Akdeniz Koruma Derneği Başkanı Zafer Kızılkaya’nın da yazarları arasında bulunduğu “Deniz Koruma Alanları Kılavuzu: Okyanus İçin Küresel Hedeflere Ulaşma Sistemi (A Framework to Achieve Global Goals for the Ocean)”* isimli bilimsel yayın, altı kıtadaki 39 kurumdan 43 deniz ve sosyal bilimci tarafından hazırlandı. 

Yayın, Deniz Koruma Alanları (DKA’lar) aracılığıyla dünyada okyanus koruma anlayışının gelişmesine ve küresel hedeflere ulaşmak için biyoçeşitlilik kaybının tersine çevrilmesi konularına katkı sunmayı amaçlıyor. 

Küresel yol haritası

Yayın ayrıca, okyanusların korunması için deniz koruma alanlarının bütüncül şekilde planlayıp oluşturmak ve izleyip değerlendirebilmek için küresel yol haritası niteliği taşıyor.

Koruma çalışmalarının düzeyini tam, yüksek, hafif ve minimum olarak dört sınıfta tanımlayarak tüm DKA’lar için izleme ve değerlendirme çalışmalarına da ortak dil kazandırıyor ve okyanusların korunması için etkili çözümler içeriyor.

Kızılkaya’dan açıklama

Zafer Kızılkaya kılavuza ilişkin şunları söylüyor: 

“Kılavuz, dünya okyanuslarını kurtarmak için DKA'ların nasıl planlanması gerektiğine dair deneyim birikimimizin sonucudur. Gökova Körfezi’nde Türkiye’de ilk kez hayata geçirdiğimiz Deniz Koruyuculuğu Sistemi ve sistemin biyoçeşitlilik ve kıyı balıkçılığı üzerine yarattığı etkiler konusundaki tespit ve tecrübelerimizin, bu yayınla okyanus koruma çalışmalarına yön vermesinden onur duyuyoruz. 

“Okyanuslara Gökova Körfezi’nden fayda sağlamak, ülkemizin başarılarındandır. Yayının zamanlaması da okyanuslar ve DKA’lar için son derece önemlidir. Zira, ülkeler 2022'de Çin'in Kunming kentinde Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi’nin ‘2030 yılına kadar okyanusların en az yüzde 30'unu koruma’ hedefini müzakere etmeye hazırlanıyor. Bilim insanlarının on yıllık çalışmalarının sonuçları ile hazırlanan DKA Kılavuzu, bu müzakerelere de yön verecek.”

DKA kılavuzuna neden ihtiyaç var?

DKA'lar okyanus koruma için merkezi bir araç olmasına rağmen tüm DKA'lar aynı değil. Çeşitli hedeflere, beklentilere ve etkililik derecelerine sahip birçok DKA türü bulunuyor. Bazı DKA'lar her türlü su ürünleri avcılığına kapalıyken, diğerleri hemen hemen tüm avcılık türlerine açık. 

DKA'ların bir kısmı etkin yönetim planlarıyla aktif yönetime sahipken, bir kısmı yalnızca kâğıt üzerinde varlık gösteriyor. Bu nedenlerle DKA’lar için hedefler ve koruma sonuçları farklılık gösteriyor. 

Bu tutarsızlık, herhangi bir DKA'dan beklenebilecek koruma sonuçlarına ilişkin yanlış beklentilere neden olarak okyanusların ne kadarının “korunduğu” hakkında da farklı sonuçları beraberinde getiriyor. Bu durum, gerçek ilerlemeyi engelleyerek dikkatleri hem insanların hem de doğanın yararına sağlıklı bir okyanusa ulaşma hedefinden uzaklaştırma riskini yaratıyor. 

DKA'ların nasıl kategorize edileceğine veya olası sonuçlarının nasıl belirleneceğine dair rehber bulunmaması, bu sorunların temel nedeniyken Deniz Koruma Alanları Kılavuzu, bu tutarsızlıkların ortadan kalkmasına hizmet etmek üzere hazırlandı.

Akdeniz Koruma Derneği hakkında

2012’de ulusal bir sivil toplum kuruluşu olarak İzmir’de kuruldu. Deniz Koruma Alanlarının yasa dışı her türlü faaliyete karşı izlenmesi için Türkiye’de ilk kez uygulanan Deniz Koruyuculuğu Sistemi’ni geliştirdi. 

Sistemi, Tarım ve Orman Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, İç İşleri Bakanlığı ile koordineli olarak Gökova ve Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgeleri’nde uygulamaktadır. Akdeniz foku, kum köpekbalığı gibi nesli tehlike altında olan türler ve bunların yaşadığı deniz ekosistemlerinin izlenmesi ve restorasyonu, Derneğin öncelikli çalışma konularından. 

Tüm bunlar tür ve habitatların korunmasına katkı sağlarken bir yandan da geleneksel kıyı balıkçılığını sürdüren balıkçıların meslekteki varlığını güvence altına alıyor.

Kaynak: Bianet