleri kapsamına alınması amacıyla da çalışmalara başladık. Mevcut sisteme ilave edilecek beş adet trafik gözetleme istasyonu vasıtası ile iki yeni hizmet sahası daha oluşturulacaktır. Yapılan bu çalışma ile Türk Boğazlarının tamamını kapsayan bir gemi trafik hizmetleri sistemine sahip olacağız. Dijitalleşme çalışmaları kapsamında, gemi insanı işlemlerinin tamamen dijital ortamda, hiçbir fiziki belge istenilmeden doğru şekilde yapılabilmesi için yapılan çalışmada son aşamaya geldik. Bireysel su ürünleri dalgıç belgelerini elektronik ortama taşıdık. Denizcilikte sunduğumuz hizmetleri dijitalleştirerek e-devlet dönüşümünü gerçekleştiriyoruz. Türk Bayraklı gemilerimize verdiğimiz hizmetlerin, dijital dönüşüm ile hizmet kalitesini artırıyoruz. Gemilerin sicil işlemleriyle ilgili düzenlenen Gemi Tasdiknameleri, Kütük Kayıt örnekleri ve Terkin Belgeleri barkotlu olarak üretilmeye başlandı. Gemi insanları ve gemi acente işlemleri dâhil vatandaşlarımıza verilen tüm hizmetlerin e-devlet yöntemiyle gerçekleştirilmesini sağlayacağız. Bu sayede, vatandaşlarımız işlemlerini hızlı ve pratik bir şekilde sonuçlandırabilecektir. Diğer taraftan, Cumhuriyetimizin 100 üncü kuruluş yılı olan 2023’e kadar 1 Milyon Türkiye Cumhuriyeti vatandaşına denizcilik kültürünü aşılamak, denizci millet, denizci ülke hedefine ulaşmak, insanımızın yüzünü denizlere çevirme hedefiyle 2 Ekim 2018 tarihinde başlatmış olduğumuz projede 830.000 amatör denizci sayısına ulaştık.

Öğrencilerimizin ciddi bir problemi olan staj sorununa çözüm noktasında, armatörlerimizi ve yabancı firmalara gemi insanı tedariki yapan firmaları mümkün olduğunca fazla stajyer ikame etmeleri için teşvik ediyoruz. Bu kapsamda, staj bulmada daha çok zorlukla karşılaşan bayan deniz insanlarımızı da kapsayacak şekilde öğrencilerimizin stajlarını yapabilmelerine olanak sağlayacak Fırsat Eşitliği İyi Niyet ve İş Birliği protokollerini 12 adet işletme firmamızla imzaladık. Son olarak bu firmalara üç firma daha ekleyerek, protokol yaptığımız firma sayısını 15’e çıkardık. Protokol ile bahse konu firmalarımızca lisans öğrencilerine ayrılan stajyer kontenjanı kız öğrencilerimize de aynı oranda uygulanmaya başlanılacaktır. İlerleyen dönemde bu protokollerin sayısını tüm öğrencilerimizi kapsayacak şekilde artırmayı hedefliyoruz.

Pandemi nedeniyle daha da artan staj sorunu için 10.06.2020 tarihli talimatımız ile YÖK ve MEB bağlısı Bakanlığımız tarafından yetkilendirilmiş eğitim kurumlarında eğitim gören öğrencilerin denizcilik işletmelerinde, liman başkanlıklarında, KEGM’de, liman seferi yapan yolcu gemileri ile feribot işletmelerinde, klas kuruluşlarında, kılavuzluk ve römorkör teşkilatlarında, araştırma gemilerinde, liman işletmeleri ve tersanelerde yapacakları stajların iki aylık bölümünün deniz eğitim süresinden sayılacağı hüküm altına alınmıştır. Söz konusu uygulamaya pandemi süresince devam edilecektir. İlave olarak staj süresi 15 güne kadar eksik kalan öğrencilerimizin de de yine bu kapsamda stajlarını tamamlamaları ve mağdur olmamaları için okullara ve sektöre yazı ile bildirimde bulunduk.

