TARİHİ SÜREÇ NASIL GELİŞTİ?
Türk Koster Filosu 1970’li yılların sonundan itibaren, ufak tonajlı (3.000 DWT’a kadar) Türk Bayraklı kuru yük ve kargo gemilerinin oluşturduğu, Karadeniz, Marmara, Ege, Akdeniz ve Atlantik Okyanusu’nda Fas ve Portekiz limanları arasında taşımacılık yapan Türk Bayraklı gemilerin oluşturduğu bir grup gemiye verilen isimdi.
Karadeniz-Akdeniz Bölgesi’nde tüm limanlar arasında her türlü kuru yük (buğday, kömür, gübre, demir, saç, tuz, çeşitli madenler, tomruk, kereste, çimento vs.) taşımacılığını her mevsim ve her koşulda eksiksiz yapan ufak tonajlı (300-3.000 DWT) gemilerdi bunlar. Başlangıçta 1970’li yılların başından itibaren hem özel kesimden, hem de kamu kesiminden ihaleler ile alınan yüklerin yanında komşu ülkelere de taşımacılık yaparlardı. Aralarında ahşap teknelerin de bulunduğu ufak tonajlı yük gemi sahiplerinin büyük kısmı, kendi gemilerinde çalışan kaptanarmatör olduğu için, değişen işletmecilik kuralları ve gelişmeler karşısında uyum zorluğu çekmeye başlamışlardı.
1980’li yılların ortalarından sonra kamyon sayısındaki artış ve tüm çabalara rağmen kara taşımacılığındaki tonaj tahdidinin uygulanmaması sebebiyle doğan haksız rekabetin neticesinde, üç tarafı denizlerle çevrili ülkemizde bilinen en ucuz taşımacılık çeşidi olmasına rağmen, ülkemiz deniz taşımacılığının gerileme süreci başlamıştır. Deniz taşımacılığında gerileme, ufak tonajlı gemilerimizi (300-1000 DWT) büyütme zorunluluğu getirmiştir. 1980 yıllarının sonlarına doğru ufak tonajlı gemilerimiz Haliç tersanelerinde kesilip, biçilip, büyütülmeye başlandı. Kimine boy verildi, bazılarına da genişletilip yükseklik kazandırıldı. Değişen çalışma koşullarına uyamayan, kendi imkanlarıyla yeterli gelişmeyi sağlayamayan, denizde çalışmanın zaman zaman hayatları pahasına tüm meşakkatlerini, çilelerini çeken, kaptan armatörlerin büyük bir kısmı gemilerini hurdaya çıkarmış, mesleği terk etmiş veya başka gemilerde çalışmak zorunda kalmışlardır.
1990’lı yılların sonlarında koster dediğimiz bu ufak tonajlı gemilerin ahşap ve ufak tonajlı bölümü S.S. Marmara Adası Deniz Taşıyıcıları Kooperatifi çatısı altında (kısaca Marmara Birlik denilirdi), diğerleri S.S. Gemi Armatörleri Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifi (Kısaca Armatörler Birliği denilirdi) çatısı altında organize olup çalışırlardı. İki teşkilat çalışmalarını hem tatlı bir rekabet, hem de organize bir ortak çalışma ile yürütürlerdi. 2000’li yıllara doğru ufak tonajlı gemilerimizin yeni denizcilik kurallarının gelmesi (1 Ocak 2002 tarihinde ISM kurallarının tüm gemilerde uygulama mecburiyetinin belirlenmesi v.s gibi), dahili ve harici taşımacılıkta navlun gelirlerimizin son 15-20 yılın en alt düzeyine inmesi ve artan işletme giderlerinin karşılanmakta zorlanması özellikle ufak tonajlı (2.000DWT’na kadar) gemilerin azalmasına sebep olmuştur.
Şartlar özellikle 1.000 DWT’un altındaki gemilerin çalışamaz hale geleceğini göstermeye başlamıştır. Eldeki ahşap teknelerin ve ufak tonajlı gemilerin bağlı olduğu Marmara Birlik bünyesinde, o tarihte ülkemiz denizcilik sektörünün yeniden yapılanması yönünde bir çalışma başlatıldı. “Karadeniz ve Akdeniz’i Türk Gölü’ne çevirmiş olan Türk kosterlerini 2000’li yılların başlamasıyla yeni kural ve yeni çağa uyacak bir filo haline getirelim” ve isim bulundu…
“TÜRK KOSTER FİLOSU’NUN YENİLENMESİ”
Projesi Sonunda rapor hazırlandı. Marmara Birlik tarafından 09.10.2000 tarihinde Deniz Ticaret Odası’na bir yazıyla müracaat edildi. Bir yandan proje geliştirilip raporlar hazırlanırken, diğer yandan Hazine Müsteşarlığı’na müracaat edilip, geliştirilen 3 ayrı tipte 19 adet koster inşası için 21.04.2000 tarihli teşvik belgeleri alınmıştır.
Koster Filosunun Yenilenmesi çalışmaları kısa zamanda tüm denizcilik camiamızda büyük ilgi gördü. Kısa zamanda yapılan çalışmalar ve alınan mesafeler ile ilgili ilk detaylı proje çalışması 20 Kasım 2000 tarihli yazı ekinde Deniz Ticaret Odası’na verildi.
