Yazan: Osman Öndeş (Araştırmacı yazar)

Pusher-barges (İtmeli römorkörler)  Nehirler’den  barge’ları (Şat veya mavna) kilometrelerce  uzaklıktaki son liman bölgelerine veya fabrikalara ulaştırmaktalar.

Bu çalışmamda; Özellikle sadece römorkör inşaatı yapan ve bu alanda uzmanlaşmış Türk Römorkör İnşa Tersaneleri’nin başarılarını ve nehir taşımalarında ön çıkan Pusher- Barges denilen itmeli römorkörlere ait Brezilya Nehirleri’ndeki durumu özetleyerek aktaracağım.

Brezilya, Urugay, Kuzey Amerika’da Missisipi Nehirleri gibi iç akar sularda pusher-barges derin bir ihtiyaç ve römorkör inşa tersaneleri için pazar anlamına gelmekte. Fakat Pusher- Barges ayni zamanda tamamiyle farklı bir teknoloji birikimine ihtiyaç göstermekte. Ve nihayat uluslar arası pusher barges pazarında aslanın ağzında bir rekabet sürmekte.

Türk Römorkör İnşa Tersaneleri’nin hepsi harikalar yaratmakta ve basın tarafından önemsenmediğinden gündemden uzak kalmaktalar.

Türk Gemi İnşa Tersaneleri arasında özellikle Römorkör İnşa Tersaneleri’nin çok daha başarılı oldukları kesindir ve göğüs kabartmaktadırlar.

Çok önemi bir yayın kanalı olan Marine Link’te ve Maritime South’da bu konuda iki ayrı değerlendirme okudum. Özetle şunlar anlatılıyor; Brezilya'nın suyolları ticari taşımacılık açısından muazzam bir potansiyele sahip, ancak Brezilya Ulusal Ulaşım Konfederasyonu'na (CNT) göre, ülkenin 12 nehir havzasında hâlâ yeterince kullanılmıyor ve verimsiz durumda. İç sularda seyir yapabilmek için potansiyel olarak kullanılabilecek 63.000 km. mevcut ağın yalnızca 19.500 km'si (%30,9) şu anda ticari olarak kargo ve yolcu taşımacılığı için kullanılıyor ve üçte ikiden fazlası kullanılmadan kalıyor. Ancak boşa harcanan fırsatlara rağmen, Brezilya nehirleri son yıllarda taşınan hacimde bir artış kaydetmiştir.  Bu da ülke ekonomisinin kalkınmasına katkıda bulunma konusundaki büyük potansiyelini gösteriyor.

Ülkede yük taşımacılığının yalnızca %5'i iç su yollarıyla yapılmaktadır. Oysa şu anda 1000 kilometrekare başına 2,3 km kullanılabilir su yolu bulunuyor. CNT tarafından yakın zamanda yayınlanan bir araştırmaya göre, gemi ulaşımına elverişli tüm su yolları kullanılırsa, bu rakam 1000 kilometrekare başına 7,4 km'ye ulaşabilir. Ulaşım için kullanılan nehirlerin çoğu Brezilya'nın kuzey bölgesinde. Bu bölgelerde yolcu taşımacılığı çoğu durumda nehirler üzerinden yapılıyor, ancak yine de su taşımacılığı tam potansiyeline ulaşmaktan çok uzak. Araştırmaya göre 2011'den 2018'e kadar ticari taşımacılık sektöründeki federal yatırımların yalnızca %10'u iç sularda navigasyona odaklanmış idi. CNT, su yollarına yatırım yapmanın karayolu ulaşımının yükünü bir miktar hafifleteceğini ve iç sularda seyrüsefer kullanımının arttırılmasının aynı zamanda karbon emisyonlarını azaltma avantajıyla birlikte ulaşım maliyetlerinin azaltılmasına da yardımcı olacağını açıklamıştır.

Brezilya su yolları fırsatları

Resmi makamlarca yapılan açıklamaya göre “İç su yolu taşımacılığının verimliliğini artırmak amacıyla su yolu sistemlerindeki eksik bağlantıların üstesinden gelmek için yeni navigasyon kanalları, kilitler ve diğer yapıları tasarlamaya yönelik devam eden bir plan uygulanmakta. Ayrıca verimliliği ve güvenliği artırmak amacıyla su ve kara üzerinden taşımacılığın lojistiğine yönelik entegre bir plan hazırlanmakta. Brezilya'da ticari taşımacılığın büyük çoğunluğu karayolları üzerinden yapılıyor.

