Türkiye’de yılda kişi başına düşen saf alkol 1.5 litre. O miktarı ben içmediğime göre, birileri daha fazla içiyor. AB’nin kuzeyinde birileri daha da fazla içiyor; 10-12 litre gibi. İlletle mücadele ediliyor, ama mekânda değil, zamanda sınırlayarak ya da vergi bindirerek. İşte bu yüzden Baltık’ta komşudan komşuya feribotlu alkol turları vızır vızır
İstanbul sırasını savdığı için pek ilgilenmiyoruz ama, bu yıl Avrupa'nın yeni kültür başkentleri var: Turku ve Tallinn. Aralarındaki en sıkı kültür ilişkisi ise mümkün mertebe bol miktarda içebilmek.
Geçen yıl Essen'deki Avrupa Kültür Başkenti açılışında, Turku ve Tallinn'in temsilcileri de vardı. Birlikte Berlin'e kadar uzandık. Finlandiyalı ile Estonyalı arasındaki muhabbetin 10'da dokuzu, içki fiyatları üzerine derin analizlere dayanıyordu.
İki ülke arasında şöyle bir trafik var: Finlandiya alkol üretiyor, Estonya'ya satıyor. Sonra Finler atlıyor feribotlara, Estonya'ya içki almaya gidiyor. Çünkü orada daha ucuz.
Küfelik içici İngilizler de, Fransa ve Belçika'ya gidiyor. Ancak en yoğun trafik nordik ülkeler arasında. İsveçliler, Danimarka, Almanya, Finlandiya, Estonya ve Letonya'ya gidiyor. AB üyesi olmayan Norveç'in vatandaşı İsveç'e, Finlandiya ve Danimarka'ya. Bu seyrüsefer nedeniyle feribot şirketleri arasında müthiş rekabet var, neticede alkol turları tavsamaya yüztutunca fiyat kırıyorlar.
Dover'dan Calais-Dunkirk-Ostend trafiği, eş-dost, arkadaş grubu halinde alkol ve tütün turuna çıkan İngilizlere işliyor. İngilizler Dover'dan Durkirk'e geçip önce içki alıyor, sonra da Fransa'dan Belçika'ya uzanıyor. Belçika'nın sınır kasabası Adinkerke'den sigara almak için.
Fransa, millet gidip Belçika ve Lüksemburg'tan nikotin yükünü tutup gelmesin diye, ülke sınırları içinde bir karton sigaradan fazlasını taşımayı yasakladı. Aslında bu yasak, AB'nin malların serbest dolaşımı ilkesine aykırı diyenler var ama, olsun
Doğrudur, AB'nin hiçbir ülkesinde 18 (bazılarında 16) yaş altı çocuklara içki satılmıyor. Gayet iyi bilinir, İngilizler içmeye düdükle başlıyor, düdükle bitiriyor. Mekânda değil ama, zamanda kısıtlama var. Pub'larda 23.00 dedin mi, içki satışı duruyor. O saatten önce alınmış içkileri içmek serbest. Taşrada ise ağır ihlal var.
KOMALIK KOMŞULAR
Ancak içki sorununun dikâlâsı Finlandiya ve Estonya'da yaşanıyor. İki ülke de komalık oluncaya kadar içmeye meyilli. Estonya'da alkol bir numaralı ölüm nedeni. Nüfus 1.3 milyon, yılda 1500-2000 kişi alkolden ölüyor. Genç ölümlerin çoğu, alkol bağlantılı trafik kazasından. Felç ve beyin hasarı ve alkol sonrası korunmasız seksle gelen AIDS gibi uzun vadeli problemler de cabası. Alkol yüzünden nüfus düşecek endişesi bile var. Basın "Bu meret neden benzin istasyonlarında satılıyor, gençler yollarda heba oluyor" diye isyanda.
Alkolle mücadele grupları hükümeti duyarsızlıkla suçluyor. Satış saat 22.00'ye kadar, yüzde 30'a varan vergi artışı da var. Ama buna rağmen fiyatlar düşük kaldığı ve reklam, sponsorluk kısıtlamasına gidilmediği için tepkililer.
Ve şimdi seviniyorlar. Niye mi? Ekonomik kriz yüzünden saf alkol tüketimi adam başı 10.16 litreye düştü diye. Çünkü 3 yıl önce 12.6 litreydi.
2004'te Estonya AB üyesi olunca, millet bu ülkeye gidip içki alır korkusuyla Finlandiya alkol vergisini yüzde 30 oranında düşürmüştü. Hiçbir işe yaramadı. Finler, hem içeride hem de Tallinn'e akın ederek daha fazla içmeye başladı. Alkole bağlı ölümler, hastalık ve suçlar arttı. İki yıl önce yeniden vergiyi artırdılar.
Finlandiya'da içki, devlet kontrolündeki dükkanlardan alınabiliyor. Fin siyaseti de gençleri korumakta kararlı ama, çaresiz. "Alkole ketçap muamelesi yapıyor" diye AB'den şikayetçiler. Başka AB ülkelerinden içki alımını yasaklayamadıkları için elleri kolları bağlı. Ulusal alkol stratejisi oluşturamıyorlar. Şu sıra adam başı yıllık tüketim 10 litre.
Bizim alkol tartışmalarında, 21 yaş sınırlaması var diye ABD'nin adı çok öne çıkıyor ama, orada da kişi başına düşen yüksek alkollü içki miktarı 8.5 litre. Ayrıca 18'likler, eğer yolu yakınsa Kanada ve Meksika'ya alkol seferine çıkıyor. Biline.
Ayşe Özek Karasu / HT Pazar