“Türkiye, kural koyan ülke durumundadır”

19 Kasım’da ya­pı­lan Gemi Geri Dö­nü­şüm Sa­na­yi­ci­le­ri Der­ne­ği Genel Ku­rulun­da Yö­ne­tim Ku­ru­lu Baş­kan­lı­ğı’na se­çil­dim. Geri Dö­nü­şüm fa­ali­yet­le­ri­ni, baba mes­le­ği ola­rak,1990 yı­lın­dan iti­ba­ren Ali­ağa Gemi Söküm böl­ge­sin­de sür­dür­mek­te­yim. Halen ÖGE Gemi Söküm İtha­lat ih­ra­cat Sa­na­yi ve Ti­ca­ret A.ş, De­niz­li Üre­tim A.Ş. sa­hi­bi ve Ali­ağa Etki LNG de­po­la­ma li­ma­nı or­tak­la­rın­da­nım. İstan­bul Deniz Ti­ca­ret Odası mec­lis üye­si­yim.

Av­ru­pa Bir­li­ği Gemi Geri Dö­nü­şüm Yö­net­me­li­ği nedir? Uy­gu­la­ma sü­re­ci hak­kın­da bilgi verir mi­si­niz?

Basel Söz­leş­me­si ge­mi­le­rin geri dö­nü­şü­mü­nü dü­zen­le­ye­me­ye­ce­ği­nin an­la­şıl­ma­sı, Hong Kong Söz­leş­me­si’nin yü­rür­lü­ğe giriş ta­ri­hi­nin ge­ci­ke­ce­ği en­di­şe­siy­le ‘ara dönem’de uy­gu­la­na­bi­lir. Yap­tı­rım­la­rın dü­zen­len­me­si­ne iliş­kin ola­rak AB Kon­se­yi, AB Par­la­men­to­su ile an­la­şa­rak 27 Ha­zi­ran 2013 ta­ri­hin­de Gemi Geri Dö­nü­şüm Ya­sa­sı­nı kabul etmiş, 22 Ekim 2013 ta­ri­hin­de Gemi Geri Dö­nü­şüm Ya­sa­sı AB Par­la­men­to­su’nun ana top­lan­tı­sın­da onay­la­mış ve 30.12.2013 ta­ri­hi iti­ba­riy­le yü­rür­lü­ğe gir­miş­tir. AB Lis­te­sin­de bu­lu­nan gemi söküm te­sis­le­ri­nin top­lam ka­pa­si­te­si­nin yıl­lık 1,5 mil­yon LDT den az ol­ma­yan bir de­ğe­re eriş­me­sin­den 6 ay sonra, ya da en geç 31.12.2018 ta­ri­hin­de yü­rür­lü­ğe gi­re­cek­tir.AB Bay­rak­lı ge­mi­le­rin geri dö­nü­şü­mü sı­ra­sın­da olu­şa­bi­lecek olum­suz em­ni­yet ve çevre et­ki­le­ri­nin, ge­rek­siz eko­no­mik yük oluş­tur­ma­dan azal­tıl­ma­sı­nın sağ­lan­ma­sı­dır. Yeni Yasa, AB Bay­rak­lı ge­mi­le­rin OECD ül­ke­le­ri dı­şın­da kalan ül­ke­ler­de yer alan te­sis­ler­de mi­ni­mum çev­re­sel ve em­ni­yet ko­şul­la­rı ye­ri­ne ge­ti­re­rek yasal ola­rak geri dö­nüş­tü­rü­le­bil­me­si­ne imkân sağ­la­mak­ta­dır. Gemi sa­hip­le­ri gemi geri dö­nü­şüm kri­ter­le­ri­ni sağ­la­yan te­sis­le­ri “AB Lis­te­si” için­den se­çe­bi­le­cek­tir.

2017 yı­lın­da bazı basın yayın or­gan­la­rın­da Türk Gemi geri dö­nü­şüm te­sis­le­ri­nin AB Gemi geri dö­nü­şüm lis­te­si­ne dâhil edil­me­di­ği ile il­gi­li çıkan ha­ber­ler ile il­gi­li neler söy­le­mek is­ter­si­niz?

