Geçen günlerde Deniz Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Yardımcısı Recep Düzgit
“Osman Ağabey STFA’nın 11 gemisi vardı.. Bu konuda yazmadık…” diye mesaj gönderdi.
Ve ardından STFA’nin gemilerinin tam listesini de ulaştırdı.
Şaşırmadım değil!
STFA- Feyzi Akkaya ve Sezai Türkeş ile inşaat dünyasında bir efsanedir. Ancak yıllar boyunca üstlendikleri liman inşaatları için gerekli olan birçok deniz aracının ya kendileri inşa etti veya zamanla armatörlüğe bile yöneldiler.
Bu çalışmam ile özellikle bugüne kadar değinilmemiş armatörlük belgelerini saptamaya ve anlatmaya çalıştım. Uzun ve yorucu bir uğraş olmuştur.
“Ömrümüzün Kilometre Taşları- Feyzi Akkaya” başlıklı o muhteşem hatıratı okumuştum.
Recep Düzgit’in gönderdiği listedeki gemileri, ilgili kaynaklardan inceleyerek tespit etmeye başladım.
Örneğin A.Hazer isimli gemi 42.000 dwt’luk (LR arşivinde 37.600 dwt. yazılı) bir General Cargo denilen genel yük gemisidir.
Demektir ki STFA ayrıca çok ciddi bir armatörlük firmasına sahipti.
STFA’nın sahibi olduğu tüm gemilere ait teknik bilgileri Lloyd’s Register of Shipping ve, Japonya, Kore,Filipinler, ABD gibi diğer arşivlerden araştırdım.. Gemi sökümleri konusunda Robindesbois.org.- Shipbreaking Bulletin arşivlerini inceledim.
Gemi İnşa Y. Müh. Bülent Arkun (Allah rahmetler eylesin) ve Mak. Y.Müh. Ali Eser’i çok yakından tanıdım. Bülent Arkun Bey’in yaşam öyküsü hakkında bilgi bulamadım. Fakat Ali Eser Bey’in yaşamı TBMM arşivinde mevcut idi.
Sedef Gemi İnşaatı A.Ş., bundan tam 52 yıl önce, 1972 yılında Diliskelesi’nde Sezai Türkeş, Feyzi Akkaya ile birlikte Gemi İnşa Yüksek Mühendisi Bülent Arkun ve Cemil Gürlek ailesi tarafından kurulmuştu. 2000 Aralık ayında tersane STFA tarafından Kaşif Kalkavan ailesine ait Turkon Holding’e satılmıştır.
STFA yakın yıllara kadar özellikle liman inşaatlarında benzersiz başarılara imza atan efsanevi bir inşaat şirketler grubu idi. STFA markasını yaratan Feyzi Akkaya ve Sezai Türkeş ile asırlar boyunca saygı, hürmet ve hayranlıkla anılacak önder isimler olmuşlardır.
Feyzi Akkaya Bey yaşamının son yıllarında anılarını hatıratında topladı ve bu anılar “Ömrümüzün Kilometre Taşları” isimli eserinde yayınlandı.
Osmanlı paşalarından Tatar Osman Paşa'nın torunu olan Feyzi Akkaya, 23 Aralık 1907’de İstanbul Üsküdar'da dünyaya geldi. 19 yaşında üniversiteye girdiğinde, elinde lise değil, ortaokul diploması vardı. Fazlaca uzamış ortaokul hayatından sonra, dönemin şartları izin vermiş ve bir sınava girerek doğruca üniversiteye kaydolabilmişti.
Yüksek öğrenimini İstanbul Yüksek Mühendis Mektebi’nde (İstanbul Teknik Üniversitesi) tamamladı, 1932’de bu üniversiteden birincilikle mezun oldu.
Üniversitede, sonraki yıllarda büyük fikir ve iş arkadaşı olacak Sezai Türkeş ile tanıştı. 40 yılı devirmiş bu ortaklık öylesine kuvvetlidir ki; günümüzde bile Feyzi Akkaya’dan bahsedildi mi Sezai Türkeş, Sezai Türkeş’ten söz edildi mi Feyzi Akkaya’nın adı anılmadan geçilemezdi..
1932 yılında iş hayatına atıldı; Bayındırlık Bakanlığı’nda çalıştı. Bu dönemde ilk kez Anadolu seyahatine çıktı; mühendislik hayatının ilk tecrübelerini ve zorluklarını yaşadı:
“Bugün karayolları haritasını açarsanız, güzel bir ulaşım yollarına sahip olduğumuzu görürsünüz. Gaza basarsanız Edirne’den Van’a iki günde, rahat rahat varırsınız, fakat bu yolların inşaatına 1950’lerden sonra başlanıldı. Biz ise daha 1932’deyiz… Arada 18 sene var!
O zamanlar ben motosikletle, İstanbul’dan İzmit’e, ham yollardan, dereleri sallarla geçmek şartiyle, Şile-Ağva-Kandıra üzerinden ancak 12 saatte varabilmiştim. Başka yol da yoktu!..”
Atatürk ile sigara…
İlk askerliğini İstanbul’da tamamladı. Feyzi Akkaya, askerliği sırasında manevrayı izlemeye gelen, büyük hayranlık duyduğu Atatürk’e dair bir anısını şöyle nakleder:
“Atatürk, o toz gözlüklü yumuşak kasketli meşhur kıyafetiyle önümüzden yavaş yavaş geçti. 6 adımdan başlayıp 3 adım geçinceye kadar, usulüne göre cephe alıp selam durduk. Atatürk, oradaki bir kır kahvesinin çardağına yürüyüp bir masa başında oturdu. Etrafında derhal rütbe sırasına göre daireler oluştu. Tabii biz asteğmenler, en arka daireyi teşkil ettik. Atatürk paketini çıkarıp bir sigara yaktı. Yanımda duran Üsküdarlı Hâdi de, paketine davrandı, bir sigara yaktı. “Hey anam! Atatürk’le beraber sigara içiyoruz” deyip, derin nefesler çekmeye başladı. Fırsatı ben de kaçırmadım. O gün, Atatürk’le beraber sigara içtiğimiz tek gündür.”
