Vefatının 34’ü yılında İzmir’li Meserretçioğlu ailesinden Armatör Avni Nuri Meserretçioğlu
Yazan: Osman Öndeş

Avni Nuri Meserretçioğlu çalışma masasında. Antik özellikte olan bu ahşap işlemeleri masa ile arkasındaki kitaplık ve koltuk günümüzde oğlu Aslan Nuri Meserretçioğlu tarafından muhafaza edilmektedir.

Ömrümün beş yılı Türk Armatörleri Tarihi’ni yazabilmek adına belgelere ve artık ebediyete ulaşmış armatörlerimizin günümüz akrabalarına ulaşmakla geçti. Bu çalışmalarım hiç, ama hiç de kolay olmadı. Birçoğunun aileleri de vefat etmiş, akrabalar dağıldığı gibi, fotoğrafları bile kalmamıştı, ya da biryerlerde idi.

Türkiye Cumhuriyeti’inde İzmir’li olan iki büyük armatör vardır; Birincisi Meserretçioğlu ailesinden Avni Nuri Meserretçioğlu, diğeri günümüzde başarıları ile hayran olduğumuz Lucien Arkas.

Avni Nuri Meserretçioğlu, yaşadığı yılların dar imkanları içinde adeta mucizeler yaratmış İzmir’li bir müteşebbisti, çağdaş kavramda armatör idi. O yıllara göre çok mükemmel bir filo tesis etti. O yılların devletçi kısıtlamaları karşısında çok direndi.
Sadıkoğlu ve Meserretçioğlu aileleri evlilikler yoluyla akraba idiler.
Avni Nuri Meserretçioğlu 29 Nisan 1989 günü vefat etti.

Vefatının 34’üncü yılında kendisini rahmetle anıyoruz.

Unutulmaması gereken muhteşem bir müteşebbis, yaratıcı bir kafa yapısıyla, yaşamı muhakkak yazılması gereken çok nadir, sıradışı bir şahsiyet olan Avni Nuri Meserretçioğlu’nu, sohbet etmekten ve kendisini tanımaktan onur duyduğum oğlu Aslan Nuri Meserretçioğlu anlattı. Ailesine ait belgeleri titizlikle koruduğunu hayranlıkla gördüğüm Aslan Nuri Meserretçioğlu Bey’e teşekkür ediyorum. Birkaç kez şirketinin çalışma salonunda Meserretçioğlu ailesinin yaşam öyküsünü; babasının ve çevresindeki olaylarla anlatırken, böylesine müstesna bir ailenin öyküsünü dinlemekten derin heyecan ve mutluluk duyduğum gibi, yazılmamış olmasından da hayıfladım. 

Türk Armatörleri Tarihi C.III’de Sayfa 137’den itibaren yer alan Avni Nuri Meserretçioğlu metni ve fotoğraflarının tüm kaynağı Aslan Nuri Meserretçioğlu’dur. Bu bilgiler ve fotoğraflar sadece Türk Armatörleri Tarihi başlıklı 7 cilt olan ansiklopedik eserimde yayınlanmıştır. 
Meserretçizâde ailesinden kaydedeceğimiz ilk isim, Nüfus Kütüğü kayıtlarındaki adıyla “Meserretçizâde Mustafa Avni” dir. Soyadı Kanunu’un ilanından sonra ise “Zâde” gibi ünvanlar yasaklandığından,aile unvanlarını “Meserretçioğlu” olarak yenilemişlerdir. 
Avni Nuri Meserretçioğlu 5 Mayıs 1328 (23 Mayıs 1912, Perşembe) İzmir, Kemalpaşa doğumludur. Babası Meserretçizâde Ali Nuri Bey, annesi Bahriye Dürnev Hanım’dı. Ali Nuri Bey’den önceki aile fertleri Anadolu kökenliler. Nitekim babası Aşar Memuru olarak görülmekte. Bahriye Dürnev bir Çerkeş aileden geliyor. Kardeşleri; Şükrü İçsezen, Adil Meserretçioğlu, Güzide Meserretçioğlu ve Ali Hikmet Meserretçioğlu’dur. Şükrü İçsezen Fransa’da tıp öğrenimi görüyor. Döndüğünde röntgen mütehassısı olarak doktorluğunu sürdürüyor. Soyadı Kanunu çıktığında röntgen’den esinlenerek “İçsezen” soyadını alıyor. 