AB Gemi Geri dö­nü­şüm lis­te­si­ne dâhil olmak için ön­ce­lik­le mü­ra­ca­at ve daha sonra AB ko­mis­yo­nu ta­ra­fın­dan yet­ki­len­di­ri­len bir ku­ru­luş ta­ra­fın­dan de­net­len­me­niz ge­rek­mek­te­dir.1 grup 8 fir­ma­mı­zın lis­te­ye dâhil olma mü­ra­ca­at­la­rı ta­mam­lan­mış, ko­mis­yo­na sun­duk­la­rı gemi geri dö­nü­şüm tesis plan­la­rı­nın in­ce­len­me­si ve uygun gö­rül­me­sin­den sonra de­ne­tim­le­ri­ne 4-8 Ha­zi­ran 2018 ta­ri­hin­de mü­ra­ca­at sı­ra­sı­na göre Leyal ve Leyal Dem­taş fir­ma­la­rı­mız­dan baş­lan­mış­tır. Ara­lık 2018 ay’ı içe­ri­sin­de AB Ko­mis­yo­nu 26 te­si­sin yer al­dı­ğı lis­te­ye AB dı­şın­dan Ame­ri­ka Bir­le­şik Dev­let­le­rin­den bir Tür­ki­ye’den 2 te­si­si (Leyal ve Leyal Dem­taş) dâhil et­miş­tir. 2018 yılı içe­ri­sin­de 2 fir­ma­mı­zın de­ne­tim­le­ri ta­mam­lan­mış, 2019 Ocak ayı içe­ri­sin­de 2 fir­ma­mız daha de­ne­tim sü­re­ci­ne gi­re­cek­tir. Türk Gemi geri dö­nü­şüm te­sis­le­ri­nin AB Gemi geri dö­nü­şüm lis­te­si­ne dâhil edil­me­di­ği ile il­gi­li çıkan ha­ber­ler bilgi ek­sik­li­ğin­den kay­nak­lan­mak­ta­dır. Fir­ma­la­rı­mız mü­ra­ca­at sı­ra­la­rı­na göre de­ne­tim sü­re­cin­de­dir.

Ka­mu­oyun­da gemi geri dö­nü­şüm iş­le­ri­nin 3.Dünya ül­ke­le­ri­nin yap­tı­ğı bir en­düst­ri ol­du­ğu ile il­gi­li bir algı var. Bu ko­nu­da neler söy­le­mek is­ter­si­niz?

Bu algı, 2013 yı­lın­da ya­yım­la­nan AB gemi geri dö­nü­şüm yö­net­me­li­ği ile son buldu. Av­ru­pa ül­ke­le­ri gemi sö­kü­mü için ilk plan­da 18 firma ile AB gemi geri dö­nü­şüm lis­te­si­ne gi­re­rek bu sek­tör­de ben de varım dedi. %98 ‘i çelik olan ge­mi­le­rin çevre ve iş sağ­lı­ğı­na uyum­lu ola­rak geri dö­nüş­tü­rül­me­si ha­lin­de ülke eko­no­mi­le­ri­ne ham­mad­de –is­tih­dam açı­sın­dan büyük bir katkı sağ­la­dı­ğı an­la­şıl­mış oldu.

Yö­net­me­li­ğin uy­gu­lan­ma­sı sü­re­ci ile il­gi­li bir çe­kin­ce­niz bu­lun­mak­ta mıdır?

