İran ile ABD arasında Devrim Muhafızları Ordusu Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani ve Haşdi Şabi Başkan Yardımcısı Ebu Mehdi el-Mühendis'in 3 Ocak'ta Bağdat Havalimanı yakınına ABD tarafından düzenlenen saldırıda öldürülmesi bölgede tansiyonu yükseltmişti. Yükselen tansiyon şimdilik düşmüş görünse Tahran yönetiminin küresel petrol ticaretinin can damarı Hürmüz Boğazı kozunu kullanmasından petrol piyasasını endişelendiriyor.
İran daha öncede tehditlerde bulunmuştu
Umman-İran arasında yer alan ve Basra ile Umman körfezlerini birbirine bağlayan Hürmüz Boğazı, dünyada enerji endüstrisinde stratejik bir öneme sahip. Tahran yönetimi daha önce defalarca Hürmüz Boğazı'nda yaşanacak aksaklığın, Orta Doğu'dan büyük miktarlarda petrol sevkiyatı yapan onlarca ülkenin yanı sıra Hindistan ve Çin üzerindeki yansımalarına dikkati çekerek, petrol sevkiyatını aksatma tehdidinde bulunmuştu.
Neden Hürmüz Boğazı
ABD Enerji Enformasyon İdaresinin verilerine göre, 2018'de Hürmüz Boğazı'ndan günlük 21 milyon varil petrol geçirildi. Bu rakam, dünyadaki akar petrol tüketiminin yüzde 21'ine tekabül ediyor. Buna göre, Hürmüz Boğazı dünyanın bir numaralı petrol deniz yolu konumunda sayılıyor. Hürmüz Boğazı'ndan geçen petrol ve LNG ise en çok "küresel imalatın motoru" olarak nitelendirilen Asya ülkeleri Çin, Hindistan, Japonya, Güney Kore ve Singapur'a gidiyor.
Veriler, geçen yıl Hürmüz Boğazı'ndan geçen ham petrol ve petrol ürünlerinin yüzde 65'inin söz konusu ülkelere gittiğini, boğazdan taşınan petrol ve petrol ürünlerinin yüzde 76'sının da Asya kıtasına ulaştığını gösteriyor.
Gemi geçişleri askıya alınmıştı
ABD merkezli The Wall Street Journal gazetesi, geçen hafta Suudi Arabistan'a ait Bahri petrol taşımacılığı şirketinin Hürmüz Boğazı'ndaki gemi hareketlerini askıya aldığını yazdı. Bu adımı, komşu ülkelerden gelecek benzer kararların takip edebileceği kaydediliyor. Hisselerinin yüzde 43'ü Suudi Arabistan devletine ait olan Bahri petrol taşımacılığı şirketi dünyadaki en büyük petrol tankerleri şirketi sayılıyor. Şirketin filosunda 90 tanker bulunuyor.
Petrol üretiminde dünya üçüncüsü olan Suudi Arabistan, ihracatta ise 6,9 milyon petrol varille ilk sırada yer alıyor.
Hürmüz'ü saf dışı bırakan çözümler maliyetli
Küresel petrol piyasaları uzmanı Kuveytli Ahmed Hasan Kerem petrol sevkiyatında Hürmüz Boğazı'nın uzağında kalan öneriler, yetersiz ve maliyetli olacağını belirterek: Bölge ülkelerinin ihracat hacmini karşılamayacaktır. Suudi Arabistan, Irak, BAE ve Kuveyt petrolünün yüzde 80'inin Hürmüz Boğazı'ndan Asya'ya geçtiği için boğazın petrol sevkiyatında hız ve maliyet konusunda avantaj sağlıyor.
Hürmüz Boğazı'nın kapatılmasının, İran'ın elindeki en büyük kozlardan olduğunu işaret eden Kerem, "Boğazdaki petrol sevkiyatı aksatılırsa 1 varil petrolün fiyatının 100 dolara yükseldiğini görebiliriz." değerlendirmesinde bulundu.
Boğaz'daki sevkiyatın aksamasının yansımaları
Londra merkezli ekonomik araştırma danışmanlık şirketi Capital Economics'in raporunda, İran ile ABD arasında çatışmanın patlak vermesi konusundaki endişelerin azalmasına rağmen tehlikenin geçmediği, bölge ülkelerinin Tahran'dan gelecek herhangi bir misillemeye açık olduğu ifade edildi.
Petrol tesislerine yönelik saldırılar ya da Hürmüz Boğazı'nın kapatılmasının Körfez ekonomisine yönelik en büyük tehditler arasında sayıldığı raporda, ayrıca İran'ın Lübnan'ın istikrarını sarsıcı nitelikteki girişimlerinin Lübnan ekonomisini daha da kötüye sürükleyebileceği aktarıldı.
Raporda, ihracatlarının yüzde 60'ını boğaz harici yollarla yapabilecek Suudi Arabistan ve BAE'nin aksine Kuveyt ve Katar'ın petrol ihracatında kullanabileceği başka bir yolu olmadığı vurgulandı.
İngiliz şirketi, çatışmanın patlak vermesi ve İran'ın Hürmüz Boğazı'nda seyrüseferi durdurması senaryosunun gerçekleşmesi halinde brent petrolün varilinin 150 dolar gibi rekor bir fiyata yükseleceğini tahmin ediyor.
Vira Haber