Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran akıl, bir milletin kendi denizciliğine kendi başına sahip çıkmasının önemini o kadar hızlı kavramıştır ki, yüzyıllar içinde verilen, 1856’da kaldırılması gündeme gelen, 1911’de İttihat ve Terakki tarafından kaldırılıp Sevr ile daha beteri getirilen ödünleri derhal silip atmış ve 1 Temmuz 1926’da Türk karasularını Türk armatörüne, Türk kaptanına hatta Türk acentesine ve Türk kılavuzuna iade etmiştir. Böylelikle I. Dünya Savaşı’nın yüzde 90’ı yabancı gemiler tarafından yapılan kıyı deniz ticareti, Kurtuluş Savaşı nihayetinde tamamen Türk milletinin eline geçmiştir.
Kabotaj hakkını ülkemiz insanına kazandıranlar, Türkiye kıyılarında devlet ve Türk özel teşebbüs gemilerinin gelir elde etmesini sağlarken, Cumhuriyetimizin ilk yıllarında Seyrisefain İdaresi’nin 21 mevcudu olan 50.000-60.000 ton toplam kapasiteye haiz filosu 1929 ekonomik buhranına kadar her yıl en az iki gemiyle genişlemiştir. Seyrisefain İdaresi’nin devamı olan ve efsanevi Deniz Nakliyat’ın nüvesi olacak Denizyolları Müdürlüğü de, sonraları posta gemileri olacak 17 gemiyle filoyu büyütmüştür.
Genç Türkiye Cumhuriyeti, bu bilinçle 1935 yılına gelindiğinde askeri tersanelerinde denizaltı yapabilecek duruma gelmiş, üstüne üstlük yeni tersane planlarını birer birer hayata geçirmiştir.
Cumhuriyetin ilk yıllarından 1950’lı yıllara kadar süren bu coşku bundan sonra düşüşe geçmiştir. Yokluk içinde “kabotaj hakkı”na sarılarak deniz taşımacılığını büyüten o kadronun heyecanı sonraki nesillere aktarılamamıştır.
1962 yılında yüzde yurt içinde ancak 16 gibi yer tutan deniz yoluyla yük taşımacılığı yıldan yıla yerini kara taşımacılığına bırakmıştır. Aynı akıbeti demiryolları daha ciddi olarak yaşamıştır. Tüm ekonomik ve çevresel avantajlarına rağmen bu iki taşıma modunun toplam hacminin 2014 yılında neredeyse kara taşımacılığının dokuzda birine düşmesi biz denizcilerin anlayamayacağı bir şeydir. Kaldı ki demiryollarının kullanımının azalması da bir yönüyle limanların ve üretim merkezlerinin demiryolu bağlantısının olmamasından kaynaklanmaktadır.
Yükler bir kere kamyonun kasasına yüklendikten sonra onu bir daha oradan indirmek mümkün olmamıştır. Yurtiçi yükler limanlara ekonomik olarak taşınamayınca, kabotaj taşımacılığı da bitme noktasına gelmiştir.
Kabotaj taşımalarındaki potansiyel dikkate alınarak yeniden “Kabotaj-İçsular Deniz Ulaşım Master Planı” hazırlanmalıdır. Yük, yolcu ve araç trafiğinin denize kaydırılması için uygun teşvik paketleri devreye sokulmalıdır. Can, mal ve çevre emniyeti için ve ulaşım maliyetlerini ölçek ekonomisine göre düşürebilmek için özel projeler geliştirilmelidir.
İçsularda çalışan yaşlı feribot ve yolcu teknelerinin modern ve LNG ile çalışan gemilerden oluşacak şekilde yenilenmesine büyük ihtiyaç vardır.
Milli mücadele kahramanlarımızın bize hediye ettiği bu mirasa sahip çıkılması dileğiyle tüm denizcilerimizin 1 Temmuz Kabotaj Bayramı’nı en içten dileklerimle kutluyorum.
ViraHaber.com