İş dünyasının önemli isimleri, Yeni Asır'ın 2 gündür gündeme getirdiği "İş Dünyası'nın 2011 beklentileri" başlıklı yazı dizisinde geçtiğimiz yılın ekonomik durumunu özetlerken 2011'den beklentilerini sıraladılar. Yerel ve genel kalkınmanın yollarıyla ilgili değerlendirmelerde bulunan iş dünyası, hangi sektörlerin yıldızının parlayacağı konusunda da sinyaller verdi. Yönelttiğimiz sorulara iş dünyasının verdiği yanıtları aktarmaya devam ediyoruz. İş dünyası temsilcilerinin Türk ekonomisinin daha güçlü olması için gereken hamleler ve mevcut tablo ile ilgili görüşlerinin genel olarak moral verici olduğu görüldü. İşte yönelttiğimiz sorular ve yanıtları.
1 - 2011'de döviz, borsa ve faiz beklentiniz nedir? Sanayide büyüme hızı ve ihracatta artış yönü ne olur?
2- Ekonomide gelişmeler ne yönde olur? Yatırımın artması, işsizliğin azalması için ne yapmalı? Hangi sektörler yatırım için cazip?
3- 2011'de dünya ekonomisi ne yönde gelişir? Bölgesel güç olma yolunda ilerleyen Türkiye nasıl bir seyir izler?
Melih Gürsoy
(Duayen sanayici)
Sıcak para gelmeye devam edecek
*Merkez Bankası'nca alınan tedbirlere rağmen 2011 yılında Türkiye'ye gelen sıcak paranın ihtiyacın üzerinde olacağını tahmin ediyorum. Bu durum Türk Lirası'nın değerini yine normalin üstünde tutacak ve ihracatı, işsizliği ters yönde etkileyecektir diye düşünüyorum. Borsa, dövizin sınırlı değer kazanması yüzünden çok yükselmeyecek. Faiz oranlarının, Merkez Bankası'nın uygulaması ile daha da düşürüleceğini tahmin ediyorum.
*İyi araştırılarak yapılmış, ürün kalitesi yüksek tutulmuş, fazla rekabet içinde olmayan bir yatırım daima kazanç sağlar. Sebze ve meyve fiyatlarındaki anormal yükselmeler karşısında tarıma yapılan bir yatırımın kazançlı olacağını düşünüyorum. Bütün mesele herkesin koştuğu bir sektör içine dalmayıp fazla rekabeti olmayan bir yatırımı, iyi araştırarak ve yüksek kalitede üretim yaparak gerçekleştirmek iyi kazanç getirecektir.
*Amerika ekonomisi çok büyük riskler altında. Ekonomiye saçılan paraları nasıl toplayabilecekleri bir muamma. Avrupa'da bazı ülkeler bir türlü krizden kurtulamıyor. Onun için dünyada 2011 yılı içinde fazla bir düzelme beklemiyorum. İnşallah yanılırım.
Kemal Çolakoğlu
(İZKA Kalkınma Kurulu Başkan Yardımcısı)
Kentsel dönüşüm bir an önce yapılmalı
* Türkiye artık, global ekonominin oyuncusu oldu. Sürdürülebilir büyüme hızının devam edeceğini, ikinci yarıdan itibaren yüzde 7'leri yakalayabileceğimizi ümit ediyorum. İhracat da en az yüzde 10 büyüyecek.
* İzmir ve Ege'nin büyümesinin önündeki en büyük iki lokomotif İzmir-İstanbul Otoyolu ve İzmir Limanı'nın iyileştirilerek özerkleşmesi veya özelleşmesidir. Bu süreç en az 5 yıllık. Bu durumda, gerek işsizlik gerekse ekonominin çarklarının hızlandırılması için, İzmir kentsel dönüşümü çok önemli. İnşaat sektörü, otomotiv sektörü ve tarıma dayalı sanayii, tavsiye edilecek iş kollarıdır.
* 2011 yılı da son iki yıl gibi zor bir yıl olacak. Komşularla sıfır sorun, maksimum ekonomik ilişki Türkiye'nin en önemli hedefi olmalı. Burada başarılı bir mesafe kat edildi. Devam edilmelidir. Bölgesel güç olmak barış yoluyla olabilir.