Deniz Emniyeti Eğitim Merkezi Etüt Projesi ile deniz taşımacılığındaki kazaların ana nedeni olan insan hatasının azaltılmasını sağlamak için gemi insanlarımızın eğitim kalitesini artırmayı hedefledik. Bu doğrultuda hazırlanan hem teorik, hem de pratik eğitimlerin verileceği modern bir eğitim merkezi projesiyle denizcilerimizin mesleki gelişimine katkıda bulunmak, gemi insanlarının uygulama eğitimleri için ihtiyaç duyulan eğitimleri gerçekleştirmek, deniz kirliliğine müdahalelere uzmanlık isteyen gemi manevralarına ve acil durum manevralarına hazırlıklı olunmasını sağlamak amacıyla Deniz Emniyeti Eğitim Merkezi projesini hayata geçireceğiz. Bu proje ile hem denizde can ve mal emniyetinin artırılmasına katkıda bulunulacak, hem de ülkemizde tedarik edilemeyen eğitim ihtiyaçlarının ülkemize getirilmesi suretiyle dışa bağımlılık azaltılacaktır. Denizciliğimizin taşra teşkilatı olan liman başkanlıklarının organizasyon yapısında verimliliği ve sürdürebilirliği artırmak amacıyla bazı değişiklikler yapacağız. Yapılan bu değişikliklerle, vatandaşlarımızın daha kaliteli hizmet almasının önünü açarak, taşra teşkilatımızdaki kaliteli iş gücümüzü çok daha efektif olarak faaliyetlerimize yansıtacağız.

Pandemi döneminde denizciliğin önemi bir kez daha ortaya çıktı. Bu süreçte denizcilik sektörümüz için ne söylemek istersiniz? Genel müdürlüğünüzün bu süreçte proaktif davrandığına şahit olduk. Yapılanlar hakkında bilgi verir misiniz?

Tüm dünyanın yabancı olduğu ve öngöremediği bu süreçte ülkemizde teşkil edilen lojistik pandemi kurullarına en üst seviyede katılım sağlanarak süreç yönetilmiştir. Kısıtlamalar planlanırken ve salgının yayılmasını önleyecek tedbirler kararlılıkla alınırken, lojistik sektörünün hayati idamesini sürdürmek ve çalışanların ve sorumlu oldukları aile bireylerinin sıkıntıya düşmemesi için istihdam anlamında tüm özen gösterilmiştir. Alınan tedbirlerle risk faktörleri minimize edilerek Covid-19 mücadelesinin sürdürülmesi ile üretimin, istihdamın ve uluslararası ticaretin devam etmesi için deniz taşımacılığının idamesi her zamankinden daha fazla önem arz etmektedir. Genel müdürlüğümüz tarafından alınan tedbirlerle koronavirüs salgını ile etkin şekilde mücadele edilirken diğer taraftan ticaretin aksatılmadan sürdürülmesi hedeflenmektedir. Bu amaçla, diğer ilgili kurumlarla koordinasyon halinde, Koronavirüs Bilim Kurulu, Uluslararası Denizcilik Örgütü ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından yayınlanan tedbir ve tavsiye kararları hassasiyetle takip edilmekte, bu kapsamda gerekli tedbirler ivedi şekilde alınarak sektöre ve vatandaşlarımıza duyurulmaktadır.

Denizcilik sektörümüz, tüm dünyada olduğu gibi salgından olumsuz etkilenmesine rağmen, alınan tedbirler neticesinde, 2020 yılında limanlarımızda elleçlenen yük miktarı bir önceki yıla göre yüzde 2,6 artarak 496 milyon 642 bin 652 tona yükselirken yine 2020 yılında 2019 yılına göre elleçleme miktarları toplamda yaklaşık 12,5 milyon ton artarak rekor tazeledi. 2021 yılı Mart ayında limanlarımızda elleçlenen yük miktarı bir önceki yılın aynı ayına göre %0,8 artarak, 43 milyon 647 bin 604 ton olarak gerçekleşti. 2021 yılı Ocak-Mart döneminde ise limanlarımızda elleçlenen yük miktarı bir önceki yılın aynı dönemine göre %3,4 azalarak 123 milyon 618 bin 263 ton olarak gerçekleşti. 2020 yılında limanlarımızda elleçlenen konteyner miktarı, bir önceki yıla göre yüzde 0,3 artarak 11 milyon 626 bin 650 TEU olarak gerçekleşti. 2020 yılında dünya konteyner taşımacılığında yüzde 4’lük bir düşüş öngörülürken yaşanan olumsuzluklara rağmen Türk denizciliğinin geldiği nokta bir başarıdır. 2021 yılı Mart ayında limanlarımızda elleçlenen konteyner miktarı bir önceki yılın aynı ayına göre %8,7 artarak 1 milyon 49 bin 483 TEU olarak gerçekleşti. 2021 yılı Ocak-Mart döneminde ise, limanlarımızda elleçlenen konteyner miktarı bir önceki yılın aynı dönemine göre %4,2 artarak 3 milyon 2 bin 662 TEU olarak gerçekleşti.