Özel sektörle tanışma
1935 yılı sonunda askerliğin ardından özel sektördeki iş hayatı başladı. Zamanın tanınmış müteahhitlerinden Sadık Diri-Halit Köprücü İnşaat Kollektif Şirketi’ne girdi. Burada Teknik Büro Mühendisi ve Şantiye Şefi olarak 7 yıl çalıştı. Bu dönemde yolları Sezai Türkeş ile zaman zaman çakıştı, zaman zaman ayrıldı.
Ve efsane şirket STFA
Sene 1943 idi..
İkinci askerliğini Çanakkale’de tamamladıktan sonra, üniversiteden sınıf arkadaşı Sezai Türkeş ile ölünceye kadar sürecek fikir ve iş ortaklığı başladı. Ortaklığın başlangıç cümlesi, “Büyük bir iş alalım, başına beraber çökelim” idi. Feyzi Akkaya, Sezai Türkeş ile aralarındaki güçlü ortaklığın sırrını şöyle açıklamıştı:“Ortaklık tarihinden evvel ve sonra bugüne kadar Sezai’yle birçok bağrışmamız olmuştur, fakat hiç kavga etmedik; çok para sıkıntısı çektiğimiz günler de olmuştur, ama hiç hesaplaşmadık.”
Ortaklar, isimlerinin baş harflerini kullanarak, kurdukları şirkete “STFA İnşaat Müteahhitliği” adını verdi. Bu, 1976'da kurulan ve zaman içinde çatısı altında onlarca şirket toplayan STFA Holding'in temeliydi.
“Suça iştiraki nazikçe reddetmeliydim”
ST-FA için alınan işlerin öngörülen tarihten önce tamamlanması ve kalite vazgeçilmezdi. Ortakların, iş ahlakından sapmaması da firmanın kazandığı güvenin sırlarından biriydi. İşte, bu konuya dair çarpıcı bir anı: “Bakanlık, inşa edeceği 37 limanın projelerinin yapılması işini, bir kuzey memleketine ihale etmişti. Biz de ikinci müteahhit olarak onlara, Karadeniz’dekilerin sondajlarını yapıyorduk. Şirketin adamları, bir gün tercümanlarıyla beraber, kalabalık bir grup halinde, yazıhaneye doldular. Sezai’yle konuştular ama o, işi bana havale etti. İstekleri pek basitti: Yarısert killerin, profillerinde “sert” olarak gösterilmesini istiyorlardı. Sebebiyse aradaki iki misli fiyat farkını alabilmek!.. Ne kadar olsa “İşverenlerimiz”diler, suça iştiraki daha nazikçe reddetmeliydim: “Peki, ama ilerde yapacağınız projelerde, bu profilleri kullanacaksınız. Yanlış isimlendirilmiş profillerle, yanılmış olmayacak mısınız?”
Örselenmemiş tüp numuneler, laboratuarda bize hakiki değerleri verirler.
Artık kabaca geri çevirmekten başka çarem kalmamıştı:Ben, işçilerimin ahlakını, sizin hatırınız için dahi olsa bozamam…Esen soğuk havada, içtikleri çay bile onları ısıtamadı, çıkıp gittiler!..
Maksadım kuzeylileri kötülemek değil; “İnsan” denilen şu yaratık, her yerde çeşit çeşit”.
1943-1973 yıllarında
Köprü inşaatları ve temel kazıkları konularında yoğunlaşan STFA, daha sonra ağır inşaat sahalarına, liman inşaatlarına, temel kazıkları üstündeki derin su tipi iskelelere, anahtar teslimi endüstri tesislerine ve enerji nakil hatları inşaatlarına girdi. Yurtiçinde çeşitli köprü, iskele, liman, baraj, tünel ve yüksek gerilim hatları inşa ettiler. Bu dönemdeki bazı projeleri arasında Sivas-Erzurum demiryolları köprüleri, Kuşadası, Bartın ve Ereğli limanları ve Kadıncık Hidroelektrik Santralı sayılabilir.
-Oğlum, ben kumarbazım… Ya kazanırım, ya kaybederim. Karşımızdaki devlet dairesi değil, işi dilediğine verme yetkisine sahip bir şirket…
(…) Bu vuruşmayla liman inşaatlarında son ecnebi firma olan Hollandalıları memleketten selametlemek bizlere nasip olmuştur. Hakikaten, Ereğli’ye ayak bastığımız gün, Hollandalıların bütün makine ve teçhizatının şantiyeye taşınmış olduğunu görmüştük. Belliydi ki kendilerini bu mukavelenin doğal sahibi görüyorlardı.”
Beton toprağın altında kalsa da güzel olacaktır
İkili, kısa bir sürede, yapılan işlerdeki yüksek kalite, işlerin zamanından önce teslim edilmesi, modern teknoloji ve usullerin ülkeye getirilmesi, mühendislik bilimleri dalında ve özellikle inşaat kesiminde literatüre geçen yeni usuller, makinalar ve proseslerin bulunması ile dikkat çekti.
