Yaşar Özer / Vira Haber

Waseda Üniversitesi'nden Prof. Dr. Kaori Komatsu, Haliç Kongre Merkezi'nde "IMO Dünya Denizcilik Günü Yan Etkinliği" kapsamında, "Ertuğrul’un Japonya Ziyareti" konulu bir sunum yaptı. Sunumunda Ertuğrul Fırkateyni seyahatinin asıl amacını anlatan Komatsu, Ertuğrul olayını Osmanlı Devleti'nin o dönemki dış politikası ekseninde yorumladı. Ertuğrul Fırkateyni denilince akla ilk gelen şeyin Türk-Japon dostluğu olduğunu söyleyen Komatsu, meselenin iç yüzünün farklı olduğunu söyledi.

“1880’lerin yarısından 1890’lara kadar olan dönem Osmanlı düz siyasetinin değişme evresidir” diyen Komatsu, “Sultan II. Abdülhamid Tanzimat döneminin İngiltere diplomasisine son vererek kendi düz politikasını yürütmeye başlamıştır. Yurtdışındaki bir kongrede İngiltere’nin politikasını gören II. Abdülhamid onlara güvenemeyeceğini de net şekilde görmüştür. Padişahın İngilizlere olan güvensizliği ve nefretini değiştirilemez hale getiren olay ise 1882’de İngiltere’nin Mısır’ı işgaliydi. Bu olaydan sonra İngiltere, Abdülhamid için Rusya’dan daha tehlikeli bir düşman olmuştur. İngiltere gibi, kendi sömürgeleri içinde çok sayıda Müslüman bulunduran büyük devletler, bazı durumlara oldukça karşıydılar. Hilafet meselesi İngiltere için de çok büyük önem taşımaktaydı. Hindistan’da imparatorluk kuran İngiltere için İslam siyaseti oldukça mühim bir konu olmuştur. Bundan dolayı İngilizler Osmanlı hilafetinin meşru olmadığı iddiası ile “Arap hilafeti” kampanyası başlatıp onları desteklemişlerdir. İngiliz basını, Osmanlı aleyhinde kampanya yapmıştır. Abdülhamid de İngilizlerin bu davranışlarına karşılık vermek üzere fırsat aramaktaydı. İngiltere ise Asya’da 150 milyon Müslümanı idareleri altında tutuyordu. Abdülhamid, resmi maksadının Japonya’ya elçi gönderilmesi ve Deniz Harp Okulu öğrencilerinin talimi olduğunu söylemiş olsa da, haritaya bakınca hemen anlaşılıyor ki; Ertuğrul Fırkateyni’ni Süveyş, Aden, Bombay, Kolombo ve Singapur gibi propaganda yapmak için en faydalı yerlere uğratmıştır. Kısacası Ertuğrul’un gönderilmesinin maksadı, İngiltere’nin Osmanlı aleyhinde açmış olduğu hilafet kampanyasına karşılık vermekti. Gerçekten bu konuda Ertuğrul’un büyük katkıda bulunduğu, Osman Paşa’nın Singapur’dan çektiği telgraftan anlaşılmaktadır. Her yerde hüsnükabul görmüştür. Bombay ve Kolombo’da ise Ertuğrul Fırkateyni'ni 30 binden fazla kişi ziyarete gelmiştir” diye konuştu. 

Prof. Dr. Kaori Komatsu, Waseda Üniversitesi Öğretim Görevlisi

"Müslümanlar gemimizi ve bayrağımız görmek için geldiler"

Ertuğrul Fırkateyni’nde görevli bir subayın anlattıklarını da nakleden Komatsu, konuşmasına şöyle devam etti: "Ertuğrul Fırkateyni’nde görevli bir subay seyir esnasını şöyle anlatıyor: Kolombo’ya varışımızdan haberdar olan ve Osmanlı bayrağını görmeyi hasretle beklemiş olan yerli Müslümanlar, iskeleden çıkar çıkmaz etrafımızı sardılar. Ayrıca arabalarla giderken bile iki taraflı durarak bize temas etmek istiyorlardı. Camide namaz kılan Müslümanlar ise camiden çıkarak bizleri kucakladılar ve sarıldılar. Bizleri dükkanlarına davet ettiler ve beraber kahvaltı ettik. Adanın her tarafından gürültümüzü işiten Müslümanlar, gemimizi, bayrağımızı ve bizleri görmek için geldiler."

“Ertuğrul’un Japonya seyahati Osmanlı’nın İngiltere politikasına belli bir derece katkı sağlamıştır” diyen Komatsu, "Bu açıdan bakılırsa 600 can boşa gitmemiş denilebilir. Diğer yandan Osmanlı denizcilik tarihi açısından Ertuğrul’un Japonya seyahatinin başka bir değeri vardır. Donanmanın II. Abdülhamid döneminde zayıflamış olduğu şeklinde bir intiba vardır. Osmanlı Devleti’nin İngiltere ile arası açıldığından bahriyede çalışan İngiliz uzmanların çoğu işten çıkarılmıştır. Batılı gözlemcilerin imkansız dediği eski ahşap bir gemi ile Uzakdoğu seyahatinin gerçekleştirilmesi, Osmanlı denizcilerince devletin şan ve namını muhafaza etmek için ellerinden gelen her şeyi yapmaya hazır olduklarını ispat etmiştir" ifadelerini kullandı.