Küresel ticaretin en büyük kalelerinden Çin’de dünyanın en yoğun konteyner limanlarından Ningbo-Zhousan’ın kısmen kapalı olması, diğer büyük Çin ve ABD limanlarında da kısıtlamalar nedeniyle kapasite altında çalışılması ve Asya genelinde farklı ülkelerde Delta varyantı kaynaklı vaka artışlarının yeni kısıtlama ve “evde kal” emirleri getirmeye başlaması, küresel tedarik zincirinde pandeminin başında görülene benzer yeni kırılmalar yaratıyor.

Ne zaman açılacağı belli değil!

Ningbo-Zhousan limanının tek bir çalışanda COVID-19 görülmesi üzerine 1 haftadan uzun bir süredir kapalı olan Meishan terminali, limana gelen konteynerlerin yaklaşık yüzde 25’ini elleçliyordu. Önceki gün itibariyle 50’den fazla geminin sırada beklediği limanın ne zaman tekrar açılacağına dair henüz bir açıklama yokken, taşımacılık şirketleri sorunu alternatif limanlara yönlendirerek çözmeye çalışıyor.

Fakat bu terminal buzdağının görünen yüzü çünkü Çin dünyanın en yoğun 10 limanının 8’ine ev sahipliği yapıyor. Bu limanların tamamı COVID-19 kısıtlamaları nedeniyle kapasitelerinin altında çalışıyor. Şangay’dan Hong Kong ve Ziamen’e tüm limanlarda gemiler kuyruklar oluşturmuş durumda ve Ningbo’dan gelen yönlendirmeler işleri daha da kötüleştiriyor. Kaliforniya’nın San Pedro Körfezi’nde de birçok konteyner gemisi demir atmış durumda Los Angeles ve Long Beach limanlarına giriş için sıkışmaların hafifl emesini bekiyor.

2020’deki sıkışmaya göre en büyük fark: Güçlü talep

COVID-19 pandemisinin ilk yoğun olarak başladığı Çin’de 2020 yılında görülen tedarik zinciri kırılmaları, uzmanlara göre bu yıl görülenden önemli bir fark taşıyor: Güçlü talep. Şu anda bir buçuk yılı aşkın harcamalarına ket vurmuş ve pandemi yorgunu bir tüketici güruhunun mallara olan talebinde keskin bir yavaşlama görülmüyor. 2020’de de limanlarda sıkışmalar görülmüş ve tedarik zincirlerinde bozulmalar olmuştu ancak talebin de zayıf seyretmesi limanların durumu bertaraf etmesine olanak sağlıyordu.

Tayfun uyarılarıyla da Çin’de bazı limanların haftalarca kapatılmak zorunda kalması, mart ayında Süveş Kanalı’nda yaşanan tıkanmayla kötüleşen liman sorununu daha da ağırlaştırdı. Süveyş Kanalı’nda uzun süre beklemek zorunda kalan gemiler Çin’e ve Asya’ya boş dönmeyi tercih etmiş, bu durum uzun süredir devam eden konteyner krizini daha da kötüleştirmişti. Şimdi güçlü talep ve limanlardaki sıkışma birleşince navlun bedellerinde daha önce benzeri görülmemiş keskin yükselişler yaşanıyor. Çin’den Avrupa’ya giden 40 FT bir konteyner gemisinin maliyeti pandemi öncesinin on katına yaklaşarak 14 bin dolar civarına dayandı. Çin’den ABD’ye giden gemilerin fiyatlarında son iki haftada hafif bir düşüş görülse de, uzmanlar “heyecanlanacak bir durum yok” diyerek Çin-Avrupa, Avrupa-Amerika rotalarında fiyatların hala yükseliş seyrinde olduğunu aktarıyor.

Otomotiv ve elektronik, güçlü talebe rağmen frene basıyor

Otomotiv ve elektronik eşya sektörü Asya genelinde Delta yüzünden getirilen kısıtlamalardan en çok etkilenen sektörler arasında. Mayıs zirvesinden uzaklaşan ve temmuzda 4 ayın en düşük düzeyine gerileyen Küresel Bileşik PMI verisi de tedarik zincirlerinde yaşanan sıkışmaların ekonomilere güçlü talebe rağmen zorla frene bastırdığına işaret ediyor. ABD’de perakende verisinin otomotiv ve elektronik eşyada arz kaynaklı sorunlardan doları beklentilerin altında gelmesi, güçlü talebe rağmen frene basılabildiğini gösterdi. Şimdi Asya’da yeni kısıtlamalar, yeni bant durdurma haberleri de getiriyor. Tayland’da Toyota üç fabrikasında da operasyonlarını askıya almak zorunda kaldı kısıtlamalarla. Malezya’da da şirketlerin üretimini kısıtlayacak bazı önlemler devam ediyor. Endonezya’nın Bali ve Java adalarında da hala insan hareketleri kısıtlanmış durumda çünkü hastanelerin yükü çok arttı. Toshiba ülkedeki Japon çalışanlarını “evden çalışmaya” geçirdi ve “İsterseniz Japonya’ya dönün” dedi. Vietnam’da “Evde kal” emri Hanoi ve Ho Chi Minh City’de lojistik sektörünü sekteye uğratıyor. Filipinler’de cuma gününden itibaren Manila başkent bölgesinde karantina başlıyor. DÜNYA’ya konuşan kaynaklara göre sıkışma sadece limanlarda değil, limanların yurt içine bağlantılarında da COVID-19 nedeniyle kamyon, şöför, makinist veya depo elemanı eksikliği yaşanabiliyor.