Covid-19 küresel salgının en çok etkilediği sektörlerden biri kruvaziyer turizmi olmuştur. 2020 yılında hem ülkemizde, hem de yurtdışı alınan tedbirler neticesinde gerçekleşen kruvaziyer tur iptalleri nedeniyle, limanlarımıza uğrak yapan kruvaziyer gemi sayısı geçen yıla göre %98,5 azalışla beş adet, limanlarımızı ziyaret eden kruvaziyer yolcu sayısı da geçen yıla göre %99,4 azalışla bin 824 yolcu olarak gerçekleşmiştir. Bu süreçte, ilgili tüm kurum/kuruluşlarla işbirliği içerisinde Bakanlığımızca deniz ticaretinin devamlılığının sağlanması ve kolaylaştırılması için genel hatlarıyla aşağıda yer alan tedbirler alınmıştır.

• Uluslararası Denizcilik Örgütü’nün (IMO) tavsiyelerine uygun olarak, deniz lojistiği ve tedarik zincirinde gemi adamlarımız kilit çalışan olarak kabul edilmiştir.
• Pandemi nedeniyle planlı işlemlerini gerçekleştirilemeyen Türk Bayraklı gemilerin belge geçerlilik süreleri uzatılarak deniz ticaretinin devamlılığı sağlanmıştır.
• Vatandaşlarımızın işlemlerine devam edebilmesi ve liman başkanlıklarımızda oluşabilecek temasın en aza indirilmesi amacıyla yüz yüze yapılan işlem ve başvuruların elektronik ortamda gerçekleştirilebilmesine yönelik dijital dönüşüm sağlanmış ve vatandaşlarımızın sadece fiziki belge ihtiyacı için liman başkanlıklarına gitmesi sağlanmıştır.
• Pandemi nedeniyle seyahat kısıtlamalarına takılan ve görev yaptıkları gemilerden ayrılarak ülkemize dönemeyen, bu süre içerisinde de belgelerinin geçerlilik süresi dolan gemi insanlarımızın belge geçerlilik süreleri uzatılmıştır.
• Gemi insanları ve Kılavuz Kaptanlar Yönetmeliği kapsamında istenilen Kılavuz Kaptan Sağlık Raporları geçerlik süreleri uzatılmıştır.
• Aynı kapsamda, Gemi Acenteleri Yönetmeliği gereği verilen Gemi Acentesi Personeli Tanıtım Kartları süreleri uzatılmıştır.
• Denizcilik sektöründe faaliyet gösteren kurs ve eğitim merkezlerinin faaliyetlerinde Milli Eğitim Bakanlığımızca (MEB) yapılan düzenlemelerle eşgüdüm halinde önlemler alınmıştır.
• Genel Müdürlüğümüzce gerçekleştirilen eğitim ve sınav faaliyetlerinde pandemi şartlarına uygun olarak askıya alma ve uzaktan eğitim gibi gerekli düzenlemeler yapılmıştır.
• Yolcu ve turist taşımacılığı yapan deniz araçlarının çalışması ve kapasitesi ile ilgili işlemleri, ilgili bakanlıklarca yayınlanan kararlara uygun şekilde düzenlenmiştir.

Tonaj Harcı Kütüğü, koster filomuzun yenilenmesi ve hurda teşviki gibi denizcilik sektörünün önemli konularında çalışmalarımız var. Bu konudaki düşünceleriniz nelerdir?

Tonaj Harcı Kütüğü Kanun Taslağı ile ilgili olarak; bulunduğumuz coğrafyada son zamanlarda ortaya çıkan dış kaynaklı politik konjonktürel dalgalanmalar milli bayrağımıza sahip güçlü bir gemi filosuna sahip olmamız gerekliliğinin her zamankinden daha fazla önem arz etmesi de göz önünde bulundurularak, bakanlığımız tarafından çalışmalar sürdürülmektedir. Bununla birlikte, taslak kanunda yer alan vergi ve harçlar ile ilgili muafiyetler Hazine ve Maliye Bakanlığımız uhdesinde olduğundan, ilgili birimlerin gerekli uygun görüşleri vermeleri degerekmektedir.

Koster filomuz her geçen gün yaşlanarak artan maliyetler sebebiyle rekabet gücünü yitirmektedir. Söz konusu gemiler çevresel açıdan daha yüksek risklerle bölgemiz denizlerinde seyir yapmaktadırlar. Bir turizm ülkesi olan ülkemiz için bunun yarattığı tehdit ve olacak bir kazanın makro-ekonomik ve toplumsal açıdan bazı zararlara sebep olması muhtemeldir. Özellikle Akdeniz’de içinde bulunduğumuz durum da dikkate alındığında, deniz ticaret filosunun yenilenmesi amacıyla ekonomik ve teknik ömrünü tamamlamış gemilerin hurdaya ayrılarak, bunların yerine inşa edilecek gemilere teşvik sağlanması amacıyla yönetmelik çalışmamız tamamlanmış olup kısa süre içinde yayımlanması beklenmektedir.

