Son 40 yılda ABD kıyılarından Avrupa'ya, Irak'tan Güney Afrika'ya ve Türk boğazlarına kadar dünyanın birçok yerinde benzer felaketler yaşandı ve onarılması güç çevre felaketleri yarattı.

Dünyanın önde gelen petrol şirketlerinden İngiliz sermayeli British Petroleum'un (BP) Meksika Körfezi'nde bulunan sondaj kulesi "Deepwater Horizon"ın yanarak batması, tarihin en büyük petrol sızıntısı felaketlerinden birinin yaşanmasına yol açtı.

Son bilimsel tahminlerde, denize her gün akan ham petrol miktarının asgari 60 bin varilin biraz üzerinde olduğu belirtiliyor. Yetkililer su yüzeyindeki petrolün karaya vurmaya ve bölgedeki canlıları tehdit etmeye başladığını duyurdu.

Etkileri yıllarca sürecek

ABD'li yetkililer, Meksika Körfezi'ndeki çevre felaketiyle ilgili, deniz tabanındaki kuyudan petrolün fışkırması şimdi engellense bile deniz kirliliğinin ekonomik ve ekolojik etkisinin yıllarca süreceği uyarısında bulunuyor.

Petrol sızıntısı ABD'nin son dönemde gördüğü en büyük çevre felaketi olarak dünyanın en büyük deniz ürünleri havzalarından biri olan bölgede yüzlerce balığı, kuşu ve diğer canlıyı da tehdit ediyor.

Yaşanan petrol sızıntılarının çevre üzerinde oluşturduğu etkilerin sadece hayvanların yaşam alanlarını değil, insanlar için büyük önem taşıyan ekosistemde onarılması çok güç tahribat yarattığı ifade ediliyor.

İnsanlığın geçmişteki faciaların bugün bile önüne geçemediğinin en önemli göstergesi olan "Deepwater Horizon" petrol sızıntısı felaketi, tarihte ilk değil. Son 40 yılda, ABD kıyılarından Basra Körfez'ine, Batı Avrupa'dan Rusya'ya kadar dünyanın birçok yerinde benzer felaketler yaşandı.

Türkiye açısından en önemli örnek ise, 15 Kasım 1979'da Romen bandıralı Indipendenta ile Yunan Bandıralı Evriali'nin çarpışması oldu. Kazada ve kaza sonucu çıkan yangında 41 kişi hayatını kaybetti.

Türk boğazlarındaki risk

Dünyadaki kaza sonucu denize akan petrol miktarında 11'inci sırada yer alan bu kaza ayrıca, Boğazlar'ın özellikle çevresinde 13 milyondan fazla kişinin yaşadığı İstanbul Boğazı'nın ne kadar büyük bir tehlike altında olduğunu kanıtlayan felaketlerden biri.

İstanbul Boğazı dünyada en fazla petrolün yaşandığı su yollarından bir tanesi durumunda bulunuyor. Denizcilik Müsteşarlığı verilerine göre yılda 50 binin üzerinde gemi boğazlardan geçiyor. Dünya denizlerinde yılda yaklaşık 2 milyar ton petrol taşınıyor. Bu çerçevede yılda 200 milyon tondan fazla ham petrol de boğazlardan taşınıyor.

Deniz Müsteşarlığı yetkilileri, olası tehkikelere karşı boğazlardan geçen gemilerde mutlaka kılavuz kaptan bulunması gerektiğine işaret ediyor.

Yaşanan Felaketler

Dünyada çeşitli tarihlerde yaşanan bazı felaketler ve sızıntı miktarları şöyle:

1967 - İngiltere

120 bin ton ham petrol taşıma kapasitesiyle döneminde dünyanın en büyük tankerlerinden biri olan Torrey Canyon, İngiltere'de karaya oturmuş ve ciddi bir deniz kirliliğine yol açmıştı. Yaklaşık 120 bin ton denize dökülmüş petrol tabakası İngiltere ve Fransa arasında denize yayılmış, 15 bin deniz kuşu zayi olmuş ve kirliliğin etkisi yıllarca sürmüştü.