“Beton, toprağın altında kalsa da güzel olacaktır” diyen Feyzi Akkaya’nın, kitabında aktardığı bir anısı da, ortakların kaliteye ve güvene verdikleri önemi simgeliyor:“Karayollarının Cizre Köprüsü sondajlarını yaparken, idare bizden Dicle’nin köprü aksı profilini de çıkartmamız istemişti. Tabii ki yerine getirmiştik. Birkaç sene sonra, köprü inşa edilirken ne sondajların ne de profilinin yerine uydukları dedikodusu kulağımıza geldi. Sezai, o işi yürüten ustabaşı Nurettin’i çağırdı:
-Derhal Cizre’ye gideceksin. Eğer bana Karayolları Bölge Müdürlüğü’nden, sondajların ve profilin, yerlerine tam uygunluğu hakkında resmi bir yazı getirmezsen kovulacaksın!..
10 gün sonra Nurettin, Bölge’nin yazısıyla yazıhaneye geldi:
- Köprü yeri bir kilometre kadar aşağı kaydırıldığından, sondajların ve profilin uymaması pek tabiidir. İlginize teşekkür ederiz. (imza-mühür)
Yazıyı aynen Bakanlığa, dedikodu sahibine postalamıştık!..”
Ve Türk müteahhitler için bir ilk: Yurtdışı!
Sezai Türkeş, STFA’nın artık yurtdışına açılma zamanının geldiğini düşünüyor ve sürekli olarak işleri kovalıyordu. Sonunda uygun an geldi; STFA, 1972 yılında Libya’da Trablus Limanı İnşaatı İhalesi'ne katıldı. Büyük çabalar sonunda, 1973 başında, ilk yurtdışı sözleşmesini imzaladılar.
Libya’da yerleşmiş kalabalık yabancı firma topluluğu arasına girebilmek, orada firmanın kendini tekrar ispat etmesi güç oldu, ancak STFA bunun da üstesinden gelmeyi başardı; daha sonra Suudi Arabistan, Libya, İran ve Tunus'ta da işler aldı.
STFA, bu memleketlere ilk giren ve kazandığı güven ve itibarla kapıyı Türk müteahhitlerine açan firma oldu. STFA Grubu daha sonra yine ilk Türk müteahhidi olarak girdiği Pakistan, Umman, Katar gibi ülkeler ile 20’yi aşın ülkede faaliyet göstermiştir.’’
Yabancı ülkelerde yaşamayı sevmezdi
Ancak Feyzi Akkaya, “O dünyayı babasının evi gibi görür” dediği ortağı Sezai Türkeş’in aksine, yabancı ülkelerde uzun süre bulunmaktan hep kaçındı:
“Ne kadar güzel olursa olsunlar, bana ait olmayan bu yerlerden uzak durmayı yeğlerim. Bugün prensip kararlarımdan bir tanesi de memleket dışına çıkmamaktır. Sezai’ye gelince… O, bütün dünyayı babasının evi gibi görmektedir… Bombay’dan kundura alır, Şetland adalarına ceketsiz gider, Okinava’da artırmaya girer…”
İdare ettiği son şantiye
Artık 1970 yılına gelmiştik.
Aliağa Petrol Terminali şantiyesi, Feyzi Akkaya’nın sorumlu olarak idare ettiği son şantiye oldu. 63 yaşını devirmiş, meslek hayatının 38’inci yılına girmişti. Sonraki seneler, ST-FA’nın şantiyelerinde, bazı işlere yardımcı olmak için kısa misafirliklerle geçti.
Sezai Türkeş’e İTÜ Rektörü Prof.Dr. Kemal Kafalı tarafından
“Doktor” ünvanı verilen tören. Kaynak:Y.Müh.Ercüment Kafalı aile arşivi.
Üniversitesinden büyük onur
Mühendislik alanındaki büyük katkıları, modern teknolojinin ülkemize getirilmesi ve Türk teknolojisinin yurtdışında tanıtılmasındaki üstün hizmetleri nedeniyle 1976 yılında Feyzi Akkaya’ya ve Sezai Türkeş’e mezun olduğu İTÜ'den “Doktor” unvanı verildi.
Ülkemizde genellikle hizmetler pek takdir edilmez. Hatta bürokraside bir deyiş çok yaygındır: ‘’Hiçbir hizmet cezasız kalmaz.’’ Ama Feyzi Akkaya ile Sezai Türkeş için durum farklıdır. İstanbul Teknik Üniversitesi tarafından 1976 yılında Feyzi Akkaya’ya, 1984 yılında da Sezai Türkeş’e ‘’Fahri Doktor’’ ünvanı verilir. Bunları 1989’da, Boğaziçi Üniversitesi tarafından ‘’Fahri Doktor’’ ünvanı verilmesi izler. 1991’de ise Sezai Türkeş’e Kıbrıs Doğu Akdeniz Üniversitesi tarafından ‘’Fahri Doktor’’ ünvanı verilir.
Daha da önemlisi, 18.Nisan.1990’da Feyzi Bey ile Sezai Bey, dönemin cumhurbaşkanı Turgut Özal tarafından Devlet Üstün hizmet Madalyası’yla ödüllendirilmiş, 1988’de oluşturulan bu ödüle layık görülen ilk kişiler olmuşlardır. Bu ödülün ‘’Yurtiçinde ve yurtdışında herhangi bir alanda feragat, fedakarlık ve gayreti ile yaptığı çalışmalarda ülke ve dünya çapında emsallerine nazaran üstün başarı göstererek devleti yücelten ve milli menfaatlere önemli ölçüde katkısı olan Türk vatandaşlarına’’ verildiği hatırlanmalıdır.