“Konteyner sorunu Noel’i de mahfedebilir”

Çin-Avrupa rotasından saparak ABD’nin güçlü talebine yetişmeye çalışan ve bu yüzden Çin’e tekrar yükleme yapmaya geçmek için acelesi olan gemiler olduğunu aktaran uzmanlar, özellikle Noel tatilinde konteyner gemilerinin Çin’den tekrar ABD ve Avrupa’ya zamanında gidemeyebileceği endişesini dile getirmeye başladı. Ekim ayına gelindiğinde Çin limanlarında sıkışmanın devam etmesi durumunda 35 gün süren Çin-Avrupa ve 45 gün süren Çin- ABD rotasında perakendecilerin ürünlerinin Noel tatiline yetişemeyebileceği belirtiliyor.

Piyasalarda Delta satış dalgası

Delta varyantına bağlı olarak büyüme görünümüne ilişkin endişeler ve Fed’in tapering’e adım adım yaklaşması yatırımcı iştahını da kaçırıyor. Avrupa ve Asya borsalarında dün başlayan satış dalgası sert düşüşler getirirken, ABD’de de endeksler Fed tutanaklarında fikir ayrılığı öne çıkınca düşüşle açıldı. Petrolde de ABD ham petrol stokları beklentilerin çok üzerinde düşse de, yakıt stoklarındaki sürpriz artış WTI ve Brent’te yüzde 3’e varan kayıplara neden oldu. Dolar endeksi, finans piyasalarında risk iştahının daha da kaçmasıyla gücüne güç kattı ve 93’ün üzerindeki yerini sağlamlaştırıyor, gün içinde 93,5 düzeyine kadar yükseldi.

Navlun 11 yılın zirvesinde!

Capesize, Panamax, Supramax ve Handsize gemilerin navlunlarını takip eden Baltık Kuru Yük Endeksi, dün itibariyle 3.833 düzeyine yükselerek Mayıs 2010’dan bu yana en yüksek seviyeyi gördü. Yedi gündür üst üste yükseliş kaydeden Baltı Kuru Yük Endeksi’nde demir cevheri ve kömür kargolarını taşıyan 150 bin tonun üzerindeki Capesize alt endeksinde 5.365 düzeyi ile 3 ayın zirvesi görülürken, günlük kira bedeli bu gemilerde 44 bin 500 dolara dayandı. Panamax endeksi iki ayın zirvesini gördü ve kömür ve hububat taşıyan bu kategoride günlük kira bedeli 33 bin doların üzerine (3.707 düzeyine) çıktı. Refinitiv Eikon verilerine göre Supramax endeksi ise 3.189 ile 2017’den bu yana açıklanan veri tarihinin zirvesini gördü. BIMCO Gemicilik Başanalisti Peter Sand, Hellenic Shipping News’e verdiği demeçte navlundaki artışın sadece artan hacimlerden değil, jeopolitik ticaret savaşlarından (özellikle de Çin-ABD ve Çin-Avustralya) ve Çin limanlarındaki sıkışmalardan kaynaklandığını söylüyor.

“Tedarik zinciri yatırımları hızlanmalı”

Uzmanlar, tedarik zincirine yapılan yatırımların güçlü talebe yetişebilmek için hızlanması gerektiği çağrısı yapıyor. ABD’nin Long Beach Limanı’nda 1,49 milyar dolar yatırımla 11 yıldır inşa edilmekte olan ve yeni açılan Middle Harbour terminali bu yatırımlara önemli örneklerden biri. Limana 3,5 milyon TEU ek kapasite sağlayan yeni terminalin direktörü Mario Cordero, Los Angeles Business Journal’a verdiği demeçte, terminalin tek başına ABD’nin 6. büyük limanı olduğunu belirtiyor ve “Bu yıl 19 milyon TEU taşıdık. Bu rakamın gelecek yıllarda azalacağını sanmıyoruz, artarak devam edecek. O yüzden de yeni operasyon modellerinin yeniden düşünülmesi ve ‘sürdürülebilir’ tedarik zinciri yatırımlarının hızlanarak devam etmesi gerekiyor" dedi.

Kaynak: Hilal Sarı - Dünya