1979 - İstanbul Boğazı

İstanbul Boğazı'ndaki kazaların en büyüklerinden biri. Haydarpaşa önlerinde Romen bandıralı Independenta isimli tanker Evriali isimli Yunan tankeriyle çarpışmış ve 95 bin ton petrol denize dökülmüş, deniz ve çevre kirliliği yaşanmış ve 43 denizci hayatını kaybetmişti.

1989 - Alaska

ABD tarihinin en büyük petrol sızıntısı felaketinde, Exxon Valdez petrol tankeri Prens William koyunda kayalıklara çarptı. Kaza, milyonlarca canlının ölümüne neden oldu. Sızıntı miktarı: 40,9 milyon litre

1978 - Fransa

Amoco Cadiz petrol tankeri Fransa'nın Brötanya bölgesinde battı. Sızıntı miktarı: 261,2 milyon litre

1991 - Kuveyt

Körfez Savaşı'nda Irak güçleri petrol tesislerini ve açık vanaları yok ederek, tarihin en büyük petrol sızıntısına neden oldu. Sızıntı miktarı: 1,968.4 milyon litre

1978 - Meksika

Meksika'nın Cuidad del Carmen kenti açıklarındaki Ixtoc keşif kuyusu patladı. Sızıntı miktarı: 530 milyon litre

1979 - Trinidad ve Tobago

Yunan petrol tankeri Ege Denizinde meydana gelen fırtınada başka bir gemiyle çarpıştı. Sızıntı miktarı: 340,7 milyon litre

1983 - Güney Afrika

Castillo de Bellver petrol tankeri kıyı açıklarında battı. Sızıntı miktarı: 299 milyon litre

1983 - İran

Bir tanker petrol sondaj kulesine çarparak batmasına neden oldu. Sızıntı miktarı: 302,8 milyon litre

1994 - İstanbul Boğazı

100 bin ton petrol taşıyan Kıbrıs Rum Kesimi bandıralı Nassia tankerinin kuru yük gemisiyle İstanbul boğazında çatışması sonucu büyük bir yangın çıkmış ve 30 kişi ölmüştü. Ayrıca denize 20 bin ton petrol dökülüp Nassia yara alarak infilak etmişti. Tankerin günlerce yanması İstanbul'u tehdit etmiş, ciddi anlamda da çevre kirliliği meydana gelmişti.

1999 - Brötanya

Erika tankeri İtalya'ya doğru seyir halindeyken Fransa'nın Brötanya kıyılarında 31 bin metrik ton fuel oil yükü ile birlikte batarak Fransa'nın karşılaştığı en önemli kirlilik olaylarından birine sebep olmuştu.

2002 - Finisterre

77 bin 127 ton ham petrol taşıyan 26 yaşındaki Prestige tankeri Finisterre Burnu açıklarında yakıt sızdırmaya başlamış, İspanya otoritelerinin limanlara girmesini yakaklaşınca petrol tamamen İspanya ve Fransa kıyılarına dökülmüştü.

Denizlerde petrol akmasına neden olan bazı kazalar şöyle:

Yıl        Gemi ismi          Kaza yeri                     Ton petrol

1991   Gulfkriken                  İran Körfezi              910.000

1979   Ixtoc 1                         Meksika Körfezi      531.000

1983   Nowruz                      İran Körfezi              303.000

1979   Atlantic Empress     Tobago                    300.000

1983   Castillo de Belver    Güney Afrika           260.000

1978   Amoco Cadiz             Fransa                    230.000

1972   Sea Star                     Umman Körfezi     115.000

1980   Irene's Serenade     Yunanistan             102.000

1976   Urquiola                     İspanya                   100.000

1977   Hawaian Parrot        Honolulu                   99.000

1979   Indipendenta             İstanbul Boğazı       95.000

1993   Braer                          Shetland Adaları      85.000

1975   Jacob Maersk           Portekiz                     84.000

1992   Agean Sea                 İspanya                    80.000

1995   Sea Empress           Galler                        70.000

1989   Exxon Valdez            Alaska                       40.000

1967   Torey Canyon           Manş Denizi             30.000

1977   Bravo                          Norveç                       20.000

1994   Nassia                       İstanbul Boğazı        20.000

CNN