Şahika Ercümen, şubat ayında Avusturya’daki Weissensee Gölü’nde 110 metrelik mesafeyle buz altında yatay dalışta hem kadın hem de erkeklerin derecesini geçerek Guinness Rekorlar Kitabı’na girmişti.

Dünyada rağbet edilen sporlar arasında geliyor serbest dalış. Geçmişi net olarak bilinmese de ilk insanların yiyecek temin etmek ve balık, sünger, inci avcılığı için mavi derinliklere daldığı tahmin ediliyor. İlk serbest dalışların tarihi ise 1911 yılına kadar uzanıyor. Hikâye, İtalyan Donanması’na ait bir gemi çapasını, 77 metre derinlikten çıkaracak bir dalgıç aranmasıyla başlıyor. Bu macera pek çok dalgıcın canına mal oluyor. Sonunda Yunan sünger avcısı Yorgos Haggi Statti, üç serbest dalışla ayaklarına taş bağlayarak aşağıya iniyor, çapayı alıyor ve kendini bağladığı iple yukarı çıkıyor. Resmi dünya rekoru olarak kaydedilen ilk dalışı ise 1949’da Raimondo Bucher, 30 metre olarak gerçekleştiriyor. Doktorlar insan akciğerlerinin 50 metre üzerinde dalışları kaldıramayacağını iddia etse de bugün dikey dalışta 106 metrelik rekor aksini kanıtlıyor. Maceracı ruhların peşinden gittiği bu sporun Türkiye’deki geçmişi çok eski değil. Ama bu, rekorlara daha çok var demek de değil. Milli dalgıç Yasemin Dalkılıç’tan sonra genç sporcu Şahika Ercümen, Şubat 2011’de büyük bir başarıya imza attı. 110 metre ile buz altında yatay dalışta hem erkeklerin hem de kadınların derecesini geçip adını Guinness Rekorlar Kitabı’na yazdırdı. Bu alanda eski rekorlar, bayanlarda 70, erkeklerde ise 108 metreydi.

Şahika Ercümen, Çanakkaleli. Yani su ile iç içe bir memlekette doğup büyümüş. Ama o, Çanakkaleli olmasa bile su sporlarına yöneleceğine inanıyor. Küçük yaşta astım teşhisi konulan Ercümen’in sporla tanışması gecikse de tedavisi devam ederken 13 yaşında su sporları kulübüyle tanışır. Tüplü dalış, su altı rallisi, su jokeyi branşlarına başlar. Bu süre zarfında hastalığının azaldığını fark eder. Hem de bağışıklık sistemi gelişir. Kışın bile denizde antrenman yapmaya başlar. Devamında basketbol, voleybol, atletizm gibi sporları lisanslı olarak yapar. 2006’da milli takımla beraber Serbest Dalış Dünya Şampiyonası’na katılır. İlk kez katıldığı böyle bir şampiyonada Türkiye rekoru kırar. Bu sonuç motivasyonunu artırır ve profesyonel olarak devam etme kararı alır. Ailenin ‘çıkıntı’ kızı Ercümen, su ile münasebetinin içinden gelen bir duygu olduğunu söylüyor. En çok huzur bulduğu yer deniz. Çocukken dahi suyun dibinden bir şeyler çıkarmak, bir taş atıp onu bulmak en sevdiği oyunmuş. Ercümen için “Ben aşağıdakileri görmek için değil, kendi içimdekileri yaşamak için dalıyorum.” dediği dalış, hayatının en büyük anlamı.

Gelelim Şahika Ercümen’in rekor dalışına. Buz altında yatay dalış kategorisinin, soğuk, dalış elbisesi giymek ve elbisenin kaldırma gücünü nötrlemek için ağırlıklar taşımak gibi bazı dezavantajları var. Üzerinde birkaç delik dışında tamamen buzla kaplı 2 derece sıcaklığındaki bir gölde yüzmenin psikolojik etkisi buna dahil. Ercümen’in başarısından hemen sonra, aynı kategoride iki dünya rekoru denemesi olmuş. Biri daha önce 19 dakika 21 saniye nefes tutan İsviçreli rekortmen dalgıç Peter Colat, diğeri de asansörle 126 metreye dalan İsveçli Annelie Pompe. Fakat ikisi de Ercümen’in rekorunu kıramamış.

Genç sporcu, serbest dalışın tüplü dalışa kıyasla zannedildiği kadar tehlikeli ve masraflı olmadığı görüşünde. Bu kategoride bugüne kadar hiçbir ölüm vakası yaşanmamış. Serbest dalış için bir maske ve palete sahip olmak kâfi. Kulak zarını eşitlemek gibi bazı temel eğitimler alındıktan sonra riski en az sporlardan. Ama mutlaka dalış sırasında başınızda biri beklemeli. Ercümen, dalış deneyimlerinden örnekler veriyor. Derin dalışlarda genelde ipe bağlı aşağıya iniyor. Tek nefeste daha çok mesafe kat etmenin önem kazandığı yatay dalış ise yukarıdan izlenebildiği için takibi daha kolay. Zaten beklenmeyen durumlar için suda tüplü dalgıçlar hazır. Ercümen’in, suyun içinde hareket ederek nefes tutması 3 dakika sürüyor. Hareketsiz biçimde bu zaman 6 dakikayı buluyor. Bunun sebebi, hareket halindeyken enerji harcandığında nefes süresinin düşmesi. Dalışta 3 dakika nefes tutmak 70 metre dikey dalmaya ve 160 metre de yatay yüzmeye eşdeğer aslında.

