Küresel ticaretin yüzde 80’den fazlasının taşındığı denizyolunda, pandemiyle birlikte rekor artışların yaşandığı navlun piyasası, yerli armatörleri yatırım konusunda harekete geçirdi. Yıllar sonra filolarını genişletme konusunda ilk kez bu kadar agresif olan Türk armatörler, 2021’de son iki yılın toplamından fazla yatırım yaptı. AB’ye ticarette, Türkiye’nin Uzakdoğu’ya karşı navlun avantajını artırmasıyla ihracatta yaşanan büyüme de armatörlerin yatırım iştahını artıran önemli nedenlerden biri oldu. Önümüzdeki dönemlerde de güçlü bir talep bekleyen armatörler, kapasiteyi artırmak için gemi yatırımlarını hızlandırdı. 9 ayda yaklaşık yüzde 8.6 kapasite artışı sağlayan Türk sahipli deniz ticaret filosunun büyüme oranının, uluslararası raporlara göre, bu yıl yüzde 3,2 civarında büyümesi tahmin edilen dünya deniz ticaret filosu rakamını neredeyse üçe katlayacağı tahmin ediliyor. Ayrıca 2020 yılında kapasite olarak küreselde 15. sırada olan Türk gemi filosunun, bu yıl 14’üncülüğe yükselebileceği öngörülüyor. Sektör temsilcilerine göre, 14. sıranın da üzerine çıkabilmek ancak 40 milyon DWT’lik kapasite ile mümkün olabilir.

9 ayda 2.5 milyon DWT’lik yatırım

Filodaki gelişim resmi olarak, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından her yıl ocak ayında açıklanıyor. DÜNYA’nın Türk Armatörler Birliği'nden edindiği bilgilere göre; Türk sahipli deniz ticaret filosu, 2021’in ilk 9 ayında gerçekleşen yatırımlarla 2.5 milyon DWT’lik bir artış gösterdi. Ocak 2021’de 28 milyon 929 bin DWT olan 1000 GT üzerindeki Türk sahipli gemi tonajı, bu artışla birlikte 31 milyon 500 bin DWT’yi aştı. Bu yıl farklı tonaj ve tiplerde 110 gemi filoya katıldı. Böylece, 2013’ten sonra ilk kez filoda bu oranda bir büyüme gerçekleşti.

En fazla artış kuru yük gemilerde

Bu yıl en fazla tonaj artışı kuru yük gemilerde oldu. Kuru yük gemilerin toplam kapasite artışı içerisindeki payı yaklaşık yüzde 45’e ulaştı. Kuru yük navlunun son bir yılda yüzde 230’a yakın artış göstermesi, bu alanda faaliyet gösteren armatörleri yatırım konusunda cesaretlendirdi. Yasa, Ciner, Beks, Devbulk, Densay, Manta, Kopuzlar ve Aksoy Denizcilik gibi firmaların handysize ve supramax gemi yatırımları bu büyümede etkili oldu. Arkas ve Medkon gibi şirketler de konteyner gemi filolarını yeni yatırımlarla genişletiyor. Diğer yandan, küresel deniz ticaretinde pandemiyle birlikte başlayan liman sıkışıklıkları, konteyner krizi ve navludaki rekor artışlar nedeniyle lojistikte büyük sıkıntı yaşayan sanayicilerin kendi gemi yatırımını yaparak sektöre girişi de filonun gelişimine katkı sağlıyor. Alanında ihracat lideri OBA Makarna’nın bu yıl kurduğu denizcilik şirketi Savana Shipping, 5 gemiden oluşan bir filo kurmuştu. Ardından Taban Gıda da kendi yüklerini taşımak için gemi yatırımı yaptı.

Öte yandan, sektörde karlılıkların artmasıyla hurdaya giden gemi sayısının da azaldığı belirtiliyor. Arzdaki sıkıntı nedeniyle yaşlı gemilerin ikinci el satış fiyatları ciddi oranda artarken, söz konusu gemilerin satıştan sonra ortalama 1,5 yıl içinde kendisini amortisman ettiği ifade ediliyor.

100’e yakın yeni gemi siparişi var

Filoya katılan mevcut gemilerin yanı sıra Ciner ve Yasa gibi büyük grupların yeni inşa siparişleri de filodaki büyümeye önemli katkı sağlayacak. Uluslararası araştırma şirketi Clarksons’un raporuna göre, 2021’in ilk yarısında Türk armatörler, 9 yeni gemi siparişi verdi. Yılın ikinci yarısında da gemi siparişleri devam etti. 24 gemiden oluşan 2 milyon DWT taşıma kapasitesine bir filoyu işleten Ciner Denizcilik, Çin’in New Dayang Tersanesi’ne dört adet 63 bin DWT’lik ultramax kuru yük gemisi sipariş etti. Yasa Holding bünyesindeki Yasa Denizcilik de bu hafta Çin’deki Dalian Cosco KHI Ship Engineering Co (Dacks) tersanesine 64 bin DWT’lik ultramax kuru yük gemi siparişi verdi. Geçmişte verilen de dahil edildiğinde şu anda Türk yatırımcıların küresel tersanelere verilmiş 100’e yakın gemi siparişi bulunuyor. Bu gemilerin toplam tonajı 2 milyon DWT’yi geçiyor.

