Gemisini yüzdüren kaptana 10 bin dolar
Gemi İhracatçıları Başkanı Bayrak, sipariş üzerine gemi yapımı konusunda bir ara dünya beşinciliğine kadar çıkan Türkiye'de gemileri yürüten gemi işletme mühendislerine ihtiyaç duyulduğunu söyledi. Bu alanda dünyada da bir açık bulunduğunu belirten Bayrak, "Bunlar 10 bin dolara kadar maaş alabiliyorlar" dedi

Sipariş üzerine gemi yapımı konusunda bir ara dünya beşinciliğine kadar çıkan Türkiye, Tuzla'daki ölümler ve küresel kriz nedeniyle bir hayli kan kaybetti. Yeniden çıkış arayışına giren sektördeki son durumu ve geleceğini Gemi İhracatçıları Birliği Başkanı Başaran Bayrak ile konuştuk:

Tuzla tartışmaları ve kriz sonrasında sektörün son durumu nedir?
Gemi inşaa ihracatı, 2002 yılında 120 milyon dolar seviyesindeydi. Fakat 2002'den sonra hızlı bir gelmişe kaydetti ve her yıl yüzde 50 seviyesinde büyüdü. 2008'de 2.6 milyar dolar seviyesine çıktı. Buna parelel olarak, yan sanayi ile birlikte 150 bin kişilik istihdam kapasitesine ulaştı. Sipariş üzere üretim alanında dünya beşincisi olduk. Avrupa'nın üretim üssü haline geldik.

ÖLÜM ORANI JAPONYA İLE AYNI

2008'den sonraki seyir nasıl oldu?
2008'e gelmeden, 2007'lerde 'Tuzla tersaneleri ölüm tarlaları' ilan edilmişti. Biz derdimizi anlatmakta doğrusu biraz yetersiz kaldık. Daha sonra Cumhurbaşkanlığı Araştırma Raporları'nın da belirlediğine göre bir takım eksikliklerimiz vardı, ancak bunlar ülkenin genel eksiklerinin üzerinde değildi. Örneğin Japonya'da tersanelerle ilgili ölümle sonuçlanan iş kazaları, onbinde 3 gibidir. Türkiye'de ve Kore'de de benzer seviyede. Almanya'da onbinde 2, ama Çin'de onbinde 10, hatta 15 gibi rakamlarla karşı karşıyayız. Buna göre biz sektörün ilk üçünde yer alan Japonya ve Kore kriterlerini tutturmuşuz. Buna rağmen Çalışma Bakanlığı tersaneler üzerinde ciddi bir inceleme başlattı. Bunu yaparken de tersaneler kapatılmaya başlandı.

2008'DEN SONRA KAN KAYBI

Kapanmalar hangi seviyede gerçekleşti?
2014'e kadar siparişlerinin dolu olduğunu belirten ternaseler, birden bire sipariş iptalleri ile karşı karşıya kaldılar. Çünkü Avrupalı bu konuda çok hassas. 'Türkiye'de tersaneler kapatılıyorsa sipariş veremeyiz' yaklaşımıyla karşı karşıya kaldık. Bunu üzerine 2008 sonunda bir de global kriz başladı. Krizden en olumsuz etkilenen sektör gemicilik oldu. Çünkü bir anda dünya ekonomisi 4 trilyon dolar küçüldü. Yalova'da yüzde 50'si kapandı. Tuzla'daki ise 10'a yakın tersane faaliyet dışı. Faal olanların da bir çoğu görünürde faal. Ayakta durmaya çalışıyorlar.

ÇIKIŞ İÇİN DİBİ BULMAK GEREK

İstihdam ne kadar daraldı?
İstihdam çok daha dramatik düştü. 30 binlerde olan doğrudan çalışan sayısı şu anda 7 binlere düştü. Şimdilerde yüzde 10-15 kapasiteyle çalışıyoruz.

Tekrar çıkış başlamadı mı?
2009'u 1.8 milyar dolarla kapattık. 2010'da ise 1.1 milyar dolar ihracat yaptık. Bu sektör 600 yıllık bir sektör. Biz dünyaya gemi yapmayı öğretmiş bir milletiz. Dibe vurunca çıkış başlar. Bizim de dibe vurmamıza az kaldı. Ama bir takım iyileştirmelerle biz bu makus talihimizi tekrar fırsata çevirebiliriz.

