Rusya'nın enerji dünyasındaki konumunu kalıcı olarak kaybetme ihtimaliyle karşı karşıya olduğu bu dönemde, Avrupa'nın gaz tedarik güvenliğine ilişkin belirsizlikler ise sürüyor.
Araştırma kuruluşu Zero Carbon Analytics verilerinden derlenen bilgilere göre, Avrupa Birliği'nin (AB) Rusya'dan gaz ithalatı yüzde 75 azaldı. Rus gazını ağırlıklı olarak sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ithalatıyla ikame eden AB ülkelerinde, LNG kapasitesi kısa zamanda önemli oranda genişledi.
AB'nin doğal gaz talebi 2022'nin ocak-eylül döneminde yüzde 10 azalırken, talebin 2030'a kadar yüzde 43 azalması bekleniyor.
Küresel doğal gaz talebinin ise 2030'dan önce pik yapacağı ve gelecek üç yılda elektrik talebindeki büyümenin yüzde 88'inin yenilenebilir kaynaklardan, sadece yüzde 1'inin fosil yakıtlardan karşılanacağı öngörülüyor.
Yüksek gaz ve kömür fiyatları nedeniyle elektrik maliyetleri tavan yaptı
Geçen yıl savaşın başlamasının ardından sürekli artış göstererek rekor seviyeye çıkan doğal gaz ve kömür fiyatları, elektrik maliyetlerindeki artışın yüzde 90'ını oluşturdu.
AB ocak-eylül döneminde doğal gaz ithalatına 252 milyar avro öderken, bu rakam geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 286 yükseldi.
Rekor fiyatlar, en büyük LNG ithalatçıları arasında yer alan Asya ülkelerinin talebini de vurdu. Asya bölgesinin LNG talebi 2022'de yüzde 7 azalışla son 7 yıldaki ilk düşüşü kaydetti.
Rusya petrol ambargosu nedeniyle her gün 280 milyon avro kaybediyor
Savaş nedeniyle Batılı ülkelerin Rusya'ya uyguladığı ambargolar, ülkenin özellikle enerjideki ticari ortaklarını ve ihracat destinasyonlarını değiştirirken, ekonomisine de darbe vurdu.
Rus ham petrol ve petrol ürünlerine uygulanan ambargonun Rus ekonomisine günlük 280 milyon avroya mal olduğu hesaplanıyor. Rusya'nın Ocak 2022-Ocak 2023 döneminde petrol ve gazdan elde ettiği gelir yüzde 46 azaldı.
Hükümet harcamalarının savaş nedeniyle yüzde 59 arttığı hesaba katıldığında, Rusya'nın kamu açığı Ocak 2023'te 25 milyar dolar oldu.
"Rusya enerji kartını oynadı ve kazanmadı"
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Başkanı Fatih Birol, savaşın ilk yılında küresel enerji piyasalarında görülen gelişmelere ilişkin kaleme aldığı yazısında, Rusya'nın Avrupa'ya gaz tedarikinin savaş öncesi döneme göre yüzde 80 azaldığını kaydetti.
Rusya'nın indirimli fiyat uygulaması sayesinde küresel piyasalara petrol ihracatının ise sadece kısıtlı oranda düştüğünü ifade eden Birol, "Rusya'nın gaz ve petrol gelirleri Ocak 2023'te 12 milyar dolar geriledi. Bu rakam geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 40 seviyesinde düşüş demek. Bu noktadan sonra Rusya'nın petrol ve gazdaki piyasa gücünün daha da düşeceğini göreceğiz. Rusya'nın küresel gaz ticaretindeki payı 2021'deki yüzde 25 seviyesinden 2023'te yüzde 13'e gerilerken, AB gaz talebindeki payı yüzde 40'tan yüzde 10'a düştü." bilgisini paylaştı.
Birol, Rusya'nın petrol ve gaz üretimindeki düşüşlerin yanı sıra enerji dünyasındaki konumunu tamamen kaybetme ihtimaliyle karşı karşıya olduğunu belirterek, "Bu yıldaki gelişmelerin ilk çıkarımı şu ki Rusya enerji kartını oynadı ve kazanmadı. Şu anda sadece müşterilerini kaybetmiyor, yaptırımlar nedeniyle kilit teknolojilere ve finansmana erişimini de kaybediyor." değerlendirmesinde bulundu.
Küresel elektrikli araç satışları yüzde 60 yükseldi
Ülkelerin enerji güvenliğini sağlamak için Rus fosil yakıtlarına "temiz alternatif kaynaklar" bulduğunu belirten Birol, şunları kaydetti:
"Dünyada 2022'de devreye alınan yenilenebilir enerji kurulu gücü yaklaşık yüzde 25 arttı. Küresel elektrikli araç satışları yüzde 60 yükseldi, enerji verimliliği ve özellile Avrupa'da ısı pompası kurulumları büyüdü. Nükleer ise güçlü bir geri dönüşe imza atıyor. Tüm bu gelişmelere rağmen, özellikle Avrupa'da gaz ve petrol tedariki kırılgan durumda ve birçok belirsizlik mevcut. Rusya Avrupa'ya hala bir miktar gaz gönderiyor. Bu akış tamamen kesilebilir ve piyasalarda yeni baskılar yaratabilir. Dünyanın en büyük gaz ithalatçısı olan Çin'in Kovid-19 kısıtlarını kaldırmasının da gaz talebine ve piyasalara etkisi olacak. Bu da özellikle alım gücü düşük ithalatçı ülkeler için zorlukları artırabilir."
Avrupa'nın gaz depolarını doldurmak bu yıl daha zor olabilir
Veri ve düşünce kuruluşu TransitionZero Veri Analizleri Başkanı Seb Kennedy Rusya'nın Ukrayna'da başlattığı savaşın temiz enerji dönüşümünü hızlandırdığını ifade ederek, "Savaştan bu yana geçen bir yılda dünya çok daha değişken bir yer haline geldi ve enerji piyasaları bunun en iyi örneği." diye konuştu.
Bugün Avrupa gaz fiyatlarındaki göreceli istikrarın sadece geçici bir rahatlama olduğunu ve fiyatlarda daha büyük dalgalanmaların kaçınılmaz olduğunu aktaran Kennedy, özellikle Çin'in LNG talebindeki artışın etkisiyle AB'nin gelecek kış için gaz depolarını doldurmasının 2022'ye göre daha zor olacağını dile getirdi.
Kennedy, AB'nin rüzgar, güneş ve batarya kullanımını iki katına çıkararak ve ev yalıtımı gibi gaz talebini azaltma girişimlerini hızlandırarak ekonomik kazanç elde etmesi gerektiğini vurguladı.