İzmir Ticaret ve Lisan Mektebi Leyli (Yatılı) Talebesi Avni Nuri Meserretçioğlu Avni Nuri Meserretçioğlu lise öğrenimini İzmir Ticaret ve Lisan Mektebi’nde Leyli (Yatılı) Talebe olarak yapmıştır. 

Avni Nuri Meserretçioğlu ünlü armatörlerden Aslan Sadıkoğlu’nun kızı Suat Hanım’la evlenmiştir. Suat (Sadıkzâde) Meserretçioğlu 1 Mart 1330 (14 Mart 1914, Cumartesi) Trabzon doğumludur. 
Avni Nuri ve Suat Meserretçioğlu ailesinin 8 Ocak 1939, Pazar günü İzmir’de bir kız çocukları dünyaya gelmiş ve adını “Çiğdem” koymuşlardır. Ailenin 20 Haziran 1940, Perşembe günü İzmir’de dünyaya gelen ikinci kızları Güldem (Kurttepeli) ve 27 Haziran 1942 Cumartesi günü İstanbul’da bir erkek evlatları olur ve “Aslan Nuri” adını verirler. Çiğdem Meserretçioğlu ile Rahmi Koç evliliğinden 29 Ekim 1960 Salı günü Mustafa Vehbi Koç, 24 Mart 1962 Cumartesi günü Ömer M. Koç ve 2 Nisan 1967 Pazar günü Ali Y. Koç adını verdikleri üç evlatları dünyaya gelir. Avni Nuri ve Suat Meserretçioğlu’nun ikinci kızı Güldem (Meserretçioğlu) Kurttepeli ve Yücel Kurttepeli ailesinden torunları İstanbul 26 Mart 1967 Pazar doğumlu Emre Kurttepeli ve 9 Nisan 1968 Cumartesi doğumlu Merve Gürsel’dir. Aslan Nuri Meserretçioğlu ve eşi Aygen Meserretçioğlu’nun 8 Mayıs 1977, Pazartesi İstanbul doğumlu çocukları Ömer Nuri Meserretçioğlu’dur.

Güzeller güzeli bir kız çocuğu: Çiğdem Meserretçioğlu; Kaynak: Aslan Nuri Meserretçioğlu aile arşivi. Türk Armatörleri Tarihi Cilt III. Eser: Osman Öndeş. 

Aslan Nuri Meserretçioğlu’nun anlattığı babası Avni Nuri Meserretçioğlu 

Babam Avni Nuri Meserretçioğlu İzmir’in ileri gelen ticaret erbabından Meserretçizâde Ali Nuri Bey’in ve Bahriye Dürnev Hanım’ın oğlu olarak dünyaya geldi. Ali Nuri Bey’in muhtelif mümessilliklerin yanı sıra İzmir Kemalpaşa’da tarım faaliyetleri vardı. Çiftliklerinde yetiştirdikleri ürünleri ihraç ederlerdi. Bunlar arasında çok değerli şaraplık üzüm bağlarını da ifade etmek isterim. Aynı zamanda Kemeraltı’nda Meserret adını verdiği oteli vardı. Bu oteli kendisi işletirdi. İzmir Ticaret Odası’nın İzmir Borsası’nın üyelerindendi. 
Avni Nuri Bey İzmir Ticaret ve Lisan Mektebi’ni bitirdikten sonra babasının yanında iş hayatına atıldı. 1935 yılından itibaren Gazi Bulvarı’nda kurduğu işyerinde Ford Motor Company’nin İzmir civarı genel acentesi oldu ve teşhir yerinde bu firmanın ürünlerini satmaya başladı. 1938 yılında Chrysler Motor Company kamyon, otomobil, traktör ve diğer üretimlerinin Ege Bölgesi resmî acentesi oldu. Aynı sene Karadeniz’li armatör Aslan Sadıkoğlu’nun kızı olan Suat Sadıkoğlu ile evlendi. 

Avni Nuri Meserretçioğlu, Aslan Sadıkoğlu’nun Sakarya isimli gemisine ortak olarak armatörlük yaşamına başlıyor. 

