Bu hafta 20 ülke ve Avrupa Birliği, İtalya'nın başkenti Roma'da düzenlenen Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Akdeniz Genel Balıkçılık Komisyonu'nun (GFCM) kırk yedinci oturumunda 12'si bağlayıcı tavsiye olmak üzere 17 önemli karar alarak balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliğinin sürdürülebilirliğini arttırma yolunda önemli adımlar attı.

GFCM, Akdeniz ve Karadeniz'de balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliğinin geliştirilmesi için bağlayıcı tavsiyelerde bulunma yetkisine sahip bölgesel balıkçılık yönetim kuruluşudur. Yıllık oturumunda GFCM üyeleri, mevcut en iyi bilimsel tavsiyelere dayanan tavsiye ve karar önerilerini gözden geçirmek ve onaylamak için kapsamlı tartışmalar yürüttü.

GFCM Genel Sekreteri Dr. Miguel Bernal, "Bu yıllık oturum, yoğun ve iş birliğine dayalı çabalarla geçen bir yılın kapanışı niteliğinde ve GFCM üyelerinin bölgemizdeki balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği sektörünün karşılaştığı ve giderek artan zorlukları ele alma konusunda devam eden kararlılıklarının göstergesidir" dedi.

Türkiye Cumhuriyeti Tarım ve Orman Bakanlığı Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü’nden Kıdemli Uzman Dr. Erdinç Güneş, "İyi planlanmış bir yönetimin denizlerimizdeki balık stokları için nasıl olumlu bir fark yarattığını gördük. Bu hafta hep birlikte aldığımız kararların deniz kaynaklarımızın sağlığına ve bunlara bağlı olarak insanların geçim kaynaklarına daha fazla katkıda bulunacağından eminim" dedi.

Sağlıklı denizler ve verimli balıkçılık

Akdeniz ve Karadeniz'de aşırı avlanmaya maruz kalan stokların oranı son on yılın en düşük seviyesine (yüzde 60'ın altına) gerilemiş durumda. Ancak GFCM'nin en önemli yayını Akdeniz ve Karadeniz Balıkçılığının Durumu 2023'te vurgulandığı üzere, balıkçılık baskısı hala sürdürülebilir kabul edilen seviyenin iki katı. Bu sorunun üstesinden gelmek için GFCM, sürdürülebilir balıkçılık yönetimiyle ilgili tüm hususlar üzerinde çalışmaya devam ediyor.

Bu hafta kabul edilen kararlar arasında, yılan balığı, kırmızı mercan, mandagöz mercan, bakalyaro balığı, Norveç ıstakozu, çaça, kalkan balığı, deniz salyangozu, mahmuzlu camgöz köpek balığı ve mersin balığı da dahil olmak üzere GFCM tarafından öncelikli kabul edilen çok sayıda türün yönetimine yönelik tedbirlerin güçlendirilmesi yer alıyor.

Adriyatik Denizi'nde, titiz bir yönetim stratejisi değerlendirme sürecinin tamamlanması, sardalya ve hamsi için tek tür hasat kontrol kuralları ve yıllık avlanma limitlerinin belirlenmesine yönelik dönüm noktası niteliğindeki bir kararı desteklemiş ve şimdiye kadar uygulanan ortak avlanma limitlerinden uzaklaşarak ekolojik sürdürülebilirlik ile ekonomik istikrarı teşvik etmiştir.

Toplantı sonucunda ayrıca, Karadeniz’de çok yıllık bir yönetim planının 2017 yılında kabul edilmesinin bir sonucu olarak artık sürdürülebilirliğe yaklaşan, ölüm oranlarında üç kat azalma ve biyokütlesinde üç kat artış görülen kilit bir tür olan kalkan balığı için av limitlerinde küçük bir artış kabul edildi. Bu karar, balıkçıları teşvik etmeyi ve yasadışı, kayıt dışı ve kural dışı (IUU) balıkçılığı caydırmayı amaçlarken, balıkçılık faaliyetleri ve gerçekleşen ıskarta ile ilgili veri toplamayı ve hedef dışı avı azaltmak için daha fazla teknik önlem geliştirmeyi amaçlıyor.