Sezai Türkeş İnanç Vakfı ve sonradan Alp Taşkent’in öncülük ettiği Khan Academy, Taşkent ailesinin de vakıf hizmetleri alanındaki unutulmaz eserleri olarak yaşamaktadır.
Vahap Munyar “İş Dünyasında Dialog” başlıklı 19 Kasım 2020 günkü yazısında “STFA Yatırım Holding Yönetim Kurulu Üyesi Alp Yalçın Taşkent aradı, söze uzaktan eğitimden girdi” diyerek Khan Akademy’i hakkında anlatıklarını nakletmiş; O tarihte ”Türkiye’de 18 milyon kişi Khan Academy’de 200 milyon ders gördü” diyor ve şöyle devam ediyor; “Milyonlarca öğrenci örgün eğitimden uzak kalırken, online eğitim platformları umut oldu. Eğitimde dijital dönüşümün ilk kez bu kadar görünür olduğu dönemde Khan Academy ilk sıraya oturdu.”
Alp Yalçın Taşkent , bu bilgilendirme sonrası beni arama nedenini açtı: “Khan Academy’nin sunduğu ücretsiz ve reklamsız platformun daha çok öğrenci, öğretmen ve velimize ulaşmasını istiyoruz. Pandemi döneminde 70 milyon derse ulaşmak bizi mutlu etse de, bilinirliğin artmasıyla bu sayının 700 milyona ulaşabileceğini öngörüyoruz.”
Servetini eğitime yatırdı
Feyzi Akkaya, 1978’de kendi adını taşıyan Feyzi Akkaya Temel Eğitim Vakfı'nı kurdu. Feyzi Akkaya’nın servetinin tamamını bağışladığı vakıf, yetişmiş teknik eleman eksikliğinin giderilmesi amacını taşıyordu. Vakıf, kurulduğu günden bu yana onbinlerce öğrenciye karşılıksız burs verdi. Ayrıca, biri İzmit-Bayramoğlu'da, diğeri Muş-Malazgirt'te iki endüstri meslek lisesi inşa edip donatarak Milli Eğitim'e devretti.
Yurda dönüş
Feyzi Akkaya’nın ardından, Sezai Türkeş de 1980 yılının Mayıs ayında, 72 yaşında, Suudi Arabistan’dan memlekete döndü. Bu, başında bulunup idare ettiği son şantiyesi oldu. Feyzi Akkaya ise bu dönemde ilerlemiş yaşının keyfini sürüyordu:“Merkez ofisimizin, kapısında “Senato” yazılı bir odası vardır. Bu oda, yetmişini geçip emekli olanların toplanıp çene yarıştırmaları için ayrılmıştır. İsmine rağmen bu odada katiyen işten konuşulmaz ve “Hindistan’ın vaziyetine düşmeden, memlekette ciddi bir nüfus planlaması gerektiği” gibi senatörlük konularına da girişilmez, yalnızca – elde sade kahve fincanlarıyla – geçmiş günlerin tatlı hikayeleri anlatılır. Ben, Senato’nun sadık üyelerindendim. Haftada iki gün, öğleden sonra iki saat, vaktimi orada harcıyordum.
Sezai’yi Senato’ya çekemedik. O, üst kattaki masasının başında, sudan çıkmış balığa dönmüştü.”
1982 yılında genç yöneticilerin işleri ele aldığı bu dönemde, ST-FA’da dikkatini tekrar Türkiye’ye çevirdi. Şirket, İkinci Boğaz Köprüsü ve çevre yolları, Orhaneli Termik Santrali, Haliç Tünelleri, Galata Köprüsü gibi çok önemli projelerde teknik yeteneğini ülke hizmetine sundu.
Meşhur “Kırmızı Kutu”
Mesleğinin doruğuna ulaşmış olan Feyzi Akkaya, bu yıllarda, hayatını Alemdağ'daki lüksten uzak evinde geçiriyordu. Evde kalorifer ve telefon bile bulunmuyordu.
Bu büyük bahçeli evde kendi yaptığı bastonları, sandalları, tabloları, kümes hayvanları, tüfekleri ve av köpekleriyle birlikte yaşıyordu. Zaman zaman genç meslektaşları tarafından ziyaret edilen ve görüşleri sorulan Feyzi Akkaya, danışmaya gelenlerden “Kırmızı Kutu”ya para atmalarını isterdi. Eski bir karpit kazanı olan kutuya atılan paralardan köy mektepleriyle spor kulüpleri yararlanıyordu.
Feyzi Akkaya, yine o muzip yaklaşımıyla şöyle diyordu:
“Asıl maksadım, danışmaya gelenlerin ayaklarını kesmekti… Şimdi artık boş… Uğrayan kalmadı.”
Kalem son kez elde ve tam inziva
Feyzi Akkaya’nın mühendislik alanında “eline kalemi aldığı” son iş, 1983 yılında STFA’nın Tunus projesi oldu. Bu tarihte bütün yönetim kurullarından istifa etmiş ve tam inzivaya çekilmişti. Şirketin merkezine haftada iki gün gerçekleştirdiği ziyaretleri de haftada bire indirmişti.
Başta ayak dirediyse de, eline kalemi kağıdı aldı, son kez hesap kitap yaptı ve 1 hafta boyunca çalıştı. Sonra noktayı koydu:“80’ime iki sene kalmıştı ve bundan sonra artık elime bir daha kalem almadım.”
Türkiye’nin ilk “Üstün Hizmet Ödülü”
1989 yılında Boğaziçi Üniversitesi, Feyzi Akkaya’ya “Fahri Doktor” unvanı verdi.
