Türkiye Cumhuriyeti Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Bakanı Sayın Adil Karaismailoğlu’nun Ro-Ro taşımacılığının ve karayolu ile taşınan yüklerin deniz yoluna aktarılmasının desteklenmesi hakkında yaptığı açıklamaların akabinde 9 Ağustos 2022 tarih ve 31918 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanarak “Karayoluyla Taşınan Yüklerin Denizyoluna Aktarılmasının Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik” (“Yönetmelik”) yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik’te Ro-Ro taşımacılığına verilecek olan teşvik ile ilgili başvuruda aranacak olan şartlar, kimlerin teşvikten faydalanabileceği, teşvikten faydalanacak olan şirketlerin yerine getirmesi gerekenler ve verilen teşvikin iptal şartları hakkında düzenlemeler mevcuttur.  

Teşvikten faydalanmak isteyen donatanların Denizcilik Genel Müdürlüğü’ne Yönetmelikte belirtilen başvuru için gerekli bilgi ve belgeleri sağlamaları gerekmektedir. Başvuru neticesinde uygun bulunan başvurular hakkında Düzenli Sefer Destek Belgesi (“DSDB”) her bir gemi için, bir defaya mahsus olmak üzere ve iki yıllığına düzenlenmektedir. Düzenli sefer desteğinden yararlanmak isteyen tüzel kişi donatanın 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) hükümlerine göre kurulmuş ve şirket ana sözleşmesinde “deniz taşımacılığı faaliyeti” ifadesi belirtilmiş olması gerekmektedir. Aynı zamanda başvuru tarihi itibariyle gemi üzerinde geminin seferine engel olacak herhangi bir sabıka kaydı bulunmaması ve devletimizin tarafı olduğu uluslararası örgütlerce alınmış bir yaptırım kararının uygulanmamış olmaması gerekir.

Yönetmeliğe göre destekten faydalanmak isteyen DSDB almış donatanlar Denizcilik Genel Müdürlüğü tarafından uygun görülen sefer programına uymak zorundadır. Halihazırda işletilen hatlara ve bu hatların devamı niteliğinde bulunan hatlara DSDB düzenlenmeyecek iken bu husus ile ilgili olarak Yönetmelik’te bir istisna mevcuttur. Buna göre, mevcut hatlarda aylık sefer sayısında yüzde 50 oranında artış sağlayacak şekilde sefer planlama yapılması halinde Denizcilik Genel Müdürlüğüne başvurularak DSDB düzenlenmesi söz konusu olabilecektir. Ayrıca belirtmek gerekir ki mevcut hattın kapatılıp bir yıl içerisinde aynı donatan ve aynı gemiler ile yeniden aynı hattın açılması durumunda destekten yararlanılamayacaktır. Fakat kapatılan hattın aylık sefer sayısında yüzde 50 artış sağlayacak şekilde yeniden sefer planlaması yapılması ve talep edilmesi halinde DSDB düzenlenecektir. Yönetmelik kapsamında yeni hatlar için ayda asgari dört sefer yapılması zorunluğu mevcuttur. 

Yine Yönetmelik kapsamında başvurusu kabul edilen donatanın; DSDB’nin düzenlenme tarihinden itibaren iki ay içinde doğal afetler, kanuni grev, genel salgın hastalık, kısmi veya genel seferberlik ilanı, siyasi ve konjonktürel durum değişiklikleri ve benzeri mücbir sebep olmaksızın sefere başlamaması veya sefer programına uymaması halinde Denizcilik Genel Müdürlüğü tarafından belgesinin iptal edileceği belirtilmektedir. Ayrıca geminin sefer yaptığı limanlarda değişiklik olması veya seferlerin durdurulması yahut firmanın ticaret unvanı veya gemi adının değiştirilmesi halinde donatan tarafından DSDB’nin yeniden düzenlenmesi için Denizcilik Genel Müdürlüğü’ne başvuruda bulunulması gerekecektir. Eğer bu süre içerisinde başvuruda bulunulmazsa DSDB iptal edilecektir. Yine aynı şekilde sefer programına uyulmaması halinde ilk seferinde firma uyarılacak, uyarı tarihinden itibaren bir yıl içerisinde sefer programına ikinci kez uyulmaz ise DSDB bir ay süreyle askıya alınacaktır. Sefer planına üçüncü kez uyulmaması halinde DSDB iptal edilecektir. 