AB Yö­net­me­li­ği ile AB Bay­rak­lı ge­mi­le­rin yö­net­me­lik kri­ter­le­ri­ni ye­ri­ne ge­tir­me­yen ül­ke­le­re gön­de­ril­me­si­nin en­gel­len­me­si plan­lan­mış­tır. Ancak bu hük­mün uy­gu­la­na­bi­lir­li­ği ko­nu­sun­da çe­kin­ce­ler el­bet­te bu­lun­mak­ta­dır. Baş­lı­ca çe­kin­ce; AB bay­rak­lı ge­mi­le­rin bay­rak de­ği­şik­li­ği yolu ile Asya ül­ke­le­ri­ne gön­de­ril­me­si önün­de bir engel bu­lun­ma­mak­ta­dır. So­nuç­ta ar­ma­tör­ler ge­mi­le­ri­ni daha yük­sek bedel öde­yen te­sis­le­re gön­der­me eği­li­min­de ola­cak­la­rı baş­lı­ca çe­kin­ce­miz­dir. Bu du­ru­mun en­gel­len­me­si için NGO Gemi söküm plat­for­mu başta olmak üzere bu tip ör­güt­le­re gö­rev­ler düş­mek­te­dir.

Yıl­lık ola­rak hur­da­ya çı­ka­cak AB bay­rak­lı gemi to­na­jı nedir ve AB geri dö­nü­şüm lis­te­si­ne dâhil olan te­sis­le­rin söküm ka­pa­si­te­si bu to­na­jı kar­şı­la­ya­bi­lecek du­rum­da mıdır? Yıl­lık ola­rak hur­da­ya çı­ka­cak AB bay­rak­lı gemi to­na­jı nedir ve AB geri dö­nü­şüm lis­te­si­ne dâhil olan te­sis­le­rin söküm ka­pa­si­te­si bu to­na­jı kar­şı­la­ya­bi­lecek du­rum­da mıdır?Yıl­lık ola­rak hur­da­ya ay­rı­la­cak AB bay­rak­lı gemi to­na­jı yak­la­şık 2-2,5 mil­yon ton ci­va­rın­da­dır. AB lis­te­si­ne dâhil olan te­sis­le­rin söküm ka­pa­si­te­le­ri­nin 1 mil­yon ton ola­rak kabul et­ti­ği­miz­de bu lis­te­ye dâhil edi­lecek te­sis­le­rin ar­tı­rıl­ma­sı ge­rek­li­ği ger­çe­ği ile kar­şı­la­şı­yo­ruz.

AB bay­rak­lı ge­mi­le­rin sö­kü­mü­nün çevre ve iş sağ­lı­ğı­na uyum­lu te­sis­ler­de ya­pıl­ma­sı­nın sağ­lan­ma­sı için ül­ke­mi­zin kat­kı­sı ve avan­taj­la­rı ne­ler­dir?

Tüm bu ge­liş­me­ler, hurda ge­mi­le­rin bir çöp ol­ma­dı­ğı­nı, önü­müz­de­ki yıl­lar­da sek­tör üze­rin­den as­lın­da devam eden eko­no­mik sa­va­şın şid­de­ti­nin ar­ta­ca­ğı­nı gös­ter­mek­te­dir. Türk gemi geri dö­nü­şüm sek­tö­rü 2000’li yıl­lar­da al­dı­ğı ted­bir ve uy­gu­la­ma­la­rı ne­de­niy­le. Hong Kong Söz­leş­me­si­ne 2009 yı­lın­da ya­pı­lan dip­lo­ma­tik kon­fe­rans­ta imza atan ül­ke­le­rin ba­şın­da gel­mek­te­dir. Tür­ki­ye AB Gemi geri dö­nü­şüm yö­net­me­li­ği ku­ral­la­rı­nı uy­gu­la­yan önem­li bir ül­ke­dir. Tür­ki­ye AB Yö­net­me­li­ği yazım aşa­ma­la­rı­na fiili ola­rak ka­tıl­mış­tır. Tür­ki­ye yıl­lar içe­ri­sin­de kural konan ül­ke­ler için­den çı­ka­rak kural koyan ülke du­ru­mu­na gel­miş­tir. Dünya’nın en büyük hurda it­ha­lat­çı­sı olan ül­ke­miz­de hurda te­da­rik ba­ğım­lı­lı­ğı­nın azal­tıl­ma­sı için iç te­da­rik­çi­le­rin des­tek­len­me­si önem arz et­mek­te­dir.

