1. TOPLAM YÜKTE DURUM:

T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Denizcilik Genel Müdürlüğü tarafından açıklanan istatistiklere baktığımızda, Tablo-1’den de görüldüğü üzere 2024 Ocak ayında limanlarımızda elleçlenen toplam yük miktarı 2023 yılına göre -1,81% oranında azalarak 795.522 ton düşüşle 43,1 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Küresel resesyon ve yüksek enflasyonun da etkisiyle özelikle batıdaki pazarların daralmasıyla birlikte devam eden küresel şartlarda toplam yükte 2023 yılı sonunda -3,97% oranında yaşanan düşüşün 2024 yılının hemen başında da azalarak devam ettiği görülmektedir. 

Tablo-1: Gümrük Rejimlerine Göre 2023-2024 Yılında Toplam Yükte Değişim

Tablo-2’de yer alan toplam yükteki 2023 ve 2024 yıllarının büyüme oranları karşılaştırmasına baktığımızda; 2023 yılının Ocak ayında İhracat çok büyük bir oranda (-14,8%) düşerken 2024 yılının Ocak ayında 6,3% oranında artmış, İthalat ise her iki yılda da neredeyse aynı oranda büyümüştür. Kabotaj taşımalar 2023 yılında bir önceki yılın Ocak ayı ile aynı kalırken 2024 yılının Ocak ayında ise -11,8% oranında düşmüş, yine toplam yükte Transit taşımalardaki düşüş 2023 yılının Ocak ayında -15,5% iken 2024 yılının Ocak ayında bu düşüş oranı daha da artarak -20,1%’e ulaşmıştır. Transitteki düşüşte Ceyhan liman başkanlığındaki boru hattı bağlantılı transit ham petrol terminallerindeki (BTC ve BOTAŞ) düşüşün çok büyük bir etkisi vardır ki konuya liman başkanlıkları bazında baktığımızda Ceyhan liman başkanlığında Ocak ayında yaşanan -29,5% oranındaki azalışın etkisi görülmektedir.

 Tablo-2: Gümrük Rejimlerine Göre 2023-2024 Yılında Toplam Yükte Değişim

Tablo-3’e baktığımızda toplam yükte elleçlenen rakamlara liman başkanlıkları açısından; İskenderun liman başkanlığında yaşanan 17% oranındaki büyüme dışında belirgin olarak tüm diğer liman başkanlıklarında düşüş yaşanmıştır. Ceyhan (-29,45), Gemlik (-25,26) ve Karabiga (-22,89%) liman başkanlıklarında 20%’nin üzerinde düşüşler yaşanırken yine sırasıyla Kocaeli (-17,7%), Mersin (-11%), Ambarlı (-7,7%), Samsun (-7,5%) ve Tekirdağ’da (-4,9%) düşüşler meydana gelmiştir.

Tablo-3: Liman Başkanlıkları Bazında Göre 2023-2024 Yılında Toplam Yükte Değişim

Tablo-4’ten de görüldüğü üzere 2023 yılının tamamında -1,99% oranında küçülen sıvı dökme yükteki düşüş 2024 yılının Ocak ayıyla birlikte hızlanarak -7,1% oranına ulaşmıştır. Ağırlıklı olarak ham petrol, akaryakıt ve petrol ürünleriyle sıvı kimyasal yüklerin olduğu sıvı dökme yüklerde yaşanan bu düşüş Ceyhan liman başkanlığındaki yüksek düşüş rakamının da esas kaynağı iken bu yüklerdeki düşüşün Aliağa liman başkanlığında da düşüşe yol açtığı görülmektedir. Diğer taraftan 2023 yılının tamamında -15% oranında küçülen demir çelik ve diğer metal eşyanın da içinde olduğu genel kargo yükler ise geçen yılın tersine 2024 yılının Ocak ayında 16,1% büyüme oranıyla büyük bir çıkış yaşamıştır.