1990 yılında Türkiye'de ilk defa “Devlet Üstün Hizmet Madalyası”, Feyzi Akkaya ve Sezai Türkeş’e verildi.
Literatüre geçti
Feyzi Akkaya ve Sezai Türkeş meslek hayatı boyunca onlarca buluşa imza attı; bunlardan bazıları literatüre geçti, bazıları ise Türk Tezi olarak kabul edildi. Kendisi buluşlarını pek önemsememiş, hatta bunu kitabında da şöyle anlatmıştır: “Adıma tescilli patentlere bakarak beni, yeni icatlar peşinde koşmuş biri sanabilirsiniz… Halbuki bunlar, başımız sıkıştığı zaman, yalnızca sorunlarımızın çözümü için ele alınmış dizaynlardır. Rekabet koşullarının zorlaması sebebiyle patente başvurulmuştur.”
Hollandalı uyardı, patent aldılar!
Feyzi Akkaya ve Sezai Türkeş’in ilk patentlerini alması, bir dönem birlikte çalıştığı Hollandalı profesörün kendisini uyarmasıyla gerçekleşti:
“Hollanda’dan bir telgraf geldi:
‘Bir Fransız firması sizin prensiplerinizle çalışan bir derin sonda düzenini geliştirmektedir stop.. Firmanın Türkiye’de de şubesi vardır stop.. Sizi orada engelleyebilirler stop Çabuk patent alınız stop..
Huizinga.’
Profesörün adresini bilmediğimiz için teşekkür edemediğimize Sezai ve ben çok üzülmüştük. Muamelesini bilmediğimiz için epey bocaladığımız ve 60 Türk lirası karşılığıyla aldığımız ilk patent budur.”
Ve sonsuz sessizlik
Türk inşaat sektörünün okulu olarak nitelendirilen STFA’nın kurucularından Feyzi Akkaya, 9 Aralık 2004 tarihinde, 97 yaşında İstanbul'da vefat etti.
500’den fazla buluşa imza atan STFA, müteahhitlik sektörünü yurtdışıyla tanıştıran şirket olarak da bilinmektedir.
----------------------
Açıklama- Bu bölümde, tırnak içinde kullanılan ifadeler, Feyzi Akkaya’nın “Ömrümüzün Kilometre Taşları” adlı kitabından alıntılanmıştır. Kaynak: “Ömrümüzün Kilometre Taşları”, Kaynak: “İLK – Geçmişten Geleceğe STFA” Tarih Vakfı Yayınları.
Sezai Türkeş
İnşaat Yüksek Mühendisi Sezai Türkeş 1908 yılında Kıbrıs’ta doğmuştur. 1932 yılında İTÜ İnşaat Fakültesi'nden mezun olmuştur. Mezuniyetinden sonra kısa bir süre Bayındırlık Bakanlığı Limanlar İnşaat Dairesi’nde çalışmış, daha sonra şantiye şefliği yapmış ve 1934-1943 yılları arasında Doğu ve Orta Anadolu’da çeşitli demiryolu ve karayolu köprülerinin yapımına katkıda bulunmuştur. 1943 yılında “STFA İnşaat Müteahhitliği” ünvanı ile İTÜ Fahri Doktoru Feyzi Akkaya ile ortaklık kurmuş, daha sonra bu ortaklık Anonim Şirket şekline ve 1975 de de STFA Holding A.Ş. ‘ne dönüşmüştür.
Sezai Türkeş, bünyesinde birçok şirketin yer aldığı STFA Holding Anonim Şirketi’nin Yönetim Kurulu Başkanı olarak görev üstlenmişti. 52 yıllık meslek hayatı boyunca Türk mühendisinin teknolojik düzeyi yüksek işlerdeki yetenek ve becerisini ortaya çıkarmak için çaba harcamış en zor koşullar altında dahi hiçbir işini yarım bırakmaksızın Türk mühendisliğinin günümüzdeki seviyeye ulaşmasında büyük katkılarda bulunmuştur. 1943-1973 döneminde Türkiye’de yabancı firmaların tekelinde bulunan “Ağır İnşaat Sektörü” nün Türk Müteahhitlerine açılmasına öncülük etmiştir. Ayrıca, bir Türk mühendisli ve işadamı olarak Türk inşaat sektörünün Libya ve Suudi Arabistan’a girişinde gösterdiği önderliğini, son yıllarda İran ve Tunus’ta uluslararası ihale ile iş alan ilk Türk firmasının yöneticisi unvanını taşımaktaydı.
Türk İnşaat Sektörünün ve Türk mühendisliğinin yurt içinde gelişmesinde ve yurt dışına açılmasında önderlik eden, bütün çalışmalarında kendi öz kaynaklarımızın geliştirilmesi ve değerlendirilmesi için büyük çaba harcayan, tüm başarılarına karşı mütevazı kişiliği ile çevresine örnek teşkil eden İstanbul Teknik Üniversitesi’nin yetiştirdiği örnek mühendis ve işadamı İnş. Yük. Müh. Sezai Türkeş’e bu çok değerli mesaisini takdir ve şükran ifadesi olarak İstanbul Teknik Üniversitesi’nce “Fahri Doktor” nnvanı tevcih edilmiştir.(Kaynak: Serpil Yılmaz)
Şimdi sıra; Lloyd’s Register of Shipping arşivinden yaptığım araştırmalara gelmiştir.
Recep Düzgit, temel özelliklerini içeren STFA Gemileri listesini gönderdi. Bu listeyi esas alarak Lloyd’s Register ile başlayarak gerekiyor ise, İngiliz, ABD ve Güney Kore, Japonya gemi arşivlerine müracaat etmeye başladım.
