Bir taraftan Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) Karbon Yoğunluk Göstergesi (CII) ilk sonuçları yeni yıl ile elde edilecek ve değerlendirilmeye başlanacak. Diğer taraftan yeni AB Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) uygulaması ile denizcilikte emisyonların fiyatlandırılmasına başlanacak olması 1 Ocak 2024’ün denizcilik sektöründe önemli yer tutmasına yol açtı. Türk sahipli gemi filosunun yılda yaklaşık 400 milyon Euro bedeli, Avrupa Ekonomik Alanına yapılan seferler dolayısı ile AB ülkelerine ödemesi beklenmektedir. Bu sayımızda AB Emisyon Ticaret Sisteminin uygulanması ile ilgili neler olacağını sektör temsilcilerine sorduk. Türk Armatörler Birliği Genel Sekreteri Hüseyin Çınar ve Gemi Brokerleri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı İsmail Şahin görüşlerini Deniz Ticareti Dergisi ile paylaştı.
Hüseyin Çınar
Türk Armatörler Birliği Genel Sekreteri
Hüseyin Çınar: AB Emisyon Ticaret Sistemi
2005 yılında kurulan AB Emisyon Ticaret Sistemi, AB’nin iklim değişikliği ile mücadelesinde kullandığı en önemli enstrümanların başında geliyor. 2005 yılında hayata geçirilen AB ETS, 3 yıl boyunca pilot sistem olarak uygulamada kaldı. 2008-2012 yıllarını kapsayan sürede Kyoto Protokolü kapsamındaki sorumluluklar yerine getirildi. 2012 yılından itibaren havacılık sektörü de AB ETS’ye dahil edildi.
AB Emisyon Ticaret Sistemi (AB ETS), 2024 yılından itibaren deniz taşımacılığı emisyonlarına genişletilmiş, yeni kurallar 5 Haziran 2023 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
AB Emisyon Ticaret Sistemi, gemi emisyonlarının izlenmesi, raporlanması ve doğrulanması (MRV) ile birlikte, Avrupa Komisyonu’nun deniz taşımacılığındaki sera gazı emisyonlarını azaltmaya yönelik ana araçlarından biridir. Emisyon ticaret sistemi aslında basit bir sistem gibi görünmekle beraber, ana amacı veya mikro amaçları yerine getirmek için bazı araçlara sahip bir sistem. Sistem iki araç ile işletilecek. Bunlardan birincisi tüketilen akaryakıt ve karşılığındaki karbondioksiti tespite yönelik veri toplamak için MRV, bu MRV ile tespit edilen salınan karbondioksit için teslim edilmesi gereken ödenek (Allowance).
Bu emisyon ödenekleri, şu anda AB ve AB üye devletleri tarafından bu sistemi yönetmekle görevlendirilen Avrupa Enerji Borsası (EEX-European Energy Exchange) üzerinden birincil piyasada açık artırmalar aracılığıyla satın alınabilir. Ayrıca alım satımın yapılabileceği çeşitli finansal kurumlar ile ikincil bir pazar da bulunmaktadır. AB ETS ödeneklerini satın almak için şirketlerin, Birlik Sicili’nde bir ticari hesap (trading account) veya deniz taşımacılığı işletme hesabı (MOHA-Maritime Operator Holding Account) açmaları gerekmektedir.
Bu hesabı açabilmeleri için de şirketlerin AB ülkelerinden birinin siciline kayıt olması gerekmektedir. Sicil kayıt işleminin de belirli kuralları bulunmaktadır. Yani isteyen istediği ülkedeki sicile kayıt olamıyor.
Bütün sistem kısaca; MRV, Ödenek (Allowance), MOHA Hesabı, Birlik Sicili, Avrupa Enerji Borsası veya ikincil pazardaki finansal kurumlardan oluşmaktadır. Deniz taşımacılığı şirketleri, 2024 yılında bildirilen emisyonlar için ilk ETS ödeneklerini 30 Eylül 2025 tarihine kadar teslim edecektir. Ödeneklerle kapsanması gereken emisyonların payı ise her yıl aşamalı olarak artmaktadır:
- 2025: 2024 yılı için bildirilen emisyonların %40’ı,
- 2026: 2025 yılı için bildirilen emisyonların %70’i,
- 2027 ve sonrası: Bildirilen emisyonların %100’ü ödeneklerle kapsanmalıdır.
AB ETS Yönergesi aşağıdaki gemilere belirtilen yıllardan itibaren uygulanacaktır.