Deniz Ticaret Odamızın katkısıyla yapılan çalışmalar 11.12.2000 tarihli DTO Yönetim Kurulu Başkanı Cengiz Kaptanoğlu imzalı yazıyla dönemin Başbakanı Sayın Bülent Ecevit başta olmak üzere tüm yetkili makamlara iletildi.
Proje özetlendi. Resimlerle, tablolarla anlatıldı. Ülkemiz denizcilik sektörünün büyük ilgisi ile 2000 tarihinde koster tipi gemilerimizi yenilemek üzere “KOSTER ARMATÖRLERİ DERNEĞİ” kuruldu.
Dernek çatısı altında yapılan çalışmalarda 67 adet, yüzde 100 yatırım indirimli, 1.680 – 3.000 DWT arası büyüklükte gemi inşa teşvik belgesi alındı.
Proje, o tarihlerdeki koşullarla 8-10 yıl arasında kendini amorti edebilecek bir yatırım idi. Orta vadeli kredi garantisi, mali kriz ve alınan hükümet kararları nedeniyle gerçekleştirilemedi. “Teşvik Karnesi” alıp kendi imkanları ile gemileri yapabilen 3-4 armatör dışında, alınan teşvik belgelerinden yararlanılamadı. Koster Armatörleri Derneği, 2010’lu yılların başından itibaren faaliyetlerini durdurdu.
Türk Deniz Taşımacılığında “Koster” ihtiyacı karşılanamadı. Ufak tonajlı yük taşımacılığı Karadeniz Bölgesi’nde kanal tipi taşıma yapan yabancı bayraklı gemilere geçti. Akdeniz’deki etkinliğimiz giderek azaldı. 21 Ocak 2014 tarihinde kurulan “Koster Armatörleri ve İşletmecileri Derneği”, ülkemiz deniz taşımacılığında, deniz filomuzun önemli bölümümü oluşturacak çalışmayı tekrar başlattı.
SON DURUM
Uluslararası mali krizin dünya denizcilik sektöründeki olumsuz etkileri, Türk koster filosu sahibi armatörlerimizi de olumsuz yönde etkilemiştir. Bu proje Türk Koster Filosu’nun yenilenmesi, büyük ölçüde yabancı gemilerle yapılan deniz taşımacılığımızın ülkemiz lehine dönmesi açısından büyük önem taşımaktadır.
Bu bağlamda, 16 Şubat 2015 Pazartesi günü Türk Armatörler Birliği merkezinde gerçekleştirilen “Koster Filosu Çalışma Komitesi” hazırlık toplantısında, ilgili tüm sektörel toplum temsilcisi katılımcıların koster filosunu yenileme projesinde ortak görüşe sahip oldukları görülmüştür. İlk olarak 2001 yılında kurulan “Koster Armatörleri Derneği” çatısı altında hazırlanan “Türk Koster Filosu’nun Yenilenmesi Projesi”, 60’dan fazla “Yatırım Teşvik Belgesi” alınmasına rağmen, uygun koşullarda finansman temin edilemediği için gerçekleştirilememiştir.
O dönemde ülke politikası olarak sıkı mali uygulama politikaları nedeniyle finansman açısından, projede belirlenen devlet destekleri gerçekleştirilememiş ve proje kapsamında koster armatörlerinin kendi imkanları ile (3) ila (4) gemi inşası gerçekleştirilebilmiştir. Türk koster filosunda gemi sayısı 2000 yılı (3000 DWT) itibari ile 308 adet idi. 2002 yılı başında bu sayı 259’a düşmüştür. 2002 yılı sonunda ise 141’e düşmüştür. Şimdilerde sayı daha da düşmüştür.
Ülkemiz Deniz Ticaret Sektörünün en önemli ve etkili bir bölümünü oluşturan, geçtiğimiz yıllarda Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz’i “Türk Gölü” haline getiren Türk Koster Filosu armatörleri bugüne kadar tamamen kendi imkanlarıyla ayakta durmaya ve yapılanmaya çalışmıştır. Yeniden yapılanma ve etkili hale gelebilmek için başlatılan çalışmaların gerçekçi, uygulanabilir destek ve programla eskisinden daha etkili bir büyüme ve yapılanma gerçekleştirilebilecektir.
KAPTAN ALEV TUNÇ’UN KOSTER İNŞAATI İÇİN DESTEK ÖNERİLERİ
Koster filomuzun yenilenmesi dolayısı ile özet olarak taşıma, gemi söküm ve gemi inşa sanayimizin gelişmesini sağlamak amacıyla sayın bakanımızın gayretleri ile çıkması beklenen kanunun işleyebilmesi için hurda desteğinin yanında mutlaka “yerli malzeme ve işçilik” üzerinden en az yüzde on (%10) oranında destek verilmesi, ayrıca dizayn ve gelişen teknoloji kullanımına da uygun desteklerin sağlanması, kalkınma ajanslarının da destekleri gerekmektedir. Bu sayede proje başarıyla gerçekleştirilebilir ve yürütülebilir.
ViraHaber.com