2016 yılında Tuzla’nın Güzelyalı koyunda kaderine terk edilmiş olarak bulunup yenilenen ikonik Kartal istimbotunun İstanbul yerine Çanakkale’de sergilenme düşüncesi, Kartal İstimbot Platformu üyelerinin tepkisini çekiyor.

Platform üyelerinden Prof. Dr. Bingür Sönmez, “Kartal, Sarayburnu'na yakışır. Sarayburnu'ndaki Atatürk heykeli, 1926 yılında yapılmış ülkemizin ilk Atatürk heykelidir. O’nun isteği üzerine sırtı saraya dönüktür ve sağ ayağı Anadolu'ya doğru adım atar. Ayrıca Sarayburnu açıkları, tarihe geçen bu sözlere ilham veren sahnenin yaşandığı yerdir. Değil Çanakkale, İstanbul dışında bir yerde sergilenmesi zaman-mekan ilişkisine terstir” dedi. Kartal İstimbot Platformu Üyesi Kaptan Adil Tuğcu ise, “Kartal İstimbotu tarihe geçtiği bir çevre dışında sergilenebilir mi? Tarihi olayların değerlendirilmesinde iki ilke esastır: Olayın mekanı ve zamanı” dedi.

Mondros Mütarekesi’nin ardından İstanbul’u fiilen işgale gelen birleşik donanma ile Mirliva Mustafa Kemal’in kaderi 13 Kasım 1918 günü İstanbul’da kesişmişti. İngilizlerin HMS Superb, HMS Temeraire, HMS Agamemnon, HMS Lord Nelson, Fransızların FS Mirabo, FS Diderot ve FS Jül Mişel, İtalyanların ITS Victor Emmanuel ve Yunanlıların HS Averof gibi 55 gemiden oluşan birleşik donanma, Birinci Dünya Savaşı’nı yenik bitiren Osmanlı İmparatorluğu’nun başkentini işgal için hazırlanırken, Kartal istimbotuyla Sarayburnu açıklarında giden Mirliva Mustafa Kemal, kurtuluş savaşının ilk işaret fişeğini söylemişti. Yaveri Yüzbaşı Cevad Abbas ile Dr. Ferit Talay’ın duyacağı şekilde “Geldikleri Gibi Giderler” diyen Atatürk, Anadolu’da başlatacağı ulusal savaşın müjdesini İstanbul’da Kartal (Entreprise) istimbotunun güvertesinden vermişti.

Özel sektördeki kullanım ömrünün ardından hurdaya ayrılan Kartal istimbot, 2016 yılında Tuzla’da denizciler tarafından bulunarak yenilenmişti. Amiral Cem Gürdeniz başkanlığındaki Kartal İstimbot Platformu tarafından tamamen imece usulü yenilenerek 2018 yılında Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’na teslim edilen tekne, İstanbul’un ilk müze gemisi olması için 6 yıldır bekliyor.

Direniş ve kurtuluşun simgesi olarak Beşiktaş Meydanı’nda İstanbul’un ilk anıt gemisi olması hedeflenen teknenin, İstanbul dışında sergilenme ihtimaline Kartal İstimbotu Platformu üyeleri tepki gösterdi.

“Haymana Ovasında Büyük Taarruzu Leopar Tanklarıyla Canlandırmak Gibi”

Kartal İstimbot Platformu Üyesi Kaptan Adil Tuğcu, “Kartal İstimbotu tarihe geçtiği bir çevre dışında sergilenebilir mi? Tarihi olayların değerlendirilmesinde iki ilke esastır: Olayın mekanı ve zamanı. İlgili olayın anıtlaştırılması ise olayın geçtiği mekanda (çevrede) ve zamanın (dönemin) üslubuna bağlı kalınarak yapılır. Müzeciliğin esası budur. Büyük Taarruzu Haymana Ovasında Leopar tanklarıyla canlandırmak absürt bir düşüncedir. Mustafa Kemal Paşa, tarihe geçen ‘Geldikleri Gibi Giderler’ sözünü 1918 yılının 13 Kasım Çarşamba günü öğleden sonra Galata’ya gitmek üzere Haydarpaşa Gar Rıhtımı'ndan hareket eden Kartal İstimbotu güvertesinde Sarayburnu açığında ve işgal donanması arasından geçerken söyledi. Mekan, Kartal İstimbotu ve tarihi çevre İstanbul Boğazı güney girişidir. Kartal İstimbotu’nu bu çevre dışında sergilemek onu tarihi olayın (İstanbul’un işgali) mekanından koparmak ile eş anlamlıdır. Nusrat’ın daimi sergi alanı Haliç olabilir mi! Ben yaptım oldu denilirse yapılır ancak görenler bu işte bir yapaylık ve zorlama olduğunu hemen fark ederler” dedi.