A.Hazer’in fotoğrafı..
Teknik özellikleri ile bu gemiler şöyledir;
MV A.Hazer- (Ex- Aiho Maru, Ex- Lancelot Sailor)
STFA’ya ait 37,600 dwt, 26,196 gt. Ve 17.175 nrt. olan genel dökme yük gemisi A.Hazer 1978 yılında Japonya’da Zuito Kaiun K.K Osaka- Sanoyasu Dockyard’da inşa edildi. İlk adı “Aiho Maru” idi. 1982’de satıldı ve “Lancelot Sailor” adı verildi.
1989’da satıldı ve “A.Hazer” adı verildi. 2001 yılında satıldı ve “Luccott” adı verildi. 24 Ocak 2004’de Cittagong’da hurdaya gönderildi.
Filodaki en büyük tonajlı gemiye Kayseri Makine Mühendisleri Odası Üyesi ve 1970 Işık.Müh. ve Mimar Yüksek Okulu mezunu Kayseri Bayındırlık Müdürlüğüne görev almış fedakarlığı ile tanınan Ahmet Hazer’in adını vermişlerdi.
A.Hazer demir cevheri yüklemesinde
Lloyd’s Register of Shipping 1978 ve 1992-1993 yıllığında A.Hazer’e ait sicil kaydı.
Kartal -7- (Ex- Gimo One, Ex- Venator)
1986 yılında Sedef Dilovası/Gebze Gemi İnşa Tersanesi’ nde inşa edilen 7310 dwt., 4896 tons grt, olan Kartal- 7 genel yük gemisi Tam boy: 106 m., Genişlik: 17 m. Derinlik 7,9 m. idi.
Lloyd’s Register of Shipping 1989 yıllığında Kartal- 7 sicil kaydı.
1994 Temmuz ayında satıldı ve “Gimo One” adı verildi. Varna, Bulgaristan konumlu Menkent Shipping adına Rus Gemi Siciline kayıtlı idi.2000 yılında yeniden “Kartal-7” adı verildi. 2002 Ocak ayında satıldı ve “Venator” adı verildi. 1989 LR arşivinde armatörlük şirketi; “Deniz Nakliyat ve Tic. AŞ” olarak yazılıdır. Burak Atıl, İlhan Kerman arşivleri başta olmak üzere 44 fotoğrafı bulunmaktadır.
Özel amaçlı Ro-Ro “Göksu-1”.
Kaynak:2005- İlhan Kerman Arşivi- Türk Gemileri.
Derin Deniz adıyla. Kaynak:Deniz Haber
Lloyd’s Register of Shipping 1981-82 yıllığındaki Ocean Bay (Göksu)’nun ve
Ocean Beach( Krokodil)’in sicil kaydı.
Ro-Ro Göksu – (Ex- Eidechse, Ex- Hodeidah, Ex- Ocean Bay)
IMO No 7646360 “Deck Cargo Ship” olarak belirtilen 696 Dwt,497 Grt. olan Göksu, 1944 yılında ABD Deniz Kuvvetleri adına ABD Todd Houston Shipbuilding – Houston tersanesinde
LSM Çıkartma Gemisi olarak inşa edildi. Tanıtım adı “LSM-491” idi. 1957 yılında satıldı “Eidechse” adı verildi. 1977’de satıldı ve “Hodeidah” adı verildi, 1981’de satıldı “Ocean Bay” adı verildi, 2018’de satıldı “Beta” adı verildi, 2019’de satıldı ve “Derin Deniz” adı verildi.
Deniz Haber haber sitesinde yeralan haber ile bu geminin akıbetı hakkında bilgi edinmek mümkün olabilmekte; “Şile Balıkçı Barınağı içerisinde terk edilmiş haldeki Derin Deniz I isimli 58.53 metre uzunluğunda, 10.36 genişliğindeki gemi, ihale yoluyla satışa çıkarılacak.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından ihale şartnamesi ve ihale dökümanına ulaşmak mümkün olan geminin ihalesi 17 Eylül 2020 tarihinde saat 15.00'te açık teklif usulü ile gerçekleştirilecek.
2020 yılından beri bir senedir Şile Limanı’nda atıl halde bulunan Derin Deniz isimli yük gemisinde bilinmeyen bir nedenle yangın çıkmış ve ihbar üzerine olay yerine gelen itfaiye ekipleri tarafından yangın kontrol altına alınmışsa da tam kayıp sayılmıştı.
STFA kaydındaki “Göksu” -“Ocean Bay”, 1944 inşa ilk adı “Ocean Beach” olan “Krokodil” eş gemi idi ve ABD Deniz Kuvvetleri adına “LSM-537” kodu ile inşa edilmişti. 1988-89’da Sezai Türkeş- Fevzi Akkaya İnşaat Şti. kadrosunda görülmektedir.
Şile Limanı’nda atıl halde kaderine terk edilmiş olan gemiye 2020 yılının Eylül ayında 342 bin TL’ye ihaleye sunulmuşsa da gemiye talip çıkmadı. Yangın sonrası zarar gören yük gemisi, parçalara ayrılarak demir çelik fabrikasına gönderildi.(Kaynak:Haber ve fotoğraf -Deniz Haber)
MV Krokodil- (Ex-LSM 637-58, Ex- L750 Krokodil, Ex- Ocean Beach )
IMO No. 764372 olan 730 dwt, 543 grt olan tam boy: 57 m., Genişlik 57 m. ve Derinlik 10 m. Ro-Ro Krokodil 1944 yılında Todd Houston Shipbuilding- Houston’da ABD Deniz Kuvvetleri adına “LSM 537” adıyla inşa edildi. 1957’de satıldı “L750 Krokodil” adı verildi. 1958’de satıldı ve “Ocean Beach” adı verildi.1987’de satıldı ve “Krokodil” adı verildi.