Tablo-4: Kargo Tiplerine Göre 2023-2024 Yılında Toplam Yükte Değişim

2024 yılıyla birlikte yeniden hızlanan ihracat ile bu yüklerde süratli bir toparlanma yaşanmaya başlanmıştır. 2023 yılının tamamında -7% oranında küçülen kuru dökme yüklerde ise geçen seneye göre düşüş hızı azalarak 2024 yılının Ocak ayında -3,6% oranında gelmiştir. Özellikle yılın devamında başta kömür ve tahıl-hububat-yem hammaddeleri, gübre gibi ürünlerdeki elleçleme miktarlarının artacağı, böylelikle kuru dökme yüklerdeki toparlanmanın devam edeceği beklenmektedir.

Tablo-5’e baktığımızda özellikle içinde demir çelik ürünlerinin de olduğu metal eşya grubunda 2023 yılına göre 2024 yılının Ocak ayında yaşanan 13,4%’lik tonaj artışı Tablo-4’te görülen ”Genel Kargo” yük grubunun  hızlı bir şekilde toparlanmasına yol açarken içinde hampetrol ve diğer akaryakıt ürünlerinin de olduğu “Petrol Ürünleri” grubunda ise 2023 yılına göre 2024 Ocak ayında yaşanan -7,4% oranındaki tonaj düşüşü yine Tablo-4’te görülen “Sıvı Dökme Yük” grubunun hızlı bir şekilde azalışının da ana nedenleri arasındadır.

Tablo-5: 2023-2024 Yılları Ocak Ayında Bazı Yük Gruplarının Tonajları ve Değişim Oranları

T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Denizcilik Genel Müdürlüğü tarafından açıklanan istatistiklere baktığımızda, Tablo-6’dan da görüldüğü üzere 2024 Ocak ayında 2023 yılına göre gelen araç sayısında 4,5%, giden araç sayısında 5,4% ve toplamda ise 5% oranında bir büyüme sağlanırken Tablo-4’ten de görüleceği üzere bu artan araç sayısı tonaj olarak 2024 Ocak ayında 2%’lik bir artışı da sağlamıştır.

Tablo-6: 2023-2024 Yılı Ocak Ayında Elleçlenen Araç Sayısında Değişim

Türkiye’nin son yıllarda yeni yatırımlarla kapasitesini büyüttüğü bitmiş araç lojistiğinde önümüzdeki yıllarda da gelişeceği açıktır. Ton olarak bakıldığında 2023 yılında -0,50% gibi çok küçük oranda düşüş yaşanmasına müteakip 2024 yılının Ocak ayına artışla başlanmıştır. 2022 ve 2023 yıllarında küresel otomotiv ticaretinde daha yüksek navlun ödenen Çin merkezli Asya-Pasifik bölgesini tercih edilirken Türkiye’ye planlanan ithal araç sayılarında önemli düşüşler olmuştu. 2024 yılıyla beraber bu sorunların giderek azaldığı da görülmektedir.

2. KONTEYNERDE DURUM:

T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Denizcilik Genel Müdürlüğü tarafından açıklanan istatistiklere baktığımızda, Tablo-7’den de görüldüğü üzere limanlarımızda 2024 Ocak ayında elleçlenen konteyner adedi 2023 yılına göre 1,98% oranında artarak 19.670 TEU artışla yaklaşık 1 milyon TEU olarak gerçekleşmiştir. Böylelikle 2023 yılına iyi başlamasına rağmen hem küresel resesyon ve enflasyonun da etkisi, hem de Karadeniz’de yaşanan çatışma ile büyük oranda daralan transit konteyner hareketi nedeniyle düşen, fakat yılın son aylarında yaşanan artışla 2023 yılında sadece 1,54% oranında artan konteyner elleçlemeleri 2024 yılının Ocak ayına yeniden yükselerek başlamıştır.

