App olarak kısaltılan klasik mobil uygulamalar, bir merkezi sisteme bağlı olarak çalışır. dApp’ler ise merkezi değildir. Blokchain ağları üzerinde geliştirilir. Oyunlardan finansa, sosyal medyadan yönetişime kadar birçok alanda kullanılabilir. dApp’ler, farklı blokchain ekosistemlerinde geliştirilebilir. Fakat günümüzde en popüler dApp geliştirme ekosistemi, Ethereum ağıdır. Ethereum ağı üzerinde, ön uç kullanıcı arayüzü ile yine Ethereum üzerinde geliştirilen akıllı sözleşmeler yardımıyla dApp’ler üretilebilir. Ethereum ağında geliştirilen dApp’ler, açık kaynak kodludur. Dolayısıyla dApp geliştirirken bir başkası tarafından yazılan akıllı sözleşmeler dahi kullanılabilir. Bu, Ethereum ağında dApp geliştirmenin en önemli avantajlarından biridir.
dApp Nedir?
dApp, tek bir sunucu tarafından yönetilmeyen, herhangi bir merkeze bağlı olmayan ve dağıtık düğümler ağı tarafından yürütülen bilgisayar uygulamalarıdır. dApp’lerin geçmişi, henüz oldukça yenidir. Günümüzde aktif olarak geliştirilen ve birçok alanda kullanılan dApp’ler ilk kez, Ethereum ağı üzerinde yazılmıştır.
Bu uygulamalar, akıllı sözleşmeler ile desteklenerek geliştirilmiştir. Ethereum, klasik bir kripto para varlığı olmanın yanı sıra güçlü bir konsensus algoritmasına da sahiptir. Bu algoritma, son derece başarılı şekilde durum bilgisi üretebilir. Bu algoritmada EVM, yani Ethereum Sanal Makinesi sistemi mevcuttur.
EVM sistemi, hesaplanabilirlik özelliği ile ön plana çıkar. Bu özellik sistemin sıradan bir bilgisayarın yapabileceği tüm işlemleri kolaylıkla yapabilmesini sağlar. Aynı zamanda EVM sistemi, “Solidity” adı verilen özel bir programlama diline de sahiptir. Tüm bu bileşenler, dApp projelerinin geliştirilmesinde kullanılan sistemler ve programlama dilleridir.
Ethereum ağı üzerinde işlem yapan kullanıcılar, EVM sistemi ve solidity adındaki programlama dili aralığıyla dApp geliştirebilir. Ethereum ağında dApp geliştirmenin en önemli avantajı da bu noktada açığa çıkar. Kullanıcılar, geleneksel sistemlerde ve programlama dillerinde var olan programlama avantajlarının tamamına sahiptir.
Buna ek olarak Ethereum ekosistemi, merkeziyetsizdir. Merkeziyetsiz bir sistem ise geliştirilen uygulamanın daha güvenli bir içeriğe sahip olmasını sağlar. Aynı zamanda herhangi bir sansür ya da veri kurcalaması gibi olumsuzlukla karşılaşmak da olası değildir. Dolayısıyla Ethereum ağı aracılığıyla uygulama geliştirmek, merkeziyetsiz yapıların bütün avantajlarından en efektif şekilde yararlanma fırsatı oluşturur.
dApp’lerin Özellikleri
dApp’lerin özellikleri, blokchain teknolojisinden en yüksek verimlilikle faydalanmayı mümkün kılacak şekildedir. Geleneksel uygulamalardan farklı olarak dApp’ler, merkezi sunucular yerine blokchain ağlarını kullanır. Genel anlamıyla dApp’lerin özellikleri şu şekildedir:
- Açık kaynak kodludur.
- Ekosistem içerisindeki tüm kullanıcılar uygulamanın gelişmesine katkı sağlayabilir, kopyalayabilir ya da değiştirebilir.
- Blokchain tabanlı olması nedeniyle gelişmiş kriptografi güvenliğine sahiptir. Dolayısıyla geleneksel uygulamalara oranla çok daha güvenlidir. Yüksek sayıda kullanıcı ve yüksek sayıda bilgisayar tarafından doğrulanır.
- Ekosistem içerisindeki ya da dışarıdan entegre edilen dijital para birimleri ile uyumlu şekilde kullanılabilir.
- Akıllı sözleşmeler uygulamanın gelişim aşamasında rahatlıkla kullanılabilir.
- Merkeziyetsiz saklama alanlarında barındırılabilirler.
Bunların yanı sıra dApp’lerin kontrolü de merkeziyetsiz olmaları nedeniyle klasik uygulamalardan farklı değildir. Bu uygulamalar, herhangi bir kurum, kuruluş ya da şirkete bağlı olmaksınız geliştirilir.
dApp’ler ve Ethereum Tabanlı Akıllı Sözleşmeler
Akıllı sözleşmeler, temel olarak anonim tarafların birbirleri arasında yaptıkları anlaşmaları güvenle bir zeminde kontrol altına alabilmelerini sağlar. Bununla birlikte akıllı sözleşmeler, dApp’ler için de hayati bir öneme sahiptir. Klasik sözleşmelerden farklı olarak akıllı sözleşmeler, Ethereum blok zinciri üzerinden yapılır ve kodlardan oluşur.
Bu kodlar, dApp’lerin geliştirilmesinde kullanıcılar için birçok fayda sağlar. Bu faydalardan en önemlisi, Ethereum ağındaki sözleşmelerin değiştirilemiyor olmasıdır. Dolayısıyla uygulama geliştiricileri, sözleşme üretirken yüksek düzeyde hassas davranmalıdır. Değiştirilemeyen sözleşmeler, uygulamanın ana hatlarını belirler.