Arif Koşar
(Manisa Ticaret Borsası Başkanı)
Yatırımlar artacak, büyüme hızlanacak
* 2011 yılı, 2010'a oranla daha reel ve daha istikrarlı geçecek. Yatırımların biraz daha fazla artacağı ve büyüme rakamlarının yükseleceği bir Türkiye bekliyoruz. İhracatımızın artacağından da hiç şüphem yok. En az yüzde 15 artış yaşanır.
* Manisa'da tarım sektöründe büyüme olur. Öncelikle havza bazında ürün çeşitlerinin belirlenmesi ile Manisa'da pamuk ekiminin başlaması, tarım sektörünün yanında, sanayiyi de canlandırır. Sebze meyve ve doğal tarım projeleri ile istihdam daha da artar. Manisa'da gelişen sanayi ile 2011'de işsizliğin azalmasını bekliyorum.
* 2011 yılında dünya ekonomisinde, bölgesel güç olarak Türkiye öne çıkıyor. Özellikle ekonomik krizden en az yara alan bir ülke olması, Türkiye'nin 2011'de daha sağlam yere basmasını sağlıyor. Türkiye'nin 2011'de güçlü ve büyüme sürecinde olmasını bekliyoruz.
Kemal Zorlu
(Mazhar Zorlu Holding Yönetim Kurulu Başkanı)
İhracatta ciddi bir gelişme olacak
* 2011 yılında borsanın yüksek seyrine devam edeceğini, faiz oranları ve döviz kurlarında düşüş trendinin süreceğini düşünüyorum. Ayrıca sanayi yatırımlarının 2010 yılıyla karşılaştırdığımızda büyüme hızının daha düşük olacağını, ancak ihracatta, komşu ülkelerle yapılan yeni iş birliği ve ticaretin artırılmasına yönelik g örüşmelerin katkısıyla ciddi büyüme olacağı inancındayım.
* Ege ekonomisinin ağırlıklı olarak tarıma dayalı olması nedeniyle dünyada ve ülkemizde önemi gün geçtikçe artan organik tarıma yönelik yatırımların artacağını, ülkemizdeki enerji açığının kapatılmasına yönelik olarak rüzgar enerjisi, jeotermal enerji, solar enerji, HES gibi enerji sektörüne yatırımların artacağını düşünüyorum. 2010'da büyük atılım yapan inşaat sektörünün, artışını yavaşlayan bir oranda devam ettirecek olmasına rağmen İzmir ve çevresinde daha düşük olacağını öngörmekteyim. Özellikle İzmir'de yatırım atmosferinin eksik olduğunu, şehir vizyonunun bulunmadığını düşünüyorum.
* Genel olarak dünya ekonomisinde büyüme öngörmekle birlikte euro bölgesinde 2011 yılında krizin etkilerinin devam edeceği görüşünü taşıyorum. Türkiye'nin de Avrupa dışındaki pazarlara daha çok yönelerek büyümeye devam edeceğini düşünüyorum.
Süleyman Kocasert
(Denizli İhracatçılar Birliği Başkanı)
Farklı pazarlara yönelmemiz gerekiyor
* Kent ihracatında 2011'de 2010'a göre çok daha olumlu gelişmeler bekliyoruz. 2010 yılı içinde Denizli İhracatçılar Birliği'nden (DENİB) yapılan ihracat 1.4 milyar doları geçti. DENİB olarak 2011 ihracat hedefimiz 1.7 milyar doları aşmak.
* İlimizde yoğunlaşan tekstil ve konfeksiyon ihracatında dikkat çekici bir artış bekliyoruz. Yeni pazarlarda daha etkin olabilmemiz durumda iihracat değerindeki yükselme oranı oldukça üst düzeyde olacaktır. DENİB'in 2011 ihracat hedefi 1.7 milyar dolar düzeyini aşmaktır.
* Ana pazarımız olan AB de, Almanya dışındaki ülkeler de ekonomik problemler yaşanmaya devam ediyor. Bu durumda ihracatçı firmalarımızın başka pazarlara da yönelmeye devam etmelerinin bir ihtiyaç olduğunu düşünüyorum. Önümüzdeki yılın AB ülkeleri için ekonomi anlamında pek de iyi geçmeyeceği söyleniyor.
Uğur Yüce
(Enda Yönetim Kurulu Üyesi)
Orta ve uzun dönemli kalkınma şart
* 2011'de döviz kurlarında çok anlamlı bir değişiklik olmaz. Türkiye 30 yıldan fazla devam eden enflasyon ile kalkınma modelinden vazgeçti. 2011'de de borsanın cazibesi devam edecek.