Tablo-7: Gümrük Rejimlerine Göre 2023-2024 Yılında Konteynerde Yükte Değişim

Tablo-8’den de görüldüğü üzere 2023 yılının tamamını 4,6% büyüme oranıyla kapatan, Ocak 2023 ayında da -4,9% oranında küçülen İhracata konu konteyner hareketi 2024 yılının Ocak ayında 4,4% oranında büyümüştür. 2023 yılının tamamında sadece 0,3% oranında büyüyen, Ocak 2023 ayında ise -0,2% oranında küçülen İthalata konu konteyner hareketi ise 2024 yılına daha büyük bir oranda -7,9% azalışla başlamıştır. Diğer taraftan 2023 yılının tamamında -7,50% oranında küçülen Kabotaja konu konteyner ise 2023 yılının Ocak ayında 4,6% oranında artmışken, 2024 yılının Ocak ayına ise -0,6% oranında küçülerek başlamıştır. 2024 yılının en önemli gelişmesi ise Türkiye limanları açısından transit konteynerde en önemli pazarımız olan Karadeniz bölgesindeki çatışma nedeniyle 2023 yılında sadece 1% oranında büyüyebilen, yine 2023 yılının Ocak ayında -36% oranında daralan Transite konu konteyner hareketinin 2024 yılına ise oldukça güçlü bir şekilde 23%’e yakın bir orandaki büyümeyle başlamış olmasıdır ki bu durum toplam konteyner hareketindeki artışı destekleyen en önemli gelişme olmuştur. Ortaya çıkan durum İsrail-Filistin ve Kızıldeniz merkezli çatışmaların gerisinde giderek etkisi azalan Karadeniz bölgesindeki transit aktarma konteyner hareketinin önümüzdeki aylarda daha büyüyeceği beklenirken, Transit konteynerdeki artışı bu konuda en fazla aktarma konteyner elleçlenen Tekirdağ liman başkanlığındaki gelişmelerden de görülebilmektedir.

Tablo-8: Gümrük Rejimlerine Göre 2023-2024 Yılında Konteynerde Değişim

Tablo-9’dan da görüleceği üzere konteynerde elleçlenen rakamlara liman başkanlıkları açısından bakarsak; Ocak ayında Ambarlı (-6,91%), Mersin (-21,84%), Gemlik (-0,39%), İskenderun (-11,96%) ve İzmir (-24,86%) liman başkanlıklarında düşüş yaşanırken Kocaeli (23,39%), Tekirdağ (36,51%) ve Aliağa (3,20%) liman başkanlıklarıyla daha küçük hacimde konteyner elleçleyen Samsun ve Antalya’da da artış olduğu görülmektedir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi Tekirdağ liman başkanlığındaki yüksek büyümede elleçlediği yükün neredeyse 80%’e yakınını transit olarak yapan Asyaport’ta artan Transite konu konteyner hacmi iken Kocaeli’ndeki büyüme de İhracata konu konteynerlerin büyük payı bulunmaktadır.

Tablo-9: Liman Başkanlıkları Bazında Göre 2023-2024 Yılında Konteynerde Değişim

Diğer taraftan Kızıldeniz’deki çatışma ile gemi geçişlerinde büyük sıkıntıları olduğu Süveyş Kanalı’ndaki sıkıntılar özellikle Akdeniz’deki İskenderun ve Mersin’deki konteyner elleçlemelerine yansımış, bu limanlarımız beklenen konteyner hacminin altında kaldığından konteyner adedinde düşüş yaşanmıştır.

3. KRUVAZİYER LİMANCILIĞINDA DURUM:

T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Denizcilik Genel Müdürlüğü tarafından açıklanan kruvaziyer gemi ve yolcu istatistiklere baktığımızda, Tablo-10’dan da görüldüğü üzere limanlarımızda 2024 Ocak ayında 18 adet kruvaziyer yolcu gemisiyle toplamda 19.986 yolcu gelmiştir. 2023 yılının Ocak ayında gerçekleşen sayılarla karşılaştırdığımızda gelen gemi sayısında 50%, transit yolcu sayısında 152,9% ve toplam yolcu sayısında da 128,7% oranında bir artış söz konusudur.

