Dünya petrolünün yüzde 40'ının taşındığı Hürmüz Boğazının kapatılmasının küresel petrol ticaretini hayati derecede etkileyeceğini belirterek, Hürmüz Boğazındaki tansiyona bağlı spekülasyonlar ile petrol fiyatları tavan yapabilir dedi.
A.A muhabirinin sorularının yanıtlayan Demir, İran Körfezinin su altı jeolojisi açısından endişeleri artıran hassas bir bölge olduğuna işaret ederek, dünya tanker taşımacılığının yüzde 17sinin bu bölgeden geçtiğini söyledi.
Demir, günlük 15 ila 17 milyon varil petrol ihracatının yapıldığı Hürmüz Boğazının genişliğinin 56 kilometre, ortalama derinliğinin ise 100 metre dolayında olduğunu anlattı.
İran Körfezinin ortalama derinliğinin 50 metre, en fazla derinliğinin ise 90 metre olduğu bilgisini veren Demir, yoğun tanker trafiği ile bilinen Hürmüz Boğazı etrafında yaşanacak kazaların tehlikeli sonuçlar doğurabileceği uyarısında bulundu.
Demir, Olası bir kazada denize sızabilecek petrol, kirlilik açısından da Meksika Körfezi kirliliğini aratmayacak ekolojik sonuçlara yol açabilir dedi.
İran'ın Hürmüz Boğazını kapatması intihar olur
Hürmüz Boğazının yaklaşık 15 kilometrelik alanın 80-90 metre derinliğinde olduğunu ve tanker trafiğine kapatılamayacağını bildiren Demir, şöyle konuştu:
İranın bu bölgede etkili bir saldırı gücü var ve bu sayede tankerleri vurabilir. Yangınlara müdahale etmek saldırı riski altında çok zordur. Bu durumda İranın Hürmüz planı hem kendisi için hem petrol piyasalarının tamamı için tam anlamıyla intihar olur. Sayın Davutoğlunun açıkladığı, bölgeye sirayet etmekte olan bir tansiyonun başlangıcı Hürmüzdeki gerilim olabilir.
1973 de ki petrol krizi yeniden olabilir
Demir, Hürmüz Boğazında İranın kazara bölgedeki gemileri vurması veya ABD donanmasının İrana yük taşıyan bazı gemilere yönelik durdurma-arama eylemlerine girmesinden kaynaklı muhtemel bir çatışmanın savaşa neden olabileceğini uyarısında bulundu.
Dünya petrolünün yüzde 40ının taşındığı Hürmüz Boğazının kapatılmasının böyle bir süreç içinde beklenen bir sonuç olduğunu anlatan Demir, böyle bir durumda petrol fiyatlarının yükseleceğini, ambargolar ve kontrat iptallerine gidilebileceğini, sigorta ve navlun fiyatlarında artışlar olabileceğine dikkati çekti.
Demir, Hürmüz Boğazındaki tansiyona bağlı spekülasyonlar ile petrol fiyatları tavan yapabilir. 1973deki petrol krizi yeniden olabilir. Petrol fiyatlarında 100 ile 400 dolar arasında şok artışlar yaşanabilir dedi.
İran krizinden en fazla Çin etkilenir
Demir, ABD ile İran arasındaki gerilimden en yıkıcı şekilde etkilenecek ülkeler arasında Çini göstererek, Çinin Ortadoğu petrolüne bağımlılığının yüzde 50nin üzerinde, İran petrolüne bağımlılığının ise yüzde 6-7 arasında olduğunu bildirdi.
İranın petrol ihracatına yönelik engellemelerin oluşturacağı fiyat artışlarının hayati önemde olduğuna dikkati çeken Demir, petrol fiyatındaki her 10 dolarlık artışın Çin ekonomisi üzerinde 0,4 puanlık daralma etkisi oluşturduğunu vurguladı.
Demir, Çin Dışişleri Bakanlığının geçen günlerde İrana uygulanan tek taraflı ABD yaptırımlarına karşı olduğunu bildirmesinin nedeninin İranın petrol ihracatına yönelik engellemelerin oluşturacağı fiyat artışları olduğunu savundu.
İran ve ABD arasındaki gerilimi Çin ve ardından diğer petrol ithalatçısı ekonomiler üzerinde oynanan bir satranç oyununa benzeten Demir şöyle konuştu:
Çinin Ortadoğu petrolüne bağımlılığı yüzde 50nin üzerinde ve ABDnin Ortadoğu petrolüne bağımlılığı ise yüzde 60 dolaylarında. Çin için Hürmüz Boğazı hakkındaki riskler yıkıcı bir etkiye neden olacak. Libya krizinden dolayı da Çinin uğradığı petrol ithalat mağduriyeti büyüyecek. Çinin İran hakkındaki direnci Suudi Arabistan ve benzeri kaynaklardan ek bir petrol fırsatı sunulursa ancak zayıflayabilir.