* Aynen Türkiye gibi İzmir'in de orta ve uzun vadeli bir kalkınma planı yok. İzmir binlerce yıllık bir liman şehridir ama 50 yıldır bir limani bitiremedi, Körfez taraması İzmir'in birinci sorunudur. İzmir yerli ve yabancı turizme çok uygun bir şehir. Ama İzmir'in bir turizm politikası bile yok. İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü İzmir için çok büyük bir fırsattır. İZKA'ya mutlaka sahip çıkmamız gerekir. Dünya Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin yönünde gelişiyor. Önümüzdeki 10 yılda Asya en az Amerika kadar önemli olacak.Bu kıta ülkeleri ile olan ilişkilerimizi geliştirmeliyiz.
Ercan Çerçioğlu
(Aydın Sanayi Odası Başkanı)
Seracılık ve hayvancılık gelişecek
Amerikan Doları'nda 1.6, euroda ise 2.6 TL civarında bir seyir bekliyoruz. Merkez Bankası faizlerin bugünkü seyrini korumasını sağlayacak. Türkiye'nin büyüme oranında ise düşüş gerçekleşerek bu oran yüzde 6-7 civarında seyredecek.
* İhracatta Türkiye'nin 120 milyar doları yakalayacağını düşünürken ithalat rakamlarının 170 milyar dolarda kalacağı beklentisini taşıyorum.
* Aydın'ın ve bunun yanında Ege'deki birçok ilde tarıma dayalı sanayinin artacağı geçtiğimiz yılki tabloya dayanarak kendini gösteriyor. Bölgesel güç olma yolunda ilerleyen Türkiye'nin 2023'de dünyanın 10'ncu büyük ekonomisine sahip olması yönünde olumlu sinyaller kendini yeni yılda da göstermeye devam edecek. Dünya ekonomisinin önümüzdeki yılda yüzde 3 büyüyeceğini düşünürken, Türkiye diğer dünya ülkelerine nazaran olumlu gelişmeler sergileyecek. Bu yönde de bölgemizde yatırımcı dikkatlerini seracılığa ve hayvancılığa çekmeli.
Çetin Ali Dönmez
(Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası Genel Müdürü)
İzmir için kötü yıllar artık geride kaldı
* Dövizi bir yatırım aracı olarak düşünmüyorum ve yatırımcılara da önermiyorum. TL/dolar kurunun 1.50 seviyelerinden, TL/euro kurunun da 2.00 seviyelerinden aşağı düşmemesinde fayda var. Faiz oranları enflasyona paralel olarak gelişecek. İhracatta 2011 rakamlarının 2008 yılı rakamlarına ulaşabileceğini düşünüyorum.
* İzmir için kötü yılların geride kaldığını, bundan sonra ülke ortalamasının üzerinde büyüyeceğini düşünüyorum. İzmir çok sayıda üniversitesinin olduğu ve insan kaynağı yüksek, kaliteli bir kent. ABD ve Avrupa'da kırılganlığın devam ettiğini görüyoruz. Türkiye çok doğru bir strateji ile yönünü sadece batıya değil, çevre ülkelere ve Uzakdoğu'ya da çevirdi. Önümüzdeki 4-5 yılın son derece olumlu ekonomik ve siyasal gelişmelere gebe olduğunu düşünüyorum
Hüseyin Bilgin
(Uşak Sanayici ve İşadamları Derneği Başkanı)
Proje üreten sanayicilerle ilerleyeceğiz
* 2008 yılı ekonomik açıdan iyi bir dönem değildi. Küresel krizin yaşandığı 2008'in son çeyreğinde toparlama başladı. Yeni pazar arayışları ile birlikte 2010 bizim için verimliydi. Her kriz sonrasında sanayici kendini daha çok geliştiridiği için 2011'un daha verimli geçeceğini düşünüyoruz.
2011'de özellikle Uzakdoğu, Ortadoğu ve Afrika ülkelerine daha çok açılıp ihracatı geliştireceğiz. Döviz, borsa ve faizin 2011'de normal seyretmesini ön görüyoruz. Bölgemiz açısından bakıldığında ise 2011'in güzel geçeceğine inanıyoruz. Özellikle Zafer Kalkınma Ajansı'nın kurulması ile Uşak, Kütahya, Afyon ve Manisa için yeni fırsatlar açıldı. Projeler bir nevi istihdamın önündeki engelleri açacak ve işsizlik sıkıntısını sona erdirecektir. İlimiz açısından da projelere önem veriyoruz.