Hatalı hazırlanan akıllı sözleşmeler de bu doğrultuda uygulamanın sağlıklı çalışmasını engelleyebilir. Ayrıca akıllı sözleşmeler, belirlenen kodlar aracılığıyla çalışır. Sözleşmede yer alan detayların dışına çıkılamaz. Herhangi bir merkezi kuruluş ya da kuruma bağlı değildir. Merkezi onay gerektirmez. Özellikle dApp’lerin arka yüzüne güç sağlamada akıllı sözleşmelerin önemli bir görevi vardır.
dApp Geliştirmenin Avantajları
dApp geliştirmek, birçok açıdan avantajlıdır. Klasik uygulamaların aksine bu dApp’ler, çok daha güvenli bir altyapıya sahiptir. Blokchain teknolojisinin getirmiş olduğu bütün fayda ve avantajları içerir. Özellikle Ethereum temelli akıllı sözleşmeler ile geliştirilen dApp’ler, dışarıdan gelebilecek kötü niyetli saldırılara karşı oldukça yüksek standartta güvenlidir.
Ayrıca gizlilik açısından da blokchain ekosistemi, anonim kalma avantajı sunar. dApp’lerin avantajları genel olarak şu şekildedir:
- Merkeziyetsiz olmaları nedeniyle herhangi bir otorite tarafından sansüre uğramazlar.
- Blokchain ağında yer alan veriler, kriptografi yöntemi ile muhafaza edilir. Kriptografi yöntemi ise bu verilerin değiştirilmesini, revize edilmesini ya da dönüştürülmesini önler ve veri bütünlüğü korunur.
- Yüksek düzeyde güvenirlik sağlar. Klasik uygulamaların aksine, kullanıcılar için asla ve asla değiştirilmeyecek bir uygulama deneyimi sunar.
- Kötü niyetli üçüncü şahıslar, blokchain ağındaki sıfır kesinti özelliği nedeniyle dApp’lere yönelik hizmet reddi saldırısında bulunamaz.
Tüm bunların yanı sıra Ethereum ekosistemi, kullanıcıların tamamen gizli kalabilmesi açısından da avantajlıdır. Gerçek kimlik belirtilmeksizin bu ekosistemde kullanıcılar çalışmalarını yürütebilir ya da işlem yapabilir.
dApp Geliştirmede Zorluklar
Blok zincirde var olan verilerin değiştirilmesi son derece zordur. Bu ise dApp’lerin geliştirilmesi aşamasında ya da geliştirildikten sonraki süreçte, kod ve verilerin bakımının çeşitli zorluklar içermesi anlamına gelir. Yani, geliştiricinin eski sürümlerde tespit ettiği hataları düzeltmesi ya da güncelleme yapması dApp’ler için zorlayıcıdır.
Aynı zamanda dApp geliştirmenin en büyük zorluklarından biri de ekstra performans gerekliliğidir. dApp geliştirirken Ethereum ekosistemi kullanıcılardan birçok farklı prosedür ve standardı karşılamalarını ister. Güvenlik, şeffaflık, bütünlük ve güvenirlik bu kapsamında geliştiricilerin karşılaması gereken en önemli standartlardır. Söz konusu standartlara ulaşmak ise üst düzey performans gerektirebilir.
dApp’lerin Kullanım Alanları
dApp’ler, birçok farklı alanda kullanım için son derece uygundur. Özellikle finans ve oyun sektörüne yönelik dApp’ler, oldukça işlevsel uygulamalardır. İş yükünü önemli ölçüde azaltabilir. İş performansını artırarak, kullanıcıların daha etkili hizmet almasında rol oynar. Bununla birlikte finans sektöründe de dApp’lerin yaygın olarak kullanılmasının önünde herhangi bir engel yoktur.
Sosyal Medya
Sosyal medya platformları ve bu platformlarda kullanılan araçlar, temel olarak merkezi bir sisteme bağlı olarak çalışır. Bu ise ağda yer alan bilgilerin bir şirket, kuruluş ya da bireysel çıkarlar doğrultusunda değiştirilebileceği anlamına gelir. dApp temelli bir sosyal medya platformu ise merkezi değildir.
Eğlence
Oyun dünyası ve dApp etkileşimi, yakından bir gelecekte çok daha efektif bir noktaya taşınacaktır. Ethereum zincirinde şimdiye dek tasarlanan eğlence temelli dApp’lerin elde ettiği başarı, bu durumu kanıtlar niteliktedir. Klasik oyunların aksine dApp’ler, oyun içi varlıklara kullanıcıların daha kolay ve kontrollü şekilde erişebilmesini sağlar. Bu ise oyun deneyimini önemli ölçüde etkiler.
Finans
dApp’lerin günümüzde en yaygın olarak kullanıldığı alanlardan biri finans sektörüdür. Klasik bankacılık ve finans uygulamalarının yerini yavaş yavaş blok zincir temelli dApp’lere bırakacağı düşünülmektedir. Özellikle kripto para sektörünün büyümesine bağlı olarak dApp’ler, gündelik yaşamın ayrılmaz bir parçası haline dönüşebilir. Birçok yatırımcı için Ethereum fiyatı ve diğer kripto varlıkların fiyat değişimleri dApp’ler üzerinden kolaylıkla takip edilebilir düzeydedir. Çok daha kontrollü şekilde finans yatırımı yapabilme fırsatı sunan dApp’ler, aynı zamanda herhangi bir aracıya ihtiyaç gerektirmediğinden maliyet açısından da avantajlıdır. Geleneksel finans araçlarından farklı olarak çok daha düşük maliyetlerle işlem yapabilme fırsatı sunar.