“Kartal Anıt Gemidir ve İstanbul’da Kalmalıdır”

Yenilenme sürecini başarıyla yöneten Kaptan Levent Akson ise, “13 Kasım 1918 günü 55 parçalık düşman donanması, Mustafa Kemal’in içindeki direniş ilhamını dışa vurdurur. Kıyılardaki tüm trafik durmuş, gemilerin demirlemesini beklenirken, Mustafa Kemal Paşa hüzünlü gözlerle gemileri izler. Çelikten bir duvar gibi İstanbul’u kapatan gemilere o zaman ki ismi Entreprise olan küçük tekne ile meydan okumuştur Mustafa Kemal Paşa. Tesadüfen söylenmeyen bu sözlerin yeri İstanbul’dur, tekne İstanbul’da kalmalıdır” dedi.

Kartal İstimbotu Platformu Üyesi Prof. Dr. Bingür Sönmez ise, “Mustafa Kemal'in Sarayburnu açıklarında söylediği bu sözlerin mekanı tekne Sarayburnu’na yakışır. Sarayburnu’ndaki Atatürk heykeli, Cumhurbaşkanı Atatürk’ün ilk heykelidir. İstanbul belediyesi tarafından yaptırılan sırtı saraya dönük heykelde atamız ayağını Anadolu’ya atarken gösterilir. Tarihe geçen bu sözlerin söylendiği sembol teknenin sergileneceği yer Beşiktaş olmazsa Sarayburnu’dur. Kartal istimbot ile Sarayburnu bir cazibe merkezi olup Türk denizciliğinin ve ulusal kurtuluş savaşımızın konuşulduğu bir mekan olabilir” dedi.

Kartal İstimbotu Platformu Üyesi Barbaros Büyüksağnak ise, “Kartal istimbotu yanlış, haksız ve adaletsiz tüm güçlerin sonunun benzer olacağını anlatan bir semboldür. İstanbul Boğazı'ndaki yerini alması gereken bu tekne, tarihsel bilincimizin de geliştiğini gösterir. İstanbul dışında başka bir yerde sergilenmesi tarihe uygun değildir. Bahriyelilerin kanatları altında Deniz Müzesi’ne yakın, geminin ismiyle uyumlu ve Boğaziçi'nin en güzel semti Beşiktaş’ta sergilenmesinin en iyi karar olacağını düşünüyoruz” dedi.

Kartal istimbotunun hurdaya gitmemesini sağlayan en önemli isimlerden Arif Ertik ise, “Gözümün önünde Tuzla’da yarı batıktı. İstanbul’da kalması anlamına anlam katar. Çünkü, İstanbul Atamızın çok sevdiği ve tarihi anlamı olan bir şehir. Başka bir şehirde sergilenmesi doğru değil” dedi.

Deniz tarihi araştırmacısı ve gazeteci Gökhan Karakaş ise, 3 kelimelik cümlenin tarihe geçecek kadar anlam taşımasının altında İstanbul’un verdiği ilham olduğunu söyledi. İstimbotu Türkiye’ye duyuran Gökhan Karakaş, “76 saat süren tren yolculuğunun ardından Mustafa Kemal’i puslu bir havada umutsuz insanlar karşılamıştı. Türk’ün anayurdunu işgal ordularına terk eden zihniyet O’nu İstanbul’a çağırmıştı. İstanbul’da tükeniş ve çöküş vardı. Yunanlıların sembol gemisi Averof’un da aralarında bulunduğu işgalcilere meydan okuyan Mustafa Kemal Paşa o sırada 24 metrelik istimbotun güvertesinde ve İstanbul’daydı. Yenilmez armadaya meydan okuyan istimbot 6 yıldır cumhuriyet tutkunlarıyla buluşmayı bekliyor. Siyasi endişeler nedeniyle İstanbul’a verilmemesini anlayamıyoruz, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Ekrem İmamoğlu harekete geçmelidir” diye konuştu.

Başka Bir Şehir Neden Düşünülüyor?

Kartal istimbotun künyesinin bulunmasını sağlayan deniz tarihçisi Ali Bozoğlu ise, “Cepheden cepheye koşan Mustafa Kemal Atatürk, Türk yurdunu düşmana teslim etmeyeceğini İstanbul’dan haykırmıştı. İstanbul’dan kurtuluş savaşını başlatmıştı. İstimbotun başka bir yerde sergilenmesi anlamına zarar verir. Halen İstanbul’un bir anıt gemisi yok. Kartal anıt gemi özelliğiyle şehrin tarihi değerine değer katar. Neden başka bir şehir düşünülüyor anlayamıyoruz?” dedi.