Avni Nuri Meserretçioğlu, birsüre sonra kayınpederi Aslan Sadıkoğlu’nun “Sakarya” isimli gemisine ortak olarak armatörlük faaliyetine başladı. İzmir’deki ticari faaliyetlerine devam ederken, İstanbul’da açtığı Avni Meserretçioğlu Vapurculuk Şirketi ile beraber yaşamını İstanbul’da sürdürmeye başladı.

Sakarya Vapuru, Kaynak: Aslan Nuri Meserretçioğlu aile arşivi. Fotoğraf - Jules Kanzler. Türk Armatörleri Tarihi Cilt III. Eser: Osman Öndeş. 

Avni Nuri Meserretçioğlu 1947 yılından itibaren İngiltere ve Hollanda’dan “Meserret” ve “Karşıyaka” adını verdiği iki genel yük gemisini satın aldı. Bu gemilerin 1960’lı yıllara kadar işletmesini yaptı. 1959 yılında Amerika’dan iki adet gemi daha satın aldı. Avni Nuri Meserretçioğlu iki gemi daha satın almak üzere İsveç’te de görüşmeler yapmıştır. Amacı filosunu altı gemiye yükseltmekti. Fakat 1960 ihtilali nedeniyle, çok zor bir durumla karşılaştı. İhtilal idaresi yöneticilerinin armatörlere olumsuz bakış açılarından dolayı, bu gemilere Türk bayrağı çekemedi. Yine bu nedenlerden dolayı denizcilik faaliyetini sonlandırmaya karar verdi. 

1963 yılında tüm denizcilik dünyasından çekildi. 

Eğer armatörlere ve genel denizcilik sektörüne karşı engeller çıkartılmasaydı, hevesi kırılmayacak ve armatörlük yatırımlarına devam edecekti. Enazından satın alacağı iki gemiye de Türk bayrağını çekecek ve filosunu dört gemiye çıkartmış olacaktı. Ama çaresizlik içersinde o iki gemiye Türk bayrağını çekmesi mümkün olamadı. Kalan gemisinin birini süratle sattı, diğerini de hurdaya çıkarttı. 

O tarihten sonra diğer ticari çalışmalarını da seneler içeresinde azaltarak, keyifli bir emeklilik yaşamı sürdürmeye başladı. Aslan Nuri Meserretçioğlu babasını “Babam, hayatı çok seven ve tadını çıkartmasını çok iyi bilen bir insandı. Ömrünün son yıllarında daha evvel olduğu gibi, dünyanın değişik köşelerine yaptığı seyahatlerine devam etti. Çok sevdiği torunlarıyla beraber olmaktan özellikle mutluluk duydu.” diyerek tanımlamıştır.

Fotoğraf: Aslan Sadıkoğlu ve Avni Nuri Meserretçioğlu ailelerinin akrabalık bağlarını gösteren tarihi bir fotoğraf; (Önsırada oturanlar) Ortada Akif Sadıkoğlu, Solunda eşi Aysel Sadıkoğlu, sağında Aslan Sadıkoğlu’nun eşi Makbule Sadıkoğlu (Aslan Nuri Meserretçioğlu’nun anneannesi). Arkadakiler- (Soldan) 1.Aslan Sadıkoğlu, 2.Suat (Sadıkoğlu) Meserretçioğlu, 3.Canan Sadıkoğlu, 4. Vuslat (Kalkavan) Sadıkoğlu, 5.Kemal Sadıkoğlu. Kaynak: Aslan Nuri Meserretçioğlu aile arşivi. Türk Armatörleri Tarihi C.III. Eser:Osman Öndeş.

Armatör Aslan Sadıkoğlu’nun kardeşi Rıza Sadıkoğlu’dur. Bu kardeşler asıl olarak 50’li yıllarda “Rıza ve Aslan Sadıkoğlu Vapurculuk” şirketiyle ismini duyurmuştu. Celal Sadıkoğlu’nun “Aslan Kaptan” isimli gemisinin ismi dedesinden gelmektedir. 

Avni Nuri Merretçioğlu’nun antika otomobillere merakı vardı. Kaynak: Aslan Nuri Meserretçioğlu aile arşivi. Türk Armatörleri Tarihi Cilt III. Eser: Osman Öndeş. 

Babam, armatörlüğün son yıllarında çok sıkıntılarla karşılaştı. Kambiyo anlayışı, bir doların bile eksik olması halinde, mahkemelere kadar uzanan bir anlayıştı. Türk Parasını Koruma Kanunu’ndan birçok iş adamı ve armatör resmen mahkemelere maruz kaldılar. 