Akdeniz'de yeni bir balıkçılığa kısıtlı alan

Toplantıda mekânsal yönetim konusu da gündemdeydi. Bununla ilgili olarak ülkeler Adriyatik Denizi'ndeki Otranto Kanalı'nda bir balıkçılığa kısıtlı alan (FRA) oluşturulması konusunda anlaşmaya vardı. Bu karar dip trolü faaliyetlerinin yasaklandığı bir ana alan tesis ediyor. Bu yasakla bambu mercanlarının oluşturduğu hassas deniz ekosistemlerinin korunması ve kırmızı karideste olduğu gibi temel balık habitatlarının korunması yoluyla deniz canlı kaynaklarının verimliliğini arttırılması hedefleniyor. Ayrıca balıkçılık faaliyetlerinin düzenlendiği bir tampon alan da tanımlıyor. Bu, GFCM tarafından kurulan on birinci FRA'dır ve yüzölçümü olarak Lüksemburg’a yakın büyüklükte olacaktır.

Su ürünleri yetiştiriciliğinin sürdürülebilir büyümesine destek

Su ürünleri yetiştiriciliği, bu hafta yapılan görüşmelerde bir diğer önemli bir gündem maddesiydi. Ülkeler, sektörün sürdürülebilir gelişimini artırmaya yönelik kaydedilen ilerlemenin yanı sıra geçtiğimiz yıl bölge genelinde oluşturulan çok sayıda destek programını da olumlu gelişmeler olarak değerlendirdi.

İklim değişikliğinin, sektörün verimliliğini ve büyümesini tehdit eden yeni hastalıkları tetiklediği gerçeğini ele almak için ülkeler, su ürünleri hastalıklarını izlemeyi ve ticaretle bağlantılı riskleri en aza indirmeyi amaçlayan bir ağ kurmaya karar verdiler.

Sektörün yatırımcılar için cazibesini artırmayı ve gıda güvenliğindeki rolünü vurgulamayı amaçlayan su ürünleri yetiştiriciliğinde sorumlu yatırım ilkeleri de kabul edildi.

Yasa dışı, kayıt dışı ve düzensiz balıkçılıkla mücadele için uyum ve yaptırımda ilerlemeler

Bu yılki oturumda, üye ülkelerin GFCM kararlarını etkin bir şekilde uygulamalarını sağlamak ve böylece balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği faaliyetlerini geliştirme ve düzenleme taahhütlerini desteklemek için uyum konusunun güçlendirilmesine de öncelik verildi.

Son yıllarda önemli ilerlemeler kaydedildi. GFCM, birçok ülkenin ulusal yasalarını özellikle IUU balıkçılığı hedef alacak şekilde güncellemesinde ve GFCM uygulama alanında yasadışı, kayıt dışı ve düzensiz (IUU) balıkçılıkla mücadele için Bölgesel Eylem Planı gibi GFCM tedbirlerini uygulamasında önemli rol oynadı.

Bu çabaların bir sonucu olarak Arnavutluk, Cezayir, Avrupa Birliği ve Üye Devletleri, Mısır, Karadağ, Fas ve Türkiye, GFCM kararlarını yasal çerçevelerine entegre etmeleri ve doğru veri raporlamaları nedeniyle yıllık oturum sırasında GFCM uyum ödüllerini aldılar.

Geçtiğimiz yıl, ülkelerin GFCM kararlarına uyumunun daha yakından izlenmesine olanak tanıyan daha modern bir çerçeveye doğru yeni bir aşama başlatıldı. Oturumda ağırlıklı olarak ülkelere ve GFCM'ye bu konuda hızla ilerlemeleri için gerekli araçların nasıl sağlanacağı tartışıldı. Bu ilerlemeyi sürdürmek ve uyum sorunlarını etkili bir şekilde ele almak için ülkeler, uyum değerlendirmelerini geliştirmenin ve denetim planları ve gözlemler gibi izleme, kontrol ve gözetim araçlarının operasyonel hale getirilmeye devam edilmesinin gerekli olduğunu vurguladılar.

Sonraki adımlar

Yıllık oturumda kabul edilen tüm kararlar, bölgenin balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği sektörlerinin uzun vadeli geleceğini sürdürülebilir bir zemine oturtmaya yöneliktir. 

Cezayir Balıkçılık ve Su Ürünleri Üretimi Bakanlığı Çalışmalar ve Sentez Başkanı Fouad Guenatri, “İleriye baktığımızda, çıtayı yükseltebileceğimize ve önümüzdeki zorlukların üstesinden birlikte gelebileceğimize eminim. Ayrıca, uzmanlardan yöneticilere, balıkçılardan çiftçilere kadar çabalarımıza kolektif olarak katkıda bulunanları, kararlarımızın nihai faydalanıcıları olarak sürekli büyüyen çalışmalarımıza olan bağlılıkları ve adımları için takdir ve tebrik etmek istiyorum” dedi.