İrana yönelik yaptırım süreci BM Güvenlik Konseyi seçenekleri dışında ilerleyecek
Demir, BM Güvenlik Konseyinden İrana yönelik önceden anlaşma sağlanmadan çok sert ve keskin hükümler içeren kararlar gelmeyeceğini belirtti.
İran petrolüne karşı zaten bir yaptırım süreci başladığını belirten Demir, bu yaptırımların İranın bir naylon muşamba gibi hiç hava almayacak hale gelmesini amaçladığını söyledi.
Demir, yaptırım sürecinin BM Güvenlik Konseyi seçenekleri dışında ilerleyeceğini belirtti ve şöyle dedi:
Yaptırımlar İranın doğrudan saldırgan bir tutum ve davranış içine girmesini sağlamayı amaçlıyor. ABD ve ABnin yönetimleri ve önlemleri Ocak sonundan itibaren artarak devam edecek. İrana yönelik ekonomik tedbirler ABDnin jeopolitik tansiyonu yükselten eylemleri paralel bir seyir izleyecek
ABD başkanlık seçimlerinde İran belirleyici olacak
Demir, ABDnin Kasımda yapılacak başkanlık seçimlerinde İranın belirleyici olacağını söyledi. İrannın Ronald Wilson Reaganın başkan seçildiği 1980 başkanlık seçimlerinde de belirleyici olduğunu anlatan Demir,Reagan 1981de başkanlık yemini ettiği gün, ABD-İran ilişkilerinin iyice gerilmesine neden olan rehine krizi çözülmüştü. Tarihin garip bir cilvesi olarak İran, 1980 seçimlerinden sonra da ikinci kez ABDnin başkanlık seçimlerinde belirleyici olacak dedi.
OPEC ne yapacak
Demir, muhtemel bir petrol krizinde Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütünün (OPEC) nasıl bir tavır geliştireceğine ilişkin ise petrol fiyatlarının OPEC için kısa ve orta vadede kar getireceğini söyledi.
Demir, artan petrol fiyatları karşısında enerji satrancında başvurulabilecek hamleler hakkında şöyle konuştu:
Kısa vadede İran dışındaki ülkeler petrol üretimlerini artırmaya yanaşmazlar. Günlük üretimin 90 milyon varile çıkması fiyatları çok aşağı düşürür. Ama örneğin Libya ve olası İran tedarik eksikliğinin karşılanması konusunda ise ortaya çıkacak açığın yüzde 50-75 dolaylarındaki bir kısmını karşılamak OPEC için ve özellikle Suudi Arabistan için kabul edilebilir bir oyun planı olabilir. Gelecekteki 10-30 yıllık petrol talebinin karşılanması için yapılması gereken zorunlu yatırımların ortalama maliyetiyle bu maliyeti finanse edecek enstrümanların küresel piyasalardaki kazanç ortalaması petrol için baz fiyatı belirleyecek. Petrol fiyatı için en alt, zarar etmeyecek ve yatırımları devam ettirecek fiyat tabanı 50-55 dolar arasında. Buna risk primleri ve spekülasyon potansiyelleri dahil değil.
ABD'nin İran ile yaşadığı tüm olaylar gerçek bir illüzyon savaşı
Uzman Demir, OPEC üyesi Katar, Kuveyt, Irak, BAE ve Suudi Arabistanın petrol sevkiyatının Hürmüz Boğazı kapanması durumunda tehlikeye girebileceği uyarısında da bulundu.
Hürmüz Boğazının kapatılması halinde 1973deki gibi petrol krizine girilebileceğine dikkati çeken Demir şöyle devam etti:
Suudi Arabistan, petrolünün bir kısmını (2,5 milyon varil/gün) boru hatları yoluyla Kızıldeniz tarafına sevk etmek zorunda kalabilir. Trans-Arap boru hattı ve diğer seçenekler var ise de kriz durumunda petrol tedarikinde 1973 yılındaki Yom Kippur dönemini aratmayacak sahneler yaşanabilir.
Demir, Suudi Arabistanın İranın Hürmüz Boğazını kapatması halinde dünya pazarında oluşabilecek ham petrol açığını Körfez ülkelerinin karşılamaya hazır olduğunu bildirmesini de değerlendirdi. Suudi Arabistanın hamlesinin dini görüş ayrılıkları ve mezhepsel ayrım çatışmalarıyla açıklanamayacağını vurgulayan Demir şunları kaydetti:
İran ekseninde artan tansiyonun temelinde jeopolitik menfaatler belirleyicidir. Dini görüş ayrılıkları ve mezhep çatışmaları enerji satrancının temeli değil, sadece kullanılan bir enstrümanıdır, kamu diplomasisi için neden ve sonuç ilişkisinde sadece psikolojik bir araçtır. Aslında İran ve ABD arasında yaşanan tüm olaylar gerçek bir illüzyon savaşından ibaret...
AA