- 2024’ten itibaren: 5000 groston ve üzeri yük ve yolcu gemileri
- 2027’den itibaren: 5000 groston ve üzeri offshore gemileri
1 Ocak 2025 tarihinden itibaren şirketler 5000 GT ve üzeri offshore gemiler ile
5000 GT’den düşük ancak 400 GT’den düşük olmayan offshore gemileri ve genel kargo gemileri emisyon bildiriminde bulunmak zorunda olacaktır. Bu kapsamda da kosterler önümüzdeki yıldan itibaren emisyon verilerini bildirmek zorunda kalacaktır. Ancak ETS kapsamına ne zaman girecekleri henüz tahminlerin ötesine geçmiyor.
Biz tüm gemiler için belirli adımları atmış durumdayız. Örneğin yakıt verileri ile diğer istenen verilerin hem AB ve hem de IMO kapsamında bildirilmesi, operasyonel anlamda gemilerimizde yakıt verimliliği sağlayarak karbon emisyonlarının düşürülmesi, şirketin gemilerin hareketlerini takip edebilmesi gibi birçok fonksiyonel destek sağlayan bir yazılım programının gemilerimize entegrasyonu konusunda önemli bir adım attık. Dünyaca bilinen bir firma olan StormGeo ile stratejik işbirliği kapsamında bir anlaşma yaptık. Şu ana kadar 180 gemimiz (170 adedi Türk Armatörler Birliği üyesi firmalarımızın gemisi) bu yazılımı kullanmaya başladı ve bu sayının da hızla artacağını değerlendiriyoruz.
Diğer taraftan neredeyse iki senedir AB ETS kapsamında sektör bilgilendirmeleri konusunda önemli faaliyetler yapıyoruz. StormGeo şu anda AB ETS Modülünü de geliştirmiş durumdadır. Bir de WEB sitemizin Bilgi Merkezi kısmında AB ETS ile ilgili sıkça sorulan sorular (SSS) bölümü hazırladık. İsteyen paydaşlarımız https://armatorlerbirligi.org.tr/ab-emisyon-ticaret-sistemi-sss linkinden bu bölüme ulaşabilirler. Ayrıca üyelerimiz için burada aradıkları sorunun cevabını bulamadıkları takdirde merak ettikleri sorular konusunda yardımcı olabileceğiz. Soruların cevaplarını doğrudan tesis ettiğimiz DG Clima ve EMSA yetkililerinden alabilmekteyiz. 2024’te bu konular üzerinde çalışmaya devam edeceğiz.
İsmail Şahin
Gemi Brokerleri Derneği Başkanı
AB, 16 Mayıs 2023 Tarihinde 2003/87/Ec Sayılı Direktifin Değişimlerini Yayınladı
EU ETS - AB Emisyon Ticaret Sistemi (European Union Emissions Trading System)
hava ve kara taşımacılığında uygulanan Emisyon Vergisi 1 Ocak 2024 tarihi itibarıyla deniz taşımacılığında da uygulanmaya başlayacak. Avrupa Birliği (AB), \'Fit for 55\' paketine uygunluk doğrultusunda, AB toplam GHG emisyonlarını 2030 yılına kadar % 55 oranında azaltmayı amaçlamaktadır. AB, 16 Mayıs 2023 tarihinde 2003/87/EC sayılı Direktifin değişimlerini yayınlamıştır. Değişimlere göre AB Emisyon Ticaret Sistemi (EU ETS) 1 Ocak 2024 itibarıyla denizcilik sektörünü kapsayacak şekilde genişletilecektir.
Denizcilik Gereklilikleri
Ocak 2024’te EU ETS, taşıdıkları bayrağa bakılmaksızın, AB limanlarına giren 5.000 GT ve üzerindeki gemilerden kaynaklanan karbondioksit emisyonlarını kapsayacak şekilde genişletilecektir. Sistem şunları kapsamaktadır:
• AB dışında başlayan veya biten seferlerden kaynaklanan emisyonların %50'si
• İki AB limanı arasında ve gemiler AB limanlarındayken meydana gelen emisyonların %100’ü 2025’ten itibaren denizcilik şirketlerinin, EU ETS sistemi kapsamında raporlanan her ton karbondioksit emisyonu için EU ETS emisyon tahsisatlarını satın alması ve teslim etmesi gerekecektir. Sorunsuz bir geçiş için, denizcilik şirketlerinin başlangıçtaki aşamalı geçiş döneminde emisyonlarının sadece bir kısmına ilişkin tahsisatı teslim etmesi gerekmektedir:
• 2024: raporlanan emisyonların % 40’ı için
• 2025: raporlanan emisyonların % 70’i için
• 2026: raporlanan emisyonların % 100’ü için
EU ETS, CO2’yi (karbondioksit) kapsar ve 2026’dan itibaren CH4 (metan) ve N2O (nitröz oksit) emisyonlarını da kapsayacak şekilde genişletilecektir. CH4 ve N2O’nun raporlanması (MRV) 2024 itibarıyla başlayacaktır. Ayrıca 5.000 GT’un altındaki ancak 400 GT’un altında olmayan genel kargo gemileri ve açık deniz gemileri, EU MRV ve ETS’ye dâhil edilmek üzere en geç 31 Aralık 2026 tarihine kadar Komisyon tarafından incelemeye tabi tutulacaktır.
