Toplam Yükteki Değerlendirmeler:

Limanlarımızda 2022 yılının üçüncü çeyrek dönemi (Ocak-Eylül ayları) istatistikleri 2021 yılının aynı dönemi ile karşılaştırıldığında %4,6 oranında artış ve 18,1 milyon tonluk tonaj farkıyla toplamda 409 milyon ton yük elleçlenmiştir. Tablo-1’e baktığımızda; aynı dönemde oransal olarak en yüksek artış Kabotaj yükünde (%10,8) yaşanmış gibi görünse de tonaj olarak ithalat yükleri limanlarımızda elleçlenen en büyük yük grubunu oluşturmaya devam etmektedir. Bu artış oranı giderek yavaşlayan ve yeniden küçülmeye başlayan küresel ekonomik görünümden doğal olarak olumsuz etkilenmektir. Ağırlıklı olarak sıvı dökme yüklerdeki artış, toplam ithalat tonajının pozitif seyretmesine neden olmaktadır. Ancak aynı durum ihracat yüklerimiz için geçerli değildir, özellikle son çeyrekte ihracat yüklerimizdeki azalma artış göstermiş üçüncü çeyrek ihracat verilerinin negatif değerlere gerilmesine neden olmuştur.

Tablo-1: İkinci Çeyrek Dönem (Ocak-Eylül) Toplam Tonaj Karşılaştırması

Tablo-2’ye baktığımızda bir önceki yıldaki ilgili aylara göre Nisan ayından sonra Ağustos ve Eylül aylarında da düşüşün sürdüğü görülmektedir. Özellikle gümrük rejimleri bazında bakıldığında düşüş eğilimi Eylül ayı ile daha ivmelenmiştir. ihracat ve transit yüklerdeki gerileme bu sonucu doğurmuştur.

Tablo-2: İkinci Çeyrek Dönem (Ocak-Eylül) Toplam Büyüme Oranı Karşılaştırması

Liman başkanlıkları bazında bakıldığında en fazla yük elleçleyen ilk 10 liman başkanlığı 343 milyon ton ile elleçlenen toplam tonajın %84’ünü gerçekleştirmiştir. Üçüncü çeyrekte ilk 10 içinde yer alan liman başkanlıkları içinde Mersin (%-1,5), Ambarlı (%-2,0) ve Karabiga (%-1,4) liman başkanlıklarında yükün azaldığı tespit edilirken diğer tüm liman başkanlıklarında ise artışlar olmuştur.

İlk 10’da yer alan ve ilk üç çeyrekte artış gösteren liman başkanlıklar içinde özellikle Aliağa ve Tekirdağ liman başkanlıklarındaki yük artışları dikkat çekicidir. En yüksek artış oranları %21,6 ile Tekirdağ ve %17,8 ile Aliağa liman başkanlıklarında görülmüştür. En fazla yükün elleçlendiği Kocaeli liman başkanlığında yük artışı, diğer yüksek tonajlı liman başkanlıklarına göre düşük oranda, yani ortalama %3,7 olarak gerçekleşmiştir. Aliağa’nın Kocaeli’ni neredeyse yakaladığı, hatta yıl sonunda kadar geçme ihtimali olduğu görülmektedir. Aliağa’da faaliyete geçen Star rafinerisine ilave olarak artan LNG ithalatının da etkisiyle özellikle sıvı yüklerde önemli bir ivme yakalanmıştır. Diğer yandan Eylül ayı ile derinleşen gerileme eğiliminin yıl sonuna kadar sürmesi, toplam yükteki pozitif görünüm için bir risk oluşturmaktadır.

Tablo-3: Üçüncü Çeyrek Dönem (Ocak-Eylül) Toplam Yükte Bazı Liman Başkanlıkları Karşılaştırması

2. Konteynerdeki Değerlendirmeler:

Küresel talepteki azalmaya bağlı olarak 2022 yılının Ağustos ayında küresel konteyner taşımaları %-4,2 oranında gerilemiştir. Bu azalmanın Eylül ve Ekim ayında da sürmesine yönelik bir beklenti hakimdir. Türkiye’de ise Ağustos ayından itibaren konteyner elleçleme rakamlarında belirgin bir düşüş görülmektedir.

Tablo-4’e baktığımızda; 2022 yılı elleçlemeleri 2021 yılıyla karşılaştırıldığında, konteyner yükünde üçüncü çeyreğin sonunda %0,25 oranında bir artış gerçekleşmiş ve toplamda 23 bin TEU fark ile 9,4 milyon TEU’ya ulaşılmıştır. Rejim bazında en yüksek artış ortalama %2,56 ile ithalat yüklerinde olmuştur. Yıla oldukça yüksek gelişim oranları ile başlayan transit yüklerinde ise hızlı düşüş sürmektedir.

Tablo-4: İkinci Çeyrek Dönem (Ocak-Eylül) Konteynerde Tonaj Karşılaştırması

5. baktığımızda ise sadece Mayıs ayındaki %-0,2 oranında gerileme sonrasında Haziran ayında düşük bir atış olduğu, fakat sonrasında sürekli olarak yükte azalma eğiliminin olduğu görülmektedir. Düşüş eğilimi özellikle Eylül ayında %-10,9 oranı ile belirginleşmiştir. Rusya-Ukrayna savaşı sonucunda bölgedeki transit yük akışının ve lojistik zincirin bozulması bunun en önemli nedenidir.