2004 yı­lın­dan bu yana kendi öz kay­nak­la­rı ile ya­tı­rım­lar yapan sek­tö­rün, yak­la­şan re­ka­bet or­ta­mın­da mü­ca­de­le ede­bil­me­si için aşa­ğı­da be­lir­ti­len avan­taj­la­rın ya­nın­da des­te­ğe ih­ti­ya­cı bu­lun­mak­ta­dır. Gemi geri dö­nü­şüm sa­na­yin­de kolay bu­lu­na­bi­lir ka­li­fi­ye sa­yı­la­bi­lecek iş gü­cü­nün bu­lun­ma­sı Pa­za­ra (Av­ru­pa) olan ya­kın­lık başta olmak üzere;

• Ak­de­niz ça­na­ğın­da gemi geri dö­nü­şüm en­düst­ri­si­ne sahip tek ülke olun­ma­sı,

• Te­sis­le­ri­nin toplu ola­rak Ali­ağa böl­ge­sin­de bu­lun­ma­sı,

• Atık mev­zu­atı­nın AB mev­zu­at­la­rı­na uyum­lu ol­ma­sı ve ber­ta­raf te­sis­le­ri

• OECD Üyesi tek gemi geri dö­nü­şüm en­düst­ri­si­ne sahip ülke ol­ma­sı,

• Geri dö­nü­şüm mal­ze­me­le­ri­nin ülke için­de ih­ti­ya­cı­nın ol­ma­sı ve bun­la­rın gemi söküm ile elde edi­le­bi­lir ol­ma­sı,

• Türk in­sa­nı­nın gi­ri­şim­ci ya­pı­sı, tec­rü­be­li iş gücü

• OCED üyesi ola­rak gemi söküm açı­sın­dan Basel an­laş­ma­sı­na göre avan­taj­lar,

• OECD için­de­ki dev­let ge­mi­le­ri­nin sö­kü­mü, glo­bal bü­yü­me­nin ya­vaş­la­ma­sı en önem­li avan­taj­la­rı­mız­dır.
AB Ko­mis­yo­nu yet­ki­le­ri ile ya­pı­lan gö­rüş­me­ler­de; 1 mil­yon ton ka­pa­si­te­si ile AB geri dö­nü­şüm lis­te­si­ne dâhil ol­ma­la­rı ha­lin­de Tür­ki­ye’ye büyük avan­taj sağ­la­ya­ca­ğı­na işa­ret eden yet­ki­li­ler, AB bay­rak­lı ge­mi­le­rin Tür­ki­ye ha­ri­cin­de başka bir ül­ke­de sö­kü­le­me­ye­ce­ği­ni açık­la­dı. Bay­rak de­ğiş­tir­mek su­re­tiy­le yö­net­me­li­ğin bay­pas edi­le­bi­le­ce­ği ger­çe­ği­ni de kabul eden yet­ki­li­ler, bu so­ru­nun çö­zü­mü nok­ta­sın­da ara­yış için­de ol­duk­la­rı­nı ancak yö­net­me­li­ğin her ne kadar hu­kuk­sal bağ­la­yı­cı mad­de­le­re sahip olsa da lis­te­de yer al­ma­nın gö­nül­lük esa­sı­na bağlı ol­du­ğu­na dik­ka­t çekti.
Dün­ya­da hurda ge­mi­le­rin %95 ‘ini söken Diğer Asya ül­ke­le­ri­nin AB bay­rak­lı hurda ge­mi­ler ile il­gi­li mey­da­na gelen ge­liş­me­ler ile tavrı ne ola­cak­tır?AB bay­rak­lı hurda ge­mi­le­re iş­çi­lik –atık ber­ta­raf ve ya­tı­rım ma­li­yet­le­ri avan­ta­jı­nı kul­la­na­rak, yük­sek fi­yat­lar veren diğer Asya ül­ke­le­ri, AB bay­rak­lı ge­mi­le­rin AB geri dö­nü­şüm lis­te­sin­de bu­lu­nan te­sis­ler­de ve ül­ke­miz­de sö­kü­lecek ol­ma­sı­nın hurda gemi fi­yat­la­rı­nı dü­şü­re­ce­ği ve ar­ma­tör­le­rin ka­zanç kay­bı­na uğ­ra­ya­ca­ğı­nı dil­len­dir­me­ye baş­la­mış­lar­dır.