Yeni LNG mavna projesi

Bu husus Türk römorkör inşa tersaneleri için de önemli bir bilgi; 2020’de Rolls-Royce, Brezilya'nın kuzeyindeki sıvılaştırılmış doğal gazın (LNG) ticarileştirilmesinde kullanılacak doğal gazla çalışan mavna ve römorkörlerin geliştirilmesi için Brezilyalı Amazonica Energy şirketi ile bir anlaşma imzalamıştı.

Ortaklık, Rolls-Royce'un bağlı kuruluşu MTU aracılığıyla üstlenmiş durumda.  Römorkörlerin geliştirilmesine yönelik yatırımın başlangıç ​​için yaklaşık 2 milyon dolar civarında olduğu tahmin edilmişti. 2021 yılına kadar toplamda 30 mavna inşa edilmiştir. Mavna konvoylarının inşası, kuzeydeki Pará eyaletinde bulunan Belém şehrinde bulunan Rio Maguari Tersanesi (ERM) tarafından yapılmakta. Amazonica Energy tarafından tasarlanan kuzey bölgesinde LNG'nin taşınması ve dağıtımına yönelik lojistik proje, ilk aşamada 20 mavna ve beş veya 6 pusher-barges inşasını öngörüyordu... Bu itici römorkörlerin  her biri yaklaşık 4.200 beygir gücünde olacak ve her bir mavna 1.200 metreküp gaz taşıyacak.

Demektir ki Brezilya’da iç suyolları taşımacılığında giderek LNG  ile çalışan pusher-barges –itici römorkörleri tercih etmektedir. Bu husus yeni ve rekabetçi bir tasarım ve pazarlama istemektedir.

Nehir taşımacılığı Rondonia, Amazonas, Para eyaletleri  bölgesinden Atlantik Okyonusu’na ulaşmakta.

Rondonia - Brezilya'nın kuzeybatısında bulunan bir eyalet ve  Batısından  Acre, kuzeyinde Amazonas, doğusunda Mato Grosso ve Güneyinde Bolivya yer almakta.  

Eyaletin başkenti ve en büyük yerleşimi Porto Velho. Ortalama kişi başına GSYİH 11.977 ABD Doları.. İnsani Gelişme Endeksi 0,784 (orta) ve okuryazarlık oranı %90.

Amazonas; Kuzeybatıda Kolombiya, kuzeyde Venezuela ve Brezilya'nın Roraima bölgesi, doğuda ve güneydoğuda Pará ve Mato Grosso eyaletleri, güneyde Rondônia eyaleti, güneybatıda Acre eyaleti ve batıda Peru ile komşu ve Brezilya'nın yüz ölçümü açısından en büyük eyaleti. Adını Amazon Nehri'nden almakta.  

Para Kuzeyde Amapa, Guyana ve Surinam, doğuda Maranhao ve Tocantins eyaletleriyle, güneyde Mato Grosso eyaletleriyle batıda ise Amazonas ve Roraima eyaletleriyle komşu olan Para, Brezilya'nın kuzeyinde bir eyalet ve kuzeydoğusunda Atlantik kıyısı vardır.

Kuraklıktan etkilenen iç su yolları tarihsel olarak en düşük seviyelerde kalırken, taşıyıcılar ve liman tesisleri Kuzey Brezilya'daki lojistiklerini değiştiriyor

Amazon havzasındaki kuraklık mevsimseldir ve makul ölçüde öngörülebilir. Her yıl, yağış eksikliği ve düşük nehir seviyeleri, navigasyon üzerinde önemli sınırlamalar getirmekte ve "Amazon Yazı" olarak adlandırılan dönemde nehir kenarındaki topluluklar ve işletmelere zorluk çıkarmaktadır. Brezilya'nın faaliyet gösteren boksit madenlerinin %90'ından fazlası Amazon'un doğusundaki Para'da bulunmaktadır.