EU ETS’ye Uyumluluk
Her şirketin bir idari makama kayıtlı olması gerekmektir. AB’de kayıtlı olmayan bir denizcilik şirketi için idari makam, önceki dört izleme yılında söz konusu denizcilik şirketi tarafından gerçekleştirilen yolculuklarda tahmini en fazla liman uğrak sayısına sahip olan Üye Devlet olacaktır. Önceki dört izleme yılında AB dâhilinde herhangi bir sefer gerçekleştirmemiş olan denizcilik şirketi için idari makam, nakliye şirketine ait bir geminin AB içinde ilk yolculuğuna başladığı veya bitirdiği üye devlet olacaktır. Denizcilik şirketlerinin listesi kayıtlı idari otoriteyle birlikte Şubat 2024’te yayınlanacak.
- EU MRV izleme planı revize edilmeli, akredite bir doğrulayıcı tarafından doğrulanmalı ve 1 Nisan 2024 itibarıyla şirketin idari otoritesine sunulmalıdır. Revize edilen planda CH4 ve N2O’nun izlenmesi ve raporlanmasına ilişkin yöntem açıklanacaktır. 31 Mart 2025 tarihinden itibaren her yıl, her bir gemi için emisyon raporları ve şirket düzeyinde toplu emisyon verileri sorumlu idari makama sunulması gereklidir. Emisyon raporları doğrulanacak ve ardından şirketler o yılın 30 Eylül tarihine kadar yeterli tahsisatlarını teslim edeceklerdir.
Cezalar
Fazla emisyon cezası 100 €/ton CO2 olarak tanımlanmıştır. Emisyon sınırlarını aşan şirketler gerekli tahsisatların teslim edilmesinden sorumludur. Ayrıca bu gemilerin AB limanlarına girişleri de reddedilebilir.
Tavsiyeler
TL, 2024 yılından itibaren EU MRV ve EU ETS kapsamına giren gemileri olan gemi sahiplerinin/işletmecilerin güncellenmiş izleme ve raporlama planına hazırlanmalarını tavsiye etmektedir. EU ETS kapsamına giren gemileri olan şirketlerin, sözleşme düzenlemelerinde gerekli güncellemeleri yapmaları ve gerekli emisyon tahsisatlarını dikkate almaları tavsiye edilmektedir. Güncel rakamları şu siteden takip edebilirsiniz: https://tradingeconomics.com/commodity/carbon
CII (Carbon Intensıty Indıcator) Hesaplaması
AER/Annual Emissions Ratio’ya göre yapılacak (EEOI/Energy Efficiency Operating Indicator’a göre değil. EEOI hesaplamasının tek farkı DWT yerine taşınan yükü alması)
Kısaca salınan CO2 hesaplanarak geminin gittiği yol ve DWT çarpımına bölünecek.
Hesaplamada yakılan yakıt tonajı ve yıl boyunca gidilen yol etken olacağı için uzun demir beklemeleri ve benzeri durumlarda, pervanenin dönmediği ancak geminin ticarette olduğu her an (tersane hariç) beklemeler geminin CII oranını direkt etkileyecek. Operasyonel olarak az yakıt (eco-optimum speed) ve beklemelerin öngörülebilmesi etken olacak.
1 Mayıs 2025 itibarıyla Akdeniz Bölgesi’nde düşük sülfür uygulamasına geçilecek. 1 Mayıs 2025 tarihinden itibaren Akdeniz SOx ECA alanında seyreden tüm gemiler, kükürt içeriği % 0.10 m/m’yi aşan akaryakıt kullanamayacak.
Kaynak: Deniz Ticareti Dergisi