Sadece Tuzla bölgesinde 30 bine yakın insanı eğittik

Kendi eksikliklerinizi nasıl gideriyorsunuz?
2000'den 2011'e kadar tersanelerde iş kazasından ölen sayısı 42... Sektör olarak biz kendi eksikliklerimizi gidermek için eğitimlere yoğunlaştık. Çünkü iş kazalarını iki sebebi vardı: 1 - İnsan hatası, 2- Malzeme ve ekipman hatası... Malzeme ve ekipmanı parayla alıp yerine koyabilirsiniz. Ama onu kullanacak olan insan... İnsan faktörü çok önemli. Her işyerine bir eğitim salonu açtık. Sektördeki herkesi eğitimden geçirdik ve sertifikalandırdık. Ama acı bir şey, bunları şu anda çalıştıramıyoruz. Çıkarmak zorunda kaldığımız bu insanlar şu anda işsiz... Sadece Tuzla bölgesinde 30 bine yakın insanı eğittik.

Devletin de zaafiyeti bulunuyor

Denetimler sonrasında ne tür tedbirler aldınız?
Hâlâ Türkiye'de iş kazasın dendiği zaman akla tersaneler geliyor. Türkiye'de her yıl çeşitli nedenlerle bin 600 kişi iş kazasından hayatını kaybediyor. Tersanelerdeki ölüm ise 4-5 kişi... Peki geri kalan bin 595 kişinin önemi yok mu? Kimse bunu niye sorgulamıyor. Burası biraz dikkate değer... Bizim eksiğimiz var, ancak devletin de zaafiyeti bulunuyor. Bizi denetleyenlerin gemi ve yat inşaası konusunda yetersiz olduğunu gördük. Maden mühendisi gelip bizi denetliyor. Herkes sorumlu davranmalı. Çünkü bu sektör, yerli katkısı yüksek bir işkolu. Otomotiv ihracatta birinci oluyor, fakat ithal girdi oranı yüzde 90'larda. Bize ise yüzde 40'lara inmiş durumda.

'Çarkçıbaşı'na dünyadan da talep geliyor

Sektörün 2023 ihracat hedefi ne kadar?
10 milyar dolar... Bunu da şöyle belirledik: Biz en yüksek ihracatımızı 2008'de 2.6 milyar dolar olarak yapmıştık. Bu rakam, o zamanki Türkiye toplam ihracatının yüzde 2'sini oluşturuyordu. Türkiye'nin 2023'teki 500 milyar dolarlık hedefinin yüzde 2'si de 10 milyar dolar civarında. Bu da ihracatımızın her yıl 1 milyar dolar artışı demek. Bir gemi 30 bin değişik ürünün birleştirilmesinden oluşur. Dolayısıyla birçok sektörden tedarik yaparız. Bize sadece Tuzla civarından değil, Gaziantep'ten, Mersin'den ve Çorum'dan da parça üretenler var

10 milyar dolarlık ihracat için istihdam ne kadar artar?
En az 300 bin kişilik bir istihdam demek. Biz bunu organize ederiz. Bu ülkenin insanını eğitip yetiştiririz. 150-160 binleri gördük, 300 bini de görürüz.

Gençler için cazip mi, ücretler nasıl?
Hukuk mezunları bile bugün ülkemizde asgari ücretle işe başlıyorken gemi mühendisliğini bitiren bir genç, bin- bin 500 dolara başlangıç yapabilir. Üst düzey mühendis olduğu zaman bu, 6 bin, 8 bin dolarlara kadar çıkıyor.

Bu konuda açık var mı?
Özellikle gemileri yürüten, gemi işletme mühendisleri konusunda önemli bir açık var. Bizim eski tabirimizle 'Çarkçıbaşı' kaptanlar konusunda ciddi bir açık var. Dünyada da açık var. Gemiyi yürütenlere her zaman ihtiyaç var. Bunlar 10 bin dolara kadar maaş alabiliyorlar. İsveç'e yaptığım gemiye bir kaptan vermiştim, 15 bin dolar maaş ödedikleri çocuğu bırakmıyorlar ki gelsin...

Yeni Şafak