Düzenli sevkiyatlar, güneyde Amazon'a akan Trombetas Nehri'nin sağ kıyısında bulunan Mineraçoes Rio do Norte (MRN) tarafından işletilen liman terminalinden hareket etmektedir. MRN, Brezilya'nın önde gelen boksit madencisidir ve Para'nın hinterlandından çıkarılan cevheri, Barcarena'daki Hydro Alunorte alümina rafinerisini tedarik etmek üzere Vila do Conde'ye boşaltılmak üzere mavnalar ve dökme yük gemileriyle Amazon'a gönderiyor veya ihraç ediyor.

Alüminyum üreticileri Alcoa, Amazon Nehri üzerindeki Juruti'de, batı Pará'dan çıkarılan boksitleri Sao Luis, Maranhao'daki ve yurt dışındaki Alumar'ın alümina ve alüminyum fabrikasına taşıyan bir liman terminali işletiyor.

Her ne kadar Trombetas ve Juruti boksit terminalleri kurak sezonda faaliyet gösterse de, geçen haftaya kadar her ikisinin de yelken draftı kısıtlamaları sırasıyla yaklaşık 8,80 m ve 9,12 m idi ve Amazon Nehri'nin Kuzey Barındaki su çekimi 11,58 m'de kalıyordu.

Barge’lar pusher- barges (İtmeli Römorkörler) ile sevkediliyor.

Tipik olarak, römorkörler tarafından itilen mavna konvoyları, Madeira Nehri üzerindeki Rondania'daki Porto Velho'daki ve Tapajos Nehri üzerindeki Miritituba (Itaituba), Para'daki kargo aktarma istasyonlarından kalkmaktadır. Bunlar, Itacoatiara, Santarém, Santana (Macapá) ve Vila do Conde'deki toplu terminallere aktarılan başta soya fasulyesi ve mısır (mısır) olmak üzere mineral ürünler ve tarım ürünleri ile yüklüdür. Buradan mavnalar gübre ve diğer tarımsal girdilerin ithalatını nehrin yukarısına taşıyor.

Suların son derece sığ olması nedeniyle mavnaların taşıma kapasitesinde %50'lik bir düşüş yaşandı; bu durum son kurak mevsimde yük hareketinde %40'tan az olmuştur. Sığ olan bölgelerde giderek pusher-barges ve barge/mavnalarla taşıma ağırlık kazanmaktadır.

Denizcilik otoritesi, Itaituba ile Santarem arasındaki Tapajos boyunca seyreden konvoyların omurga altı açıklığını (UKC) geçici olarak iticilerin operasyonel su çekiminin %5'ine veya 30 cm'ye (hangisi daha büyükse) düşürmüştür.

Madeira'da Porto Velho ile Uruá Geçidi arasında gece yolculuğu yasaklanmıştır; UKC, tehlikeli veya kirletici mallar taşıyan konvoylar için bir metre ve diğerleri için 0,50 m ile sınır getirilmiştir.

Konteyner gemileri ile sınırlı taşıma

Manaus, Amazon'un en büyük şehridir. Kuzey Brezilya'daki en yoğun konteyner terminallerine ve tüketici ürünlerinin kabotaj (yurt içi kıyı navigasyonu) yoluyla ülkenin geri kalanına dağıtılmak üzere üretildiği veya monte edildiği Manaus Serbest Ticaret Bölgesi'ne (ZFM) ev sahipliği yapmaktadır.

Amazonas'ın başkentinde düzenli nakliye ve lojistik hizmetleri sağlayan ONE, Log-In, Mercosul Line (CMA CGM Group'un bir parçası), Aliança (A.P.Mollen-Maersk) ve MSC gibi operatörler, LWS ücretine bakılmaksızın, LWS ücretine bakılmaksızın nehir sularının kritik düzeyde düşük seviyelere ulaşması ve gemilerin manevra kabiliyetini tehlikeye atması nedeniyle Manaus'ta planlı aramalarını askıya almıştır.

Bu operatörlerin birçoğu Manaus'a yönelik konteynerleri Belém yakınlarındaki Vila do Conde ve kuzeydoğu kıyısındaki Pecém ve Suape gibi alternatif limanlara, nehirlerin normal seyrüsefer imkanı yeniden sağlandığında daha sonra aktarma için tahliye yapmaktadırlar. Bazı taşıyıcılar, konteynerleri Manaus ve Vila do Conde terminalleri arasında mavnalar veya mavna-pusher-barges kombinasyonları üzerinde parça parça sevketmektedirler.