Ne yazıktır ki, ihtilalde alacağı gemilere Türk bayrağı çekmesi nasip olmadı. Zaten askerî ihtilal olur olmaz, Kambiyo hesapları kapanmadı diye birçok armatörü tutukladılar. Babamın soruşturma nedeniyle karşılaştığı 20’den fazla dosya olmuştur. Babam bunlardan bıktığından ötürü armatörlüğü bırakmıştır. Yoksa yatırımlarına devam edecekti. Son iki gemiyi daha bıkma noktasına gelmediği bir sırada satın almıştı. Türk bayrağı çekmesi nasip olmadığı için derin üzüntü duymuştur!  Başarabilseydi, sahibi olduğu Türk bayraklı gemi sayısı 4’e çıkacaktı. Böyle bir filo o yılların Türk armatörleri arasında son derece önemli bir büyüme idi. 

Avni Nuri Bey ticaret yaşamı boyunca, daima yaratıcı oldu, daima başarılı oldu ve daima vakıflara büyük yakınlık duydu ve yardımcı olmayı bir kutsal görev saydı. İzmir Ticaret Borsası, 40.cı yıldan beri Borsa üyesi olması nedeniyle kendisine “Üstün Meslek Başarı Belgesi” vermiştir. Yine İstanbul Ticaret Borsası 1994 ve 1996 yıllarında kazancından yüksek düzeyde gelir vergisi ödeyerek gösterdiği başarısından dolayı “Takdir Beratı” vermiştir. 

Bolu’da Orman İşletmesi İdaresi’yle maden direği işi de yapardı. Uzun müddet her iki gemimiz de Finlandiya’dan maden direği taşımışlardır. Babam, bir de o devirde istediğiniz zaman gemi alınamadığını, ille de Gemi Satın Alma Kurulu’ndan müsaade alınması gerektiğini anlatırdı. Bu Gemi Alma Kurulu’ndan hatırladığım bir Suavi Bey vardı. Alınacak geminin sağlam mı, çürük mü olduğuna o karar verirdi. Yoksa armatörün dışarıdan kendi eksperlerinin kararıyla gemi satın alması mümkün değildi. Karşıyaka gemisi İstanbul’a geldiğinde gemide büyük bir kokteyl daveti verildi. Davete İstanbul Ticaret Borsası ve Ticaret Odası mensubu tüccarlar ve sanayiciler kadar, öndegelen armatörler de katıldı.

Fotoğraf: Avni Nuri Meserretçioğlu Türk armatörleri toplumu içersinde geniş dostluklar sahibiydi. (Soldan) Armatör Orhan Kalkavan ve Nâzım Kalkavan gibi deniz ticaret hukuku alanının tanınmış ismi Av. Metin Baran da bu dostları arasındaydı. Kaynak: Aslan Nuri Meserretçioğlu aile arşivi. Türk Armatörleri Tarihi C.III. Eser: Osman Öndeş

Liberty gemilerini birdiğer anlamda alamayışının nedeni, görevlendirilen devlet memurlarının Liberty’leri çürük gemi diye göstererek engellemeleri olmuştur! Yunanlılar da gittiler, bizim devlet memurunun çürük dediği gemilerden birçoğunu aldılar ve dünyaya hükmeden bir filo böyle kuruldu. 

Almanya’da kaza geçiriyor. 

Her fırsatta yeni iş imkanları yaratmak ve dış dünyadaki gelişmeleri izlemek üzere özellikle Avrupa ülkelerine seyahat ederdi. II. Dünya Harbi’nin ağır yıkıntılarından mucizevi şekilde kurtulmakta olan Almanya’daki gelişmeler büyük merakıydı. Bu seyahatlerinden birinde 13 Ağustos 1948 günü Frankfurt’ta meydana gelen bir otomobil kazasında araçta bulunan Türk uyruklu tüccar K. Bresbek Elmanyan vefat etmiş, birlikte seyahat etmekte olan Avni Nuri Meserretçioğlu ve Ali Kılıç yara almadan kurtulmuşlardır. Uzun yıllardır İsviçre’de yaşayan K. Bresbek Elmanyan İthalat ve İhracat firmasının temsilcisi bulunuyordu.