Yönetmelik hükümlerine göre verilen teşvik kapsamında ile DSDB düzenlenmiş gemilerin ülkemiz limanlarında ödemesi gereken kılavuzluk ve römorkörcülük ücretleri, kılavuzluk ve römorkörcülük teşkilatları tarafından fatura aslının veya elektronik faturanın ibraz edilmesi halinde Denizcilik Genel Müdürlüğü tarafından aylık dönemler halinde ilgili teşkilatlara ödenecektir. İlgili teşkilat, bu hizmet için donatandan bir aylık kılavuzluk ve römorkörcülük hizmet tutarı kadar teminat alacaktır. Geminin sefer yaptığı her 10 deniz mili için Türk Bayraklı gemilerin donatanına taşıdığı yük birimi başına 2 ABD Doları karşılığı Türk Lirası ödeme yapılacaktır. Hesaplamada on milin katları olan mesafeler değerlendirmeye alınmaktadır. Düzenli seferlerin Türk Bayraklı Ro-Pax gemilerle yapılmaları halinde destek yüzde 50 artırımlı olarak ödenecektir. Kurulan yeni düzenli hatlarda, iki liman arası mesafenin 20 deniz milinin altında olması halinde Türk Bayraklı geminin donatanına, yük birimi başına 20 ABD Doları karşılığı Türk Lirası ödeme yapılacağı belirtilmiştir. Donatan, aylık dönemler halinde taşıdığı yük birimlerinin sayısını, sefer tarih aralığını, sefer sayısını, gemi nitelik ve cinsi ile sefer mesafesini içeren belgeyi liman başkanlığına bildirmesi gerekmektedir. Bölge Liman Başkanlıkları tarafından Liman Yönetimi Bilgi Sistemi üzerinden kontroller yapılarak destek uygunluk durumu Denizcilik Genel Müdürlüğü’ne gönderilecektir. Yönetmelik’te ayrıca düzenli sefer desteği için bütçenin, Bakanlık Döner Sermaye İşletmesi bütçesinden ve bir önceki yılın Döner Sermaye işletmesi yıllık gelirlerinin yüzde 7’sini geçmemek üzere mali imkanlar ölçüsünde karşılanacaktır denilmiştir. 

Yönetmeliğin son hükmünde ise “Destekten yararlanma öncesinde, sırasında veya sonrasında gerçeğe aykırı ve yanıltıcı beyanda bulunan, belge tanzim eden, bunları kullanan gerçek veya tüzel kişilerin belgeleri iptal edilir; haklarında 26/ 9/ 2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun ilgili hükümleri tatbik olunur ve ödenen desteklerin tamamı 4/ 12/ 1984 tarihli ve 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanunun 1 inci maddesi hükmü uyarınca hesaplanacak faiziyle birlikte genel hükümlere göre geri alınır.” denilerek yanıltıcı hareketlerin yaptırımı hüküm altına alınmıştır.  

Yönetmelik ile amaçlanan husus denizyolu taşımacılığının kombine taşımacılıktaki payının artırılması ve karayoluyla taşınan yüklerin denizyoluna aktarılmasıdır. Ancak teşvike kısıtlamalar ve istisnalar teşvikin olumlu etkisini sınırlandırmaktadır. Kural olarak mevcut hatların yararlanamayacağı işbu teşvikin olumlu etkisinin yanı sıra, sınırlı yatırımcıyı hedef alması etki alanını daraltmaktadır. Öte yandan, Yönetmeliğin mevcut Ro-Ro hatlarına sağlayacağı fayda da sınırlı kalacaktır. Her ne kadar Ro-Ro düzenli hat işletmecileri teşviki çok yeterli bulmasa da Karadeniz’de kurulacak olan yeni Ro-Ro düzenli hatlarının teşvikten faydalanması öngörülmektedir. Bu anlamda teşvikin sınırlı etkisi olacağını belirtmek yanlış olmayacaktır.