Üç tarafı denizlerle çevrili bir ülkede dalış sporlarına ilgisizlikten yakınıyor Şahika Ercümen. Her spor dalına aynı önem verilmiyor ona göre. Spor dışında bir güvencesi olsun diye ailesinin teşvikiyle üniversitede diyetetik ve beslenme eğitimi almış. Türkiye’de sporcu olmanın bir garantisi yok ona göre. Maddi açıdan sıkıntılar yaşayan dalgıç, milli takımdan bu konuda bir destek görmüyor. Antrenman kampları, rekor denemelerinin maliyeti kimi zaman kendi cebinden çıkıyor. Örneğin Mısır’daki iki aylık kamp masrafını dalış eğitimlerinden kazandığı parayla karşıladı. Ercümen, Türkiye’de uluslararası dalış eğitmenliği sertifikası alan tek kişi. Mali kaygılar motivasyonunu olumsuz etkiliyor. Yurt dışında önemli sporculara okulunu bitirmesine yardım edildiğini, maaş bağlandığını anlatıyor. Pek çok sınavdan muaf tutulduğunu ya da sponsor desteğiyle çalışmalarına devam ettiğini aktarıyor: “Özellikle Batı ülkelerinde su sporlarına ilgi büyük. Yüzmeyi öğrenmeden liseden mezun dahi olamıyorlar. Spor yapmanın paylaşımcılığı, liderliği, grup çalışmasını desteklediğini düşündükleri için zorunlu ders olarak yüzmeyi koyuyorlar. Oysa Türkiye’de beden dersleri boş geçiyor.”

Şahika Ercümen, ekimde dikey dalışta dünya rekoru denemesi hazırlığında. Şampiyon Tanya Streeter’ın 67 metresini 70’e taşımak istiyor. Ama sponsor bulamazsa gerçekleştiremeyecek. Ercümen’in devlet adamlarından bir isteği var: Destek... Daha önce eski Dış Ticaretten Sorumlu Devlet Bakanı Kürşat Tüzmen’in desteği, kırdığı dünya rekorunda büyük motivasyon sağlamış.

SERBEST DALIŞA DAİR GERÇEKLER

Yüzmenin aksine dalışta kişinin fiziki durumu çok önemli değil. Kısa, uzun, kilolu veya zayıf fark etmiyor. Önemli olan, tekniği geliştirmek, palet gücü ve bedeni suya adapte etmek. Ercümen’in yaptığı kategoriler, tek nefeste ileri daha uzun mesafeye (yatay dalış) ve derine dalma (dikay dalış). Rekreasyon olarak da yapılabiliyor. Örneğin deniz kenarına gidip 2-3 metreye dalıp aktivite sporu şeklinde icra edilebilir. Serbest dalışın paletlisi ve paletsizi var. Derine dalışlarda asansör desteği kullanılabiliyor. Ercümen’e göre, serbest dalış daha geniş bir kesime hitap ediyor. Sağlık problemi yoksa yaşın önemi yok. Hatta yaş ilerledikçe metabolizma yavaşlıyor ve oksijen harcama ihtiyacı azalıyor. Tabii genç bir vücudun daha dinamik ve kuvvetli kaslara sahip olduğunu hatırlamakta fayda var. Dalışın püf noktası pek çok sporda olduğu gibi ‘konsantrasyon’. Büyük bölümü mental kuvvet üzerine kurulu ve odaklanma gerektiriyor. Adeta başlangıçtan önce zihinde bitişe varılıyor. Mesela bir anlık yanılgı, yaşanan kötü bir olay tüm performansı mahvedebilir. Çünkü böyle durumlarda nabız artabilir ve daha çok oksijen harcamaya sebep olabilir. Bu da hata yapma riskini arttırır. Moralin bozuksa koşabilir, pas atabilir, ağırlık kaldırabilirsin ama nefesini tutamazsın. Ercümen’in de kendine has bazı konsantrasyon sırları var. Eğer dalış öncesi yanında birileri varsa kendini bulunduğu ortamdan tamamen soyutluyor. Müzik böyle zamanlarda yardımcı unsur. Bazı nefes egzersizleri, akciğer kafesini esnetme hareketleri gibi odaklanma teknikleri uyguluyor. Serbest dalışın püf noktalarından biri de ‘kulak eşitleme’. Dışarıdan gelen basınç arttıkça kulak zarı içeri doğru çöküyor, ağrı yapıyor. Siz de içerden hava vererek kulağınızı nötr pozisyona getirip eşitliyorsunuz. Bu işlem uygulanmadığı taktirde kulak zarı zedelenebiliyor.

Peki, hiç risk taşımıyor mu serbest dalış? Vücut çok zorladığında çok antrenmanlı değilseniz son 5-10 metrede baygınlık geçirebilirsiniz. Sebebi, yukarı çıkarken vücudun kendini korumaya almak için beyne ve kalbe oksijen göndermesi. Yani aşırı durumlarda insan bedeninin otokontrol mekanizması devreye giriyor. Tabii bu seviyeye gelmemekte fayda var. Kontrollü dalmak, derinliği metre metre sabırla artırmak gerekiyor.

 Esin Kaya - Aksiyon