Tablo-5: İkinci Çeyrek Dönem (Ocak-Eylül) Konteynerde Büyüme Oranı Karşılaştırması

Tablo-6 incelendiğinde; 2022 yılı üçüncü çeyrek döneminde ilk 10 liman başkanlığının toplam içindeki payı %99,3 gibi oldukça yüksek bir orandadır. İlk üç çeyrekte bu 10 liman başkanlığı içinde sadece Kocaeli, İzmir ve Samsun liman başkanlıklarında yük azalması yaşanırken diğer liman başkanlıklarında ise artış olmuştur. Özelikle ilk 9 ayda ortalama olarak sırasıyla %38, %28 ve %13 büyüyen Antalya, İskenderun ve Ambarlı liman başkanlıkları ise dikkat çekicidir. Ancak Eylül ayında bu liman başkanlıklarında da negatif gelişim görülmüştür.

Tablo-6: İkinci Çeyrek Dönem (Ocak-Eylül) Konteynerde Bazı Liman Başkanlıkları Karşılaştırması

3. Genel Değerlendirme ve Tespitler:

Türkiye’nin dış ticareti açısından kritik sinyaller verdiği bu dönemde yapılan dış ticarette ve özellikle de ihracatta en önemli göstergelerden biri de limanlarda elleçlenen konteyner miktarıdır. Konteynerde uzun yıllardır düzenli olarak büyüme rakamlarına ulaşılmasına rağmen büyüme ivmesi birkaç aydır tersine dönmüştür. Geçmişte liman gelişim verilerinde her ne kadar yavaşlamalar olsa da limanlarımızda negatif değerler alışılageldik bir durum değildir. Eylül ayının yıkıcı etkisi özellikle transit yükte (%-40) görülmüş, bu ciddi düşüş oranı tüm yük verilerini olumsuz etkilemiştir. Bu durum küresel resesyonun limanlarımıza doğal bir yansıması olarak değerlendirilmelidir. Diğer yandan Ukrayna-Rusya arasındaki gerilim de bu olumsuz durumu adeta körüklemektedir. Diğer yandan Rusya-Ukrayna savaşıyla birlikte yaşanan bu kayıpların, denizyolu transit taşımalarımız açısından Karadeniz’in ne derece önemli olduğunu açıkça göstermektedir.

2021 yılında toplam yükte 526 milyon ton, konteynerde ise 12,6 milyon TEU yük elleçlemiştir. Özellikle üçüncü çeyrekte yaşanan gerileme konteyner yükünde oldukça belirgindir. Temmuz ve Eylül aylarında ayda 1 milyon TEU’nun altında gerçekleşen toplam konteyner elleçlemesi yılı bu şekilde tamamlar ise yıl sonunda 12,6 milyon TEU’nun altında kalacağımız ya da son çeyrekteki geleneksel artış eğilimi ile yılı çok 12,6 milyon TEU’nun biraz üzerinde bir seviyede tamamlayacağımız tahmin edilebilir. Diğer yanda toplam tonajda ilk 9 ayda ay bazında en düşük veriler Şubat (42,6 milyon ton) ve Eylül (43,7 milyon ton) aylarında gerçekleşmiştir. Son çeyrekte veriler bu seviyede olsa dahi, 2021 yılının üzerinde bir tonaj ile, yaklaşık 540 milyon ton seviyesinde yılın tamamlanacağı tahmin edilebilir.

4. Kurvaziyer Turizminde Durum ve Beklentiler:

Kruvaziyer limanlarımızın 2022 yılındaki Ocak-Eylül dönemini kapsayan 9 aylık performansına baktığımızda; 1. Çeyrekte gemi dolulukların %50 civarında olduğunu, 2. Çeyrekte %65 civarında olduğunu ve 3. Çeyrekte de %75 oranında doluluklara ulaşıldığı görülmüştür. Bu dönem içinde kruvaziyer limanlarımıza yanaşan 752 gemiden 711.813 yolcuya hizmet verilmiştir. Liman başkanlıkları bazında değerlendirildiğinde ise; Türkiye’de kruvaziyer gemilerin yanaştığı 20 liman tesisimizin olduğu, bu limanlarımıza baktığımızda ise yolcunun %51’inin Kuşadası’na, %25’inin İstanbul’a (Galataport), %11’inin Bodrum’a, %5’inin İzmir’e ve %2,5’unun da Çeşme’ye geldiği, böylelikle kalan yolcunun %5,5’inin ise yaklaşık 15 farklı liman tesisine geldiği görülmektedir. Kısaca kruvaziyerde toplamda gelen yolcunun %95’e yakınının sadece 5 limana geldiği Galataport-İstanbul limanımız hariç neredeyse yolcunun çok büyük bir ağırlığının Ege bölgesine (Bodrum, Çeşme, Kuşadası ve İzmir) geldiği görülmüştür.

Ocak-Eylül dönemindeki yolcu sayısına baktığımızda 2022 sonuna kadar Türkiye’ye yaklaşık olarak 1.000 gemi ile 1 milyon yolcunun gelebileceği beklenmektedir. Pandemiden hemen sonra uzun bir süre bütünüyle duran kruvaziyer limanlarımıza ilk gelen kruvaziyer geminin Ekim 2021 ayında olduğunu öngördüğümüzde 2022 yılında ulaşılacak 1 milyon yolcunun kruvaziyer limanlarımız açısından son derece önemli bir başarı olacağı, esas olarak Türkiye için 2023 yılının çok önemli bir yıl olacağının beklendiği, 2023 yılı için 1.500 gemi seferi ile 2 milyon yolcuya ulaşılabileceği hedeflenmektedir.