Hedef; 50 milyon DWT

Sektörün önde gelen temsilcileri, dünya denizcilik piyasalarında talepteki güçlü seyrin önümüzdeki dönemde de devam etmesini bekliyor. İMEAK Deniz Ticaret Odası (DTO) Başkanı Tamer Kıran, önümüzdeki süreçte talebin arza göre birçok segmentte daha hızlı bir gelişme göstermesinin beklendiğini aktardı. Türk ticaret filosunun artan bu ticaret hacminden daha fazla pay alabilmesi için kapasitesinin aratılması gerektiğine vurgu yapan Kıran, “Global filonun 2021 yılında DWT bazında yüzde 3’ten fazla artarak 2 milyar 130 milyon DWT büyüklüğe ulaşması bekleniyor. 2020 yılında 48,7 milyar dolar olan yeni gemi inşa yatırım sözleşmesi, 2021 yılı temmuz sonu itibariyle 67,2 milyar dolar oldu. Dünya deniz taşımacılığında taşlar yerinden oynadı. Denizden daha fazla pay almak isteyen ülkeler yine ‘tam yol ileri’ dedi. Bu nedenle bugün 30 milyon DWT’e yakın Türk sahipli filomuzun da 50 milyon DWT’e ulaştırılması milli hedefl erimiz arasında yer almalı” diye konuştu. Türk Armatörler Birliği Başkanı Cihan Ergenç de filoyu daha ileriye taşımak için çalışmalar yaptıklarını, bu konuda küresel rakiplerle eşit şartların sahip olabilmek için bir takım desteklere ihtiyaçları olduğunu vurguladı. Ergenç, “10 yıl içerisinde filoyu 50 milyon DWT’ye çıkarabilirsek, küreselde ilk 10 hedefimize çok yaklaşmış olacağız. Ayrıca, hizmet ihracatı olarak da ülkemize çok büyük bir döviz geliri sağlayabileceğiz” dedi.

1 yılda %280 artan navlun endeksi (BDI) 5 bin puanı aştı

Baltık Kuru Yük Endeksi (BDI), rekor üstüne rekor kırmaya devam ediyor. 2021’e 1.350 puanla başlayan endeks, art arda kırılan rekorlarla bu hafta 5 bin puanı aştı. Önceki gün endeks 5 bin 167 puana ulaştı. BDI’de son 1 yıldaki artış yüzde 280’e ulaştı. Navlundaki yükselişle gemilerin günlük kira bedelleri de son bir yılda 10 kata yakın arttı. Küresel ticarette Noel öncesi artan talebe karşı, gemi arzının yetersiz kalması, navlundaki hareketliliğin en önemli nedenlerinden biri. Salgında yeni varyantların ortaya çıkmasıyla bazı önemli limanlarda gemilerim bekleme sürelerinin 70 güne kadar çıkmasıda gemi arzını önemli oranda kısıtlıyor.

Türk armatörlerin yatırım atağı dünya basınında

Türk armatörlerin gemi yatırımı konusunda son dönemdeki atağı, dünya basınına da yansıdı. Global denizcilik sektörünün önde gelen yayınlarından İngiliz Tradewinds, bu konuda geniş kapsamlı bir haber yaparak, Türk armatörlerin yıllardan sonra filo yatırımları konusunda ilk kez bu kadar dinamik ve çok yönlü olduğunu vurguladı. Haberde, Türk armatörlerin, gemi alım, satım ve yeni inşa siparişi konusunda 2019 ve 2020’nin tamamından daha işlem yaptığının altı çiziliyor. Alıcılar ve satıcılar arasındaki dengeye de dikkat çeken Tradewinds, nadiren olan bu durumu, Türk armatörlerin filoda genişleme konusunda hemfikir olduğunun bir göstergesi olarak yorumlanıyor. Türk oyuncuların, Tradewinds tarafından 2021 yılında derlenen onaylanmış 32 ikinci el işlemin 29’unda alıcı olduğu ifade ediliyor.

Avrupa’dan finansman bulamayan Çin’den destek aldı

Türk armatörler, gemi yatırımında uzun yıllardır finansman konusunda büyük sıkıntı yaşıyor. Özellikle Avrupalı bankaların Türk armatörlere kredi vermek konusunda istekli olmadığı biliniyor. İngiliz Tradewinds, Avrupa’dan finansman bulamayan Türk şirketlerinin, Uzak Doğu’nun gemi kredilerindeki son gelişmelerden büyük ölçüde yararlandığını öne sürdü. Ciner ve Arkas Holding gibi şirketlerin Çinli finansörlerle anlaşmaları olduğu aktarıldı.

Kaynak: Aysel Yücel