Çok nadir bir rastlantı; Sadıklar ve Meserret şilepleri ayni limanda. Fotoğraf: Jules Kenzler. Kaynak: Aslan Nuri Meserretçioğlu aile arşivi. Türk Armatörleri Tarihi Cilt III. Eser: Osman Öndeş.

Cidde’ye Hac Seferleri 

Avni Nuri Meserretçioğlu 1950 yılında sahibi olduğu “Karşıyaka” ve “Meserret” gemileriyle Hac seferleri düzenlemiştir. Bu iki geminin aslında genel yük gemisi olmalarına karşın, özellikleri kamaraları bakımından çok daha donanımlı ve Hacı adayları için yemek, su ve tuvalet ihtiyaçları açısından çok daha imkanları sahip olduklarıdır. 
Avni Nuri Meserretçioğlu’nu armatörlükten soğutan, filosunu büyütmek üzere kesin adımlar attığı halde, armatörlükten vazgeçirten ihtilal devri, ekonomik kalkınmanın da karşısına dikilmiştir. Dış seferler yapan Türk bayraklı ticaret gemileri armatörleri navlun gelirlerini Türkiye’de Merkez Bankası’na yatırmakla sorumlu tutulmaktaydılar. Birçok sanayicinin, tüccarın ve armatörün “Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 1567 Sayılı Kanun” yüzünden mahkemelerde adeta süründüğü yıllarda Avni Nuri Meserretçioğlu da bu kanundan dolayı sıkıntılı zamanlar geçirecektir. Bu yasanın en ağır uygulama maddesi Madde 3’tür ve gerek parasal ve gerekse yaşamsal tutuklama hükümlerini içermektedir.

Avni Nuri Meserretçioğlu, Armatör Hayri Baran’la Almanya’ya yaptıkları bir seyahatte 1962 Morris Minor 948 cc. önünde.

Bu olay, bardağı taşıran son damlalardan biri olacaktır. Nitekim oğlu Aslan Nuri Meserretçioğlu’nun da anlattığı üzere gemilerini tasfiye edecek, hatta bir süre sonra ticarî faaliyetini daha azaltarak, nihayet kendini çok daha üretken yaşta emekli edecektir. 

Güngör Kabakçıoğlu’nun çizgileriyle Avni Nuri Meserretçioğlu
İzmir’li Armatör Avni Nuri Meserretçioğlu asla unutulmamalıdır.

Avni Meserretçioğlu’nun vefat ilanı 2 Mayıs 1989 günkü gazetelerde yer almıştır. Kaynak: Milliyet Gazetesi.

Avni Nuri Meserretçioğlu vefat etmişti. 2 Mayıs 1989 tarihli bazı gazetelerde vefat ilanı yayınlandı. Vefat ilanında; “Merhum Ali Nuri ve Bedia Dürnev Meserretçioğlu’nun evlatları, merhum Aslan ve Makbule Sadıkoğlu’nun damadı, merhum Şükrü İçsezen’in kardeşi, merhum Adil Meserretçioğlu, Güzide Meserretçioğlu ve merhum Ali Hikmet Meserretçioğlu’nun ağabeyi, merhum Kemal Sadıkoğlu’nun eniştesi, Simavi, Kurttepeli, Karanis ailelerinin dünürleri, Haldun Simavi, Yücel Kurttepeli ve Aygen Meserretçioğlu’nun kayınpederi, Mustafa Koç, Ömer Koç, Ali Koç, Emre Kurttepeli, Merve Kurttepeli ve Ömer Nuri Meserretçioğlu’nun sevgili dedesi, Çiğdem Simavi, Güldem Kurttepeli, Aslan Nuri Meserretçioğlu’nun babası, Suat Meserretçioğlu’nun eşi Avni Nuri Meserretçioğlu hakkın rahmetine kavuşmuştur.” Yazılıydı.

3 Mayıs 1989 günü Teşvikiye Camii’nde kılınan öğle namazından sonra Zincirlikuyu Asrî Mezarlığı’ndaki tevdi edilen Avni Meserretçioğlu’nun cenazesine ünlü iş adamları ve yakınları katılmıştır. Sadıkoğlu ailesi hemen tüm önde gelen fertleriyle yer alırken, Fuat Süren, Bülent Eczacıbaşı, Erdoğan Demirören, Ferruh İlter, Selahattin Beyazıt ve armatör Ziya Kalkavan da cenaze törenine katılanlar arasındaydı.