Yunustan deniz atına, karidesten deniz yıldızına onlarca çeşit canlı Körfez’de dalış yapan sualtı tutkunlarını selamlıyor. Milliyet muhabiri Körfez’i hem havadan hem de deniz altından inceledi.

Çevresindeki sanayi kuruluşları ve büyük kentlerde yaşayan milyonlarca insanın atıkları nedeniyle birkaç yıl öncesine kadar siyah bir deniz olan İzmit Körfezi, büyük değişim yaşıyor. Aşırı kirlilik nedeniyle oksijen oranı ve canlı miktarında büyük azalma yaşanan Marmara Denizi’nin doğu tarafındaki İzmit Körfezi, 9 arıtma tesisi ve havadan denetlemeyle 30 yıl önceki mavi görüntüsüne kavuşuyor. Milliyet muhabirleri, havadan deniz uçağı ile yaptıkları incelemede hiçbir sanayi tesisi ya da geminin atık suyunu Körfez’e bırakmadığını tespit etti. Milliyet muhabiri Gökhan Karakaş ise yaptığı dalışta, Akdeniz’de bile az rastlanan deniz atları ve karideslerin canlı yaşamına katıldığını belirledi.

Marmara Denizi’yle ilgili yapılan bilimsel araştırmalar iç denizimizdeki tükenişi gözler önüne sererken İzmit Körfezi kirliliğin olumsuz etkilerinden kurtulmaya başladı. Körfez’in etrafında Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından kurulan 9 tesisle sanayi tesislerinin ve şehrin atık suları arıtılırken, deniz uçağı gemilerin kirli sularını bırakmalarını engelliyor. İki yakası arasında uluslararası yüzme yarışmaları düzenlenen İzmit Körfezi’nde artık gemilere yunus sürüleri eşlik ediyor, tüm dünyada nesli tükenme tehlikesi altındaki deniz atları derinlerde dalgıçları karşılıyor.

Deniz uçağıyla ceza
Aşırı kirlilik nedeniyle rengi siyahlaşan İzmit Körfezi’ne getirilen deniz uçağı ile 5 yıl önce havadan denetimler başladı. TC BEB adlı deniz uçağına eşlik eden çevre mühendisleri, günde en az 3 kez havalanarak, Körfez’e giren gemileri ve kıyısı olan sanayi kuruluşlarını denetledi. İlk yıllarda deniz uçağının yaptığı havadan denetimi umursamayan gemiler atık sularını denize bırakınca ardı ardına cezalar yazıldı. TC BEB ayrıca Körfez’in kıyısındaki sanayi tesislerinin üzerinde de uçarak karadan görülmesi mümkün olmayan atıkların denize bırakıldığını gözlemledi. Deniz uçağının yaptığı denetimlerin farkına varan gemi kaptanları ve sanayi tesis işletmecileri ceza ödememek için önlemler alarak, atıklarının Körfez’e verilmemesi için çaba sarf etmeye başladı. Sadece geçen yıl 1507 kere havalanan deniz uçağının denetimlerine başladığı 2007’de toplam 1 milyon 558 bin TL ceza kesilirken, 2011’de ceza miktarı 917 bin TL’ye düştü. Deniz uçağından çekilen görüntülerle sanayi tesislerine ve gemilere kesilen cezalar Körfez’in temizlenmesi için önemli bir basamak oldu. Muhabirlerimiz, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma Şube Müdürlüğü Deniz Birimi ile havadan yapılan denetime katılırken hiçbir geminin balast ya da sintine suyunu denize bırakmadığını gözlemledi, sanayi tesislerinden de kimyasal atık bırakılmadığını belirledi. Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ayrıca 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 11. maddesi gereğince evsel katı atık bertaraf tesislerini kurdu.

9 atık arıtma tesisi
9’u İzmit Körfezi’ne olmak üzere toplam 13 katı atık bertaraf tesisi kurulurken, 1,5 milyon insanın yaşadığı şehrin tüm atık suyu tesislerde işlendi. Şehirdeki tüm katı atığın yüzde 97’si tesislerde zararsız hale getirilerek bertaraf edilirken, fabrikalardan da arıtma tesisi kurulması istendi. Özellikle İzmit Körfezi’ne kıyısı olan sanayi kuruluşu ve fabrikalar çok sıkı denetlenirken birkaç yıl içinde 106 tesis kuruldu. Ayrıca şehrin tüm atık ve içme suyu hatları bilgisayar ortamında denetlenirken, fabrikalardaki atık miktarı, çevreye vereceği zarar ve hangi işlemlerden geçirildiği örnekler alınarak belirlendi.

Yunus ve deniz atları
İzmit Körfezi’nde canlı yaşamındaki artışın en yakın şahitlerinden olan Değirmendere Sualtı Sporları Kulübü Başkanı Murat Kulakaç da her dalışlarında yeni bir canlı türü ile karşılaşmanın heyecanının yaşadıklarını belirtti. Kulakaç, “Bir zamanlar kılıçbalığı avı yapılırken sanayi atıklarıyla simsiyah görüntüsüyle hatırlanan İzmit Körfezi artık sualtı sporları için çok uygun. Dünyada bile nesli tükenme tehlikesi yaşayan deniz atları artık Körfez’in her noktasında. Karidesler, ıstakozlar, lapin balıkları ve deniz yıldızları artık birbirlerine komşu oldular. Dalgıç arkadaşlarımız Akdeniz’de göremedikleri canlı türlerini Körfez’de görüyor. Yunus sürülerini günün her saatinde görebiliyoruz” dedi.

‘Hemşehrilerim her gün yunus görüyor’

Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı İbrahim Karaosmanoğlu, “Yaklaşık 200 kilometrekarelik İzmit Körfezi’nde canlı yaşamının tekrar başladığını görmek mutluluk veriyor. Katı atık arıtma tesislerinin çalışmadığı bir gün bile kötü koku yayılmasına neden oluyor. Arıtma tesisleri kadar havadan gemilere ve sanayi kuruluşlarına yönelik denetlemelerin de olumlu sonuçlar vermesinin mutluluğunu yaşıyoruz. Körfez’de artık denize giriliyor, uluslararası yüzme yarışları yapılıyor. Sualtında onlarca türün yaşadığını, onlarla birlikte hayatımızı sürdürmemiz için Körfez’in denizini temiz tutmamız gerektiğini herkese öğrettik. Hemşerilerim her gün yunus gördüklerini söylüyor. Bu yaz da yunuslarla denize girmenin keyfini süreceğiz” dedi.

‘Vakit alacak ama olacak’

Kocaeli Üniversitesi, Türkiye Denizcilik Araştırmaları Vakfı ve TÜBİTAK’ın birlikte yaptığı bilimsel araştırma da Körfez’deki canlılığın arttığını ortaya koydu. Kocaeli Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü’nden Yrd. Doç. Dr. Halim Ergül, “İzmit Körfezi’ni 2 yıldır takip ediyoruz. Araştırma sonuçları, Körfez etrafında çalışan arıtma tesislerinin ve alınan önlemlerin işe yaradığını gösteriyor. Ülkemiz sanayisinin yüzde 17’sini barındıran İzmit Körfezi, sayısı 400’ün üzerinde olan büyük ölçekli sanayi işletmelerinden kaynaklanan atık yükü etkisi altında. Sanayi ve evsel kaynaklı kirliliğe ek olarak yıllık 15 bin gemilik deniz trafiği ve karayolu geçişi de olumsuz etken. Zaman alacağını görüyoruz ama Körfez’in temizlendiğine dair ilk işaretler bizi mutlu ediyor” dedi.

Milliyet - Gökhan KARAKAŞ