Lloyd’s Register of Shipping 1988-89 arşivindeki “Krokodil” sicil kaydı.
Sedef Gemi İnşa Tersanesi inşa Temel- l , satıldıktan sonra “Sude-1” adıyla.
Kaynak: İlhan Kermen 2005.
Temel- 1 Kdz.Ereğli’de denize indirildikten sonra. Kaynak: STFA Arşivi.
Temel- I hakkındaki arşiv kaydında, geminin altındaki kum tabakasının
Karşıdaki bir dubadan emilerek yüzmesi sağlandığı yazılıdır.Kaynak:STFA arşivi..
Temel- I ve Temel- II
Temeltaş Madencilik A.Ş.’ye ait olan Temel- I ve Temel- II , 1964 yılında Karadeniz Ereğlisi’nde Sedef Gemi İnşa Tersanesi adına inşa edilen iki eş gemidir..1075 dwt, 578 grt.koster tipi genelyük gemisi idi. Satılmış ve “Orsa” adı verilmiştir. Satılmış ve “Sude I” adı verilmiştir.
E.Orkan, Kaleli Ana adıyla-Kaynak; Babür Halulu ,Robindesbois.org.
Lloyd’s Register of Shipping 1992-93 yıllığında E.Orkant’ın sicil kaydı.
MV E. Orkant (E.Orkan)- (Ex-Germa Lord, Ex-Sir Gordon, Ex- Santa Sofia, Ex-Sofoula)
Bu geminin adı konusunda sicil kayıtlarında bir harf farkı ve inşa tersanesi hakkında bazı farklılıklar mevcut. Nitekim aynı sicil tarihine sahip “E.Orkant” adı Shipbreaking kayıtlarında “E.Orkan” olarak geçmekte. Son adı “Kaleli Ana” olan “E.Orkan” 1976’da Japonya İmabari, Asakawa’da “Germa Lord” adı ile inşa edildi. Daha sonraki yıllarda “Sir Gordon”, “Santa Sofia” ve “ Sofoula” adlarını aldı. IMO 7429322 idi. 1,700 dwt., Tam boy 107 m. ve hurdaya gönderildiği sırada Comoros bayrağını taşıyordu. Son olarak Caferoğlu Denizcilik ve Tic.Ltd.’firmasına ait idi ve “Kaleli Ana” adı verilmişti. Temmuz 2022 hurdaya çıkartıldı.
Lloyd’s Register’deki bilgilere göre ise; Genel yük gemisi E.Orkant, 1976 yılında Asakawa Zosen- Imabari’de “Germa Lord” adı ile inşa edildi. 3936 dwt, 6302 gt. Ve 2137 nrt, olan gemi Tam boy: 106.56 m., Derinlik: 10.7 m. idi. Ana makinesi Hanshin Nainenki J.Kogyo Kobe imalatı olup, Oil 4SA, 6 genişlemeli 2795 k+- 3800 bhp azami güce sahipti.
1984’de satıldı ve “Sir Gordon” adı verildi. 1985’de satıldı ve “Santa Sofia” adı verildi. 1991’de satıldı ve “Sofoula” adı verildi.1991’de satıldı ve “E.Orkant” adı verildi. LR’deki armatörlük şirketi “Acamar Shipping Ltd.” yazılıdır.
Kaynak: Lloyd’s Register of Shipping arşivi, Shipbreaking- A la Casse, Robindesbois- Shipbreaking Bulletin.
Lloyd’s Register of Shipping 1990-1991 yıllığındaki Conex’in sicil kaydı.
MV Conex- Cenk Şener adıyla. Kaynak: İlhan Kermen; Türk Gemileri Arşivi.
MV Conex
1985 yılında Sedef Gemi Endüstrisi- Gebze tergahlarında inşa edilen genel yük gemisi 4294 dwt, 28947 nrt. ve 6300 gt. İdi. Ana makinesi: Hanshin Diesel Works Ltd. yapımı Oil 4SA 6 Genişlemeli, Azami Güç 4000 bhp ve Controllable pitch propeller ile donatılmıştı. Azami seyir sürati 13.5 knots idi.Constructional Export ( London) Ltd. adına kaydedildi. Ve Panama bayrağına tescil olundu.
1991’de satıldı “ Wima” adı verildi. 1993’de “Cenk Şener” adı verildi. Cedar Marine Services SAL(Lübnan) satın aldı ve “Raouf H.” adı verildi. 4 Ağustos 2020’de Beyrut Limanı’nda iken meydana gelen infilaklar sonusunda ok ağır hasar aldı ve “Tam Kayıp” ilan edildi 1 Şubar 2021’de Hunter ismli römorkör yedeğinde Aliağa’ya nakledildi.
Lloyd’s Register of Shipping 1990-1991 yıllığındaki Trablus’un sicil kaydı.
Sedef Gemi İnşa Tersanesi ve MV Trablus
Başbakanlık DPT IV. Beş Yıllık Kalkınma Planı “Gemi İnşaatı” kayıtlarında STFA’nın Gebze Diliskelesi’ndeki Sedef Geni İnşa Tersanesi’nde ;1973 yılında 150 hp.2 römorkör, 4 50 hp.’lik römorkör, 1974’de 2500 dwt’luk cevher gemisi “Trablus”,1975’de 1000 dwt’luk “Naklet” kosteri,2500 hp. Yangın römorkörü “İpraş”,1976’da 2670 dwt’luk “Işıklı Deniz” kosteri ve “Duba”, “Kazıklı Çekme Dubası”,”Vinç Dubası”, “600 ton devrilir taş dubası”,2600 bhp’lik “Römorkör”, 1200 bhp’lik “Römorkör”,800 dwt’luk “Hizmet gemisi” inşa edildiği kayıtlıdır.