AB gemi geri dö­nü­şüm lis­te­si­ne dâhil olmak ko­nu­sun­da sek­tö­rü­nü­zün temel dü­şün­ce­niz nedir?

Gemi geri dö­nü­şüm fa­ali­yet­le­ri çevre ve iş sağ­lı­ğı­na uygun ola­rak ya­pıl­ma­sı ge­rek­li bir fa­ali­yet­tir. Bu yö­net­me­lik ve yap­tı­rım­la­rı ile fir­ma­la­rı­mız ara­sın­da lis­te­ye dâhil olmak için yoğun bir re­ka­bet sü­re­ci­nin baş­la­ma­sı­na se­be­bi­yet ve­re­cek­tir. Bu re­ka­bet sü­re­ci fa­ali­yet­le­rin çevre ve işi sağ­lı­ğı­na uygun fa­ali­yet­le­rin art­ma­sı­na neden ola­cak­tır. Temel hedef; tüm fir­ma­la­rı­mı­zın AB geri Dö­nü­şüm lis­te­si­ne dâhil olan fir­ma­la­rı­mız­da­ki se­vi­ye­ye ula­şa­rak tüm üye fir­ma­la­rı­mı­zın lis­te­ye dâhil ol­ma­sı­dır.

So­run­la­rı­nız ve dev­let­ten bek­len­ti­le­ri­niz ne­ler­dir?

AB Gemi Geri Dö­nü­şüm Yö­net­me­li­ği ve Hong Kong söz­leş­me­si ile Av­ru­pa Bir­li­ği ve diğer Asya ül­ke­le­rin de dâhil ol­du­ğu bir re­ka­bet sü­re­ci baş­la­mış­tır. Sü­reç­te ka­lı­cı ya­tı­rım­lar (Kuru ha­vuz­lar-mer­ke­zi arıt­ma te­sis­le­ri ATY –Ara de­po­la­ma te­si­si vb.) büyük önem arz et­mek­te­dir. Ancak sek­tö­rün önün­de­ki en önem­li engel, 2026 yı­lın­da sona erecek kira söz­leş­me­le­ri­dir.
Fir­ma­la­rın kira söz­leş­me­le­ri­nin Gemi İnşa Sek­tö­rün­de ol­du­ğu gibi, söz­leş­me bitim ta­ri­hi olan 2026 ta­ri­hi bek­le­nil­me­den uza­tıl­ma­sı sek­tör­de ka­lı­cı ya­tı­rım­la­rın de­va­mı/re­ka­bet için önem­li bir husus ol­du­ğu­nu dü­şü­nü­yo­rum.

Son ola­rak; Aynı za­man­da EGE Gemi Söküm A.Ş Yö­ne­tim Ku­ru­lu Üyesi olan GEMİSAN­DER Genel Sek­re­te­ri Mesut Yolcu’nun da Av­ru­pa Bir­li­ği sü­re­cin­de firma tem­sil­ci­si ola­rak fi­kir­le­ri­ni almak is­te­riz.

“AB Gemi Geri Dö­nü­şüm lis­te­si­ne dâhil olmak için yoğun çaba içe­ri­sin­de­yiz. AB kri­ter­le­ri­ne uyum ça­lış­ma­la­rı­mız ar­ta­rak devam et­mek­te­dir. Ak­de­niz ça­na­ğın­da önem­li bir ko­num­da bu­lu­nan sek­tö­rü­mü­zün yıl­lık hur­da­ya çı­ka­cak AB bay­rak­lı ge­mi­ler­den daha çok pay ala­bil­me­si temel he­de­fi­miz­dir.”

Kaynak: Özgür Ses

Vira Haber