Mehmet Timuroğlu
(İzmir Genç İşadamları Derneği Başkanı)
Rekabette ibre Türkiye yönüne doğru dönüyor
* Türk ekonomisine yönelik dış kaynaklı güven tatmin edici. Türkiye, dünya krizini başarı ile aşan ülkeler arasında gösteriliyor. 2010'daki büyüme 2011'de de devam edecek. Enflasyonda yüzde 5-6 lık bir rakam ile karşılaşabiliriz. Cari açık sorunu gündemde olacak.
* Anadolu'daki yatırım heyecanını İzmir'de göremiyoruz. Ege Serbest Bölgesi'ni saymazsak yabancı yatırımlar konusunda da iklim, coğrafya, lojistik avantajlarımızı yeterince kullanamıyoruz. İzmir ve İzmirli girişimcilerin yeni dış pazar ve müşteriler bulma konusunda daha agresif olması gerekiyor.
* Afrika ve Ortadoğu'nun Türk dış ticaretindeki ağırlığı hissedilecek. Çin ile rekabette ibre Türkiye'ye yöneliyor. Tekstil-konfeksiyonda Çin'e kayan siparişlerin Türkiye'ye dönmesini diğer sektörlerde de göreceğiz.
Hüseyin Memişoğlu
(Babadağlı Sanayici ve İşadamları Der. Bşk)
Yabancılar için güvenli bir limanız
* Faiz oranlarında çok fazla değişme olmaz. En fazla 0.25 puan eksiye düşer. Anormal olaylar yaşanmazsa borsa aynı seyrinde devam eder. Dolar ise 2011 yılı sonunda 1.65 TL dolayında olur. Türkiye yabancılar için güvenli bir liman. Avrupa ve ABD para harcamaya başladı. Bu anda biz ön plana çıkıyoruz. İhracatımız pozitif yönde aratarak devam edecektir.
* Denizli'de tekstil dışında özellikle tarım ve hayvancılık sektöründe yatırımlar yükselir. Turizmi büyütecek 10-20 milyon dolar seviyelerinde yatırımlar yapılmalı. Dışarıdan sermaye girişi olmalı. Özellikle termal sağlık turizmi anlamında... Tekstil sektöründe ise gerek makine gerekse Ar-Ge anlamında yenilenmeye gidilmeli. Barış herkese yarar. İnsanları geliştirir, büyütür. Barış ortamı sürerse önümüz açık olur.
Necmi Çalışkan
(İzmir Ticaret Odası Yönetim Kurulu Üyesi)
AB'yi ihmal etmememiz gerekiyor
* Dolar fiyatını ortalama 1.55 lira olarak görüyorum. Borsa bir miktar yukarı olabilir. Faiz aynı düzeyde kalır. Sanayide büyüme yüzde 5 olur. İhracat artışı ise yüzde 10 gerçekleşir. Altının ons fiyatı 1500 doları aşar.
* Bir miktar piyasalar canlanabilir. Kent ve bölge ekonomisinde önemli değişiklik olmaz. Liman, otoyol, metro gibi altyapı sorunlarını tartışacağız. Neo liberal politikaların en önemli sonucu işsizliği çözmek kolay değil. Yeni bir ekonomik program ortaya konulmalı.. Dünyada ve Türkiye'de varlık fiyatları ve hammadde fiyatları artacak. Lojistik, turizm ve iletişim sektörleri gelecek vaad ediyor.
* Dünya Çin'i, Hindistan'ı tartışacak. Türkiye'nin bölgesel güç olma potansiyeli, AB'ye aday üye ülke olduğu için var. Çünkü Türkiye, AB reformlarını sürdürdüğü müddetçe yatırımcı çeker. Türkiye Avrupa Birliği'ni ihmal etmemeli.
Çetin Güngör
(Manisa Ticaret ve Sanayi Odası Başkan Vekili)
2011'in yükselen değeri inşaat olacak
* 2011'de faizin durağan döneminin devam edeceğini düşünüyorum. Bunun yanı sıra doların en fazla 1.6 seviyelerine kadar çıkacağını umuyorum. Sanayide büyüme hızı yüzde 80 olur. Borsada da
doğrudan yatırımlar ile büyük çıkış yaşanır.