MV Trablus Sezai Türkeş Fevzi Akkaya İnşaat Şirketi adına 1974 yılında Gebze- Sedef Gemi İnşa Tersanesi’nde inşa edildi. 2468 dwt., 1496grt. ve 882 nrt. genel yük gemisi idi. CKD Praha Oil 9 Genişlemeli ana makinesi 1670 bhp. Güç üretiyordu. Türk bayrağına tescil olundu.
“Yunus -2”, “İnci 5”, “Şahin-6”, “Kartal- 7” eş gemiydiler.
MV Yunus II
1984 yılında Sedef Gemi Endüstrisi AŞ. Gebze Tersanesi’nde inşa edilen 6340 dwt., 4294grt. ve
2846 nrt., genel yük gemisi “Yunus II”genel yük gemisi , Yunus Deniz Ticareti A.Ş. adına tescil olundu.
MV Şahin 6, Kaynak: İlhan Kermen , Türk Gemileri Arşivi.
MV Şahin 6
1986 yılında Sedef Gemi Endüstrisi AŞ. Gebze Tersanesi’nde inşa edilen 7310 dwt. 4781 grt., 2871 nrt., ve genel yük gemisi “Şahin- 6” genel yük gemisi, Şahin Deniz Ticareti A.Ş. adına tescil olundu.
Çok sayıda eldeğiştirmiş ve 1992 yılında satılmış “Lugano 2” adını almıştır. 2010 yılına kadar beş kez eldeğiştirmiş ve “Montene”, “Maika”, “Tavroas”, “Anamaria I, “Js.Mattu” adlarını almıştır. 19 Mart 2010 tarihinde Aliağa’ya sökülmeye başlanmıştır.
Lloyd’s Register of Shipping 1991 yıllığındaki İnci- 5’in sicil kaydı.
MV İnci 5, Kaptan İlyas Kalkavan adıyla. Kaynak: İlhan Kermen, Türk Gemileri arşivi.
MV İnci 5
1985 yılında Sedef Gemi Endüstrisi AŞ. Gebze Tersanesi’nde inşa edilen 6300 dwt., 4294 grt. ve2848 nrt., ve genel yük gemisi “Yunus II”genel yük gemisi, İnci Deniz Ticareti A.Ş. adına tescil olundu.
Raptor adıyla İnci -5’in akıbeti
Robindesbois arşivi ilk adı “İnci-5” olarak genel yük gemisinin son adı “Raptor” olarak batışına dair geniş bilgi ve fotoğraf yayınlamıştır.
Yazıda şöyle denilmektedir; “Trablus'taki Lübnanlı Cedar Marine Service ile Raptor'un Mısırlı sahibi arasındaki gizli anlaşmayı kim anlatacak? 38 ve 39 yaşında olan Togo ve Palau bayraklarını taşıyan diğer iki kargo gemisi İskenderiye'deki Cedar Marine Services’ ait idiler.
38 yıllık gemide Mısırlı, Hintli ve Suriyeli gemi adamları görev yapıyordu.
Raptor, 25'i Cumartesi gecesi Atlantik’te 10 şiddetinde bir fırtınaya yakalandı.
26 Kasım Pazar Akdeniz'e girmişti.
İnci- 5, Lady Bo adıyla Romanya’da
İnci- 5, son adı “Raptor” adıyla Boğaz’da seyrederken.
İnci- 5 , Raptor adıyla son uğrağı Aliağa’ya seyrederken Lesbos- Aliağa arasında
fırtınada ambarlarına dolan sular sonucunda batmak üzere. Kaynak;Robindesbois,
Shipbreaking Bulletin.
Denizcilerin nasıl dalgalara terk edildiğini ve acımasız kaderlerini kim anlatacak?
Tek tanıklık, videoya kaydedilmiş ambarların durumunu göstermektedir.
Ambar kapakları branda kaplıdır ve Raptor'un ambarlarına su basmaya başladıkça gemi son anlarını yaşamaktadır.
Raptor’un denize elverişliliği nasıl onaylanmıştır? Bu gemi son 10 ayında Ukrayna'nın Reni ve İzmail limanlarında, Mısır'ın İskenderiye limanında ve batmadan 3 ay önce Romanya'nın Tulcea limanında 65 eksiklikten dolayı rıhtımda alıkonulmuştu.
Raptor, genellikle en son sıralarda sayılan Komor bayrağını dalgalandırıyordu. 14 mürettebattan bir Mısırlı Yunan Donanması tarafından mucizevi bir şekilde kurtarıldı. Yaşamla ölüm arasında sürüklenen bir varile tutunmuştu.
1984 yılında Sedef Gemi Endüstrisi tarafından Gebze'de (Türkiye) inşa edilmişti.
2011 Temmuz ayında satılmış ve “Kaptan İlyas Kalkavan” adı verilmişti.
Sonraki adları; “Lady L”, “Lady Bo”, ve son adı “Raptor” idi.
O yıllarda bir geminin maruz kalacağı hukuki bir davadan dolayı ana şirketin diğer gemilerinin de sorunlu durumda kalmasını önlemek adına her gemi için ayrı bir firma kurulur ve gemi o firmaya tescil olunurdu. Satış tarihine kadar görülen bazı bağlantılı armatörlük firmaları aslında STFA’ya ait idiler.
****