Tablo-10: Ocak 2023-2024 Ayları Kruvaziyer Gemi ve Yolcu İstatistikleri ve Değişim Oranı

Tablo-11’de yer alan 2011-2023 yıllarının sadece Ocak ayında ülkemize gelen kruvaziyer yolcu sayılarına baktığımızda ise 2024 yılının Ocak ayında gerçekleşen yaklaşık 20 bine yolcu sayısıyla kruvaziyer limanlarımız 2011 yılından bu yana en yüksek yolcu adedine de ulaşmıştır.

Tablo-11: 2011-2023 Yılları Ocak Ayı Kruvaziyer Yolcu Sayıları

2023 yılını 1,5 milyon yolcuyla kapatan kruvaziyer turizmde 2024 yılı hedefi olan 2 milyon yolcuya ulaşmak adına iyi bir başlangıç yapılmıştır. Geçmiş verilere baktığımızda gelen gemi sayısı açısından en iyi yıl 1.615 gemi sefer ile 2011 olurken, yolcu sayıları açısından en iyi yıl ise 2,26 milyon yolcu ile 2013 yılı olmuştur. 2013 yılından sonra sürekli düşen, Pandemi döneminde ise bütünüyle işlevsiz kalan kruvaziyer limanlarımıza ilk yolcu ise 2021 yılının son aylarında başlamıştır. Pandemi limancılık sektöründe en fazla kruvaziyer limanlarını etkilemiş, yük limanları alınan önlemlerle hizmet vermeye devam ederken kruvaziyer limanları ise uzun süreli olarak işlevsiz hale gelmiştir.

2011-2023 yıllarını içeren geçmiş 13 yılda 30 farklı limana kruvaziyer gemi yanaştığını görülmektedir. Fakat 2023 yılına baktığımızda esas olarak sadece 22 limana kruvaziyer gemiler yanaşmaktadır. Yıllar içinde bu limanlarınızın bir bölümü bütünüyle yük limancılığına geçmiş (örnek olarak Samsun, Taşucu, İskenderun gibi), bir bölümüne de artık kruvaziyer gemiler yanaşmamaktadır. Yine Ordu ilimizde bulunan Ünye limanına 2022 yılının son ayında Rusya çıkışlı bir kruvaziyer gemi gelmiş ve bu limanımız da ilk kez kruvaziyer turizmine hizmet etmiştir.

Tablo-12: Liman Başkanlıkları Bazında Ocak 2024 Ayı Yolcu İstatistikleri ve Pazar Payları

Tablo-12’ye baktığımızda; Ocak ayının kruvaziyerde düşük sezonda yani kış mevsiminde olması nedeniyle gelen yolcunun 24,3%’ünün İstanbul-Galataport’a geldiği görülürken Karadeniz’den Rusya çıkışlı olarak yeniden hareketlenen ve genel olarak Karadeniz’deki limanları tercih ederek İstanbul’a da uğrak yapan kruvaziyer gemi hareketinin Samsun (19,5%), Amasra (15,2%) ve Trabzon’a (14,8%) da geldiği görülmektedir. Genel olarak Nisan-Aralık aylarında yoğunluk yaşayan Kuşadası limanına ise Ocak ayında gelen yolcunun sadece 9%’si gelmiştir. Bahar ayıyla birlikte kruvaziyer sezonunun yoğunlaşmasıyla birlikte Kuşadası ve Galataport’un ağırlığı artmaya başlayacaktır. 2023 yılında sadece iki limanımız (Kuşadası ve İstanbul-Galataport) Türkiye’ye gelen toplam kruvaziyer yolcunun 76,6%’sına hizmet etmiştir.

Vira Haber