* 2011 yılında yatırımda yükselen değerin inşaat sektörü olacağı, 2010 yılının ikinci yarısında belli olmuştu. Manisa'ya gelecek olan otomotiv sanayi ve bunun yan kolları kentte işsizlik oranını bir hayli düşürecek. 2011 yılında artacak olan nüfusla doğru orantılı olarak yüzde 11 olan işsizlik oranımız yeni sektörlerin açılması, otomotiv sanayinin kente gelmesi ile yüzde 9'a kadar geriler. Dünya 2011 yılına daha rahat giriyor. Afrika ve Ortadoğu yatırım açısından en cazip bölgeler olarak göze çarpıyor.
Prof. Dr. Mustafa
Tanyeri (Dokuz Eylül Ü. Öğretim Üyesi)
Yabancı yatırımcı girişi artırılmalı
* Döviz cephesindeki gelişmeler Euro-Dolar paritesindeki dengelere endeksli. Yüzde 4.5 ve üzeri olarak öngörülen büyüme hedefi bizce 1 veya 2 puan daha fazla olarak gerçekleşebilecektir. İhracat 120-125 milyar dolar yakalanabilir. Faiz indirim politikasının küçük indirimlerle devam etmesini bekliyoruz.
* Eğitimli gençlerimizi içine düştükleri ümitsizlik ortamından çıkarıp üretime kazandıracak yatırımları artırmak zorundayız. İzmir, organik tarım, gıda, otomotiv yan sanayii, ambalaj, tekstil, hazır giyim, aksesuvar, makine imalat, elektrik ve elektronik, bilişim ve kimya sektörlerinde dikkat çekiyor. Avrupa'da bazı ülkeler açısından yüksek risk faktörü hala geçerliliğini koruyor.
Nazım Şafak
(Salkım Tarım Yönetim Kurulu Başkanı)
Manisa'da tarım alanına yatırım yapılması gerek
* 2011 yılında döviz, borsa ve faiz oranlarının, 2010 yılındaki gibi seyretmesini bekliyorum. Bunun yanı sıra sanayide büyüme hızı ve ihracatta artış çok fazla olmaz. Özellikle ihracat konusundadaha ciddi tedbirlerin alınması gerekir.
* Manisa için yatırımların tarım alanında yapılması gerektiğini düşünüyorum. Mutlaka sanayide de yatırımlar olacak. Ancak ekonomisi tarıma dayalı olan Manisa'da yatırımların tarım alanında yapılması gerekiyor. İşsizlik konusunda sanayisi bu kadar büyük bir kent olmanın verdiği avantajların doğru kullanıldığını düşünmüyorum. Daha ciddi projeler ile işsizlik oranının aşağı çekilmesi gerekiyor.
* Dünya ekonomisinde ciddi ısınmalar olduğu bir gerçek. Bununla birlikte 2010 yılı kalıntılarının 2011 yılına sıçraması normal olur. Özellikle 2011 yılı ilk üç aylık periyodunda olumsuzluklara dikkat edilmesi gerekir.
Mustafa Ercan
(Muğla Mermerciler Derneği Başkanı)
Mega yatlarımız dünya çapında marka oldu
* Dövizin yıl sonunda kendini toparlaması bizi ümitlendirdi. 2011'de de artışın devam edeceğini ümit ediyoruz. Faizlerin biraz daha düşeceğini öngörüyoruz.
* 2010 toparlama yılı oldu. 2011'de de 2010'a oranla yüzde 20 büyüme bekliyoruz. Ülkeler arasında rol değişimi yaşanıyor. Türkiye 2010'da diğer Avrupa ülkelerine göre avantajlı bir duruma geçti. Özellikle inşaat sektörüne yatırımı tavsiye ederim. Yatçılık ve gemi yapımında da ilerleme var. Bizim bölgemiz de bu konuda avantaja sahip. Yapılan mega yatlar dünya çapında satılıyor. Bu da ileride Muğla'nın marka olmasını sağlar.
* Dünya ekonomisinde ABD'de toparlanma bekleniyor. Çin, Hindistan ve ülkemizde atılımlar bekliyoruz.
Yeni Asır