Bu teşvik sayesinde her yıl ekonomik ömrünü tamamlamış beş gemiye hurda destek bedeli ödenmesi planlanmaktadır. Bu imkândan faydalanabilmek için, ülkemiz Millî Gemi Sicili veya Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı olmak, asgari beş yıl Türk Bayraklı işletilmek, %50 yerli katkı oranıyla Türkiye’de inşa edilmek ve 15.04.2015 tarihinde yürürlüğe giren 6639 sayılı Kanunda belirtilen diğer kriterlerin sağlanması gerekmektedir. Hurda teşviki kapsamında sadece koster filomuz yenilenmeyecek, bunun yanı sıra yeni gemiler sayesinde firmaların işletme maliyetleri düşecek, bu gemiler yerli tersanelerimizde inşa edilerek yerli sanayimiz gelişecek ve ihraç mallarımızın da Akdeniz ve Karadeniz’de bu gemilerle taşınmasıyla navlun gelirleri ülkemizde kalacaktır. Ek olarak, limanlarımıza hareketlilik gelecek, gemi insanlarımız için iş potansiyeli oluşacak ve ülkemizin stratejik konumunu güçlendirmesi için güçlü bir deniz taşımacılığı altyapısına sahip olunacaktır.

Bunun yanı sıra, Kabatoj’da çalışan ve alternatif yakıt teknolojileri veya sistemlerini kullanacak gemilerin inşasına teşvik vererek bu alandaki gemi inşa faaliyetlerini desteklemek ve gemi işletmecilerimizin düşük emisyonlu gemilere yönelmesini sağlamak istiyoruz. Bu kapsamdaki, dünyada yaşan hızlı dönüşüme armatörümüz gerekli uyumunu sağlaması için gerekli her türlü katkı verilecektir.

Sektöre vermek istediğiniz mesaj, dilek ve temennilerinizi öğrenebilir miyiz?

İçinde bulunduğumuz pandemi sürecinde personel değişimlerinde sıkıntılar yaşandı ve daha az da olsa halen yaşanmaya devam ediyor. 03.12.2020 tarihinde yayınladığımız genelge ile gemi insanları ile denizcilik alanında faaliyet gösteren diğer çalışanları “Kilit Çalışan” olarak ilan ettik ve birçok kısıtlamadan muaf tutulmalarını sağladık. Bu kapsamda, gemi insanı değişimleri tüm limanlarımızda sorunsuz şekilde yapılabilmekte, gemi insanları PCR testi, karantina gibi kısıtlamalardan muaf tutulmaktadır.

2016 yılında mevzuatı çıkan ancak bir şekilde hayata geçirilemeyen hurda teşvikinde son noktaya geldik. Hurda teşviki ile yaşlanan koster filomuzu yenilemeyi ve koster işletmecilerimizin de rekabet gücünü artırmayı planlıyoruz. Tüm hizmetlerimizi gelişen teknolojilere paralel olarak dijitalleştirerek, paydaşlarımıza en verimli hizmeti vermeye devam edeceğiz. Kanal İstanbul’dan geçecek gemilerin gerekli seyir emniyetini sağlamak için ileri teknoloji seyir sistemlerinin ülkemizde tesis edilmesi için bugünden çalışmalara başlanmıştır.

Ülkemizin en önemli problemlerinden biri olan işsizlik ile mücadele de gemi insanlarımızın dünya ticaret filosundan daha fazla pay alması için tüm paydaşlarımızı işbirliğine davet ederek, gerekli farkındalığı oluşturacağız. Armatörümüzün finansman bulmakta yaşadığı sorunların farkındayız, bu konuda sonuç odaklı çalışmalar yaparak, çözümün bir parçası olmak arzusundayız. Değişen ve gelişen dünyada, denizcilik sektörünün uyum sağlayarak varlığını güçlü bir şekilde sürdürebilmesi, ancak ve ancak faaliyetlerini profesyonel yaklaşımlarla ve gelecek vizyonu ortaya koyarak yapması ile mümkündür. Eski usul gemi işletmeciliğinin bu pastadan hak ettiği oranda pay alması neredeyse imkansızdır.

Yaptığımız her türlü çalışma başta gemi insanlarımız, armatörümüz ve liman işletmecilerimiz olmak üzere büyük denizcilik ailemizin hem mavi vatan da, hem de dünyada çok daha ileri gitmesi içindir. 

Kaynak: Deniz Ticareti Dergisi