Mevcut sınırlamalar

Kısıtlamalar liman tesisine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Manaus, Itacoatiara, Santarem, Juruti, Trombetas ve Santana'dan kalkan gemiler için Amazon Nehri'nin Kuzey Barındaki mevcut sınırlama 11,58 m'dir. Quiriri Kanalı üzerinden Pará Nehri üzerinden Vila do Conde (Barcarena) ve Belém'den ayrılanlar için sınırlama 13,80 m'dir.

Uzun süreli kuraklık nedeniyle su seviyeleri her gün değiştiğinden, nehir limanlarına uğrayan gemiler, Amazon'a girmeden önce yerel acenteleri ve terminal operatörleriyle geçerli su çekimi sınırlamalarını dikkatle izlemek zorundadırlar.

Brezilya için  Türkiye’den  iki pusher-barges römorkör siparişi   

Türkiye’den Uzmar Tersanesi, Brezilya’da faaliyet gösteren Hidrovias Do Brasil S.A. ile iki adet RApide 4600 Serisi pushboat römorkör inşası için sözleşme imzalamış  ve teslim etmiş. Uzmar’ın  daha önce bu firmaya 8 adet dizel elektrikli Rapider 4600 römorkörü teslim ettiği haberde yer almakta. Bu römorkörler Robert Allan Ltd. dizaynı olan RApide 4600 serisi . Tam boy:45.6m, Genişlik: 16.5m ve 65 ton çekme gücüne sahip. Üçer adet azimut pervaneye sahip. Bu römorkörler, mavna konvoylarını iç su yollarında itmek için tasarlanmışlardı. Dizel elektrik sistemi, esnek bir şekilde monte edilmiş üç orta hızlı jeneratör setinden oluşmakta ve motorları, Heavy Fuel Oil veya Marine Gas Oil ile çalışabiliyor .

Hidrovias do Brasil

Siparişi yapam Hidrovias do Brasil 2010 yılında Güney Amerika'da su taşımacılığının avantajlarından yararlanmaya odaklanan entegre bir lojistik çözümler ortaya koyan çok önde lan bir şirketler topluluğu. 5 ülkenin (Brezilya, Paraguay ve Uruguay, Arjantin ve Bolivya) gelişimini 1.700'den fazla ülkeyle birleştiriyor . Geniş bir son teknoloji varlık tabanı aracılığıyla, müşterilerinin ihtiyaçlarını karşılamak için özelleştirilmiş çözümler sunuyor. Halihazırda Brezilya'nın kuzeyinde tahıl yükleme ve taşıma konusunda en büyük kapasiteye sahip olan  Hidrovias do Brasil Paraguay-Parana su yolunda faaliyet gösteren en büyük şirket olmasının yanı sıra Kuzey'deki tek entegre gübre operatörü.

Gabriel Melherios imzalı ve Mart 2023 tarihli bir haberde;Hidrovias do Brasil (HBSA), yakın zamanda şirketin operasyonlarına daha fazla verimlilik ve güvenlik getirecek iki son teknolojiye sahip gemi olan yeni itici römorkörleri teslim aldığı bildirilmekte. HB Dourada ve HB Mapara adlı pusher- barges, Para eyaletindeki Miritituba – Barcarena rotasında konuşlandırılmışlar ve şirketin ülkenin kuzeyindeki faaliyetleri için daha fazla operasyonel verimlilik sağlanacağı ifade edilmekte.

Yeni iticiler önceki modellere kıyasla gelişmiş özelliklere sahip ve mürettebat için daha fazla konfor ve verimlilik garanti eden diğer modifikasyonların yanı sıra havalandırma ve iklimlendirme sistemindeki iyileştirmeler, liman jeneratörlerinin yeniden boyutlandırılması ve filtrelerin izolasyonunda iyileştirmeler ile Hidrovias do Brasil için özel olarak inşa edildiği de belirtilen haberde, bu römorkörler, daha iyi enerji kullanımını teşvik eden bir teknoloji olan, yüksek güce katkıda bulunan elektrik jeneratörlerinden oluşan ikili dizel-elektrik tahrik sistemine sahip oldukları belirtilmekte ve bu da onları Brezilya'daki en güçlü pusher-barges oldukları ifade edilmekte. Bu bilgiler Türk Gemi İnşa Sanyii için olduğu kadar Türkiye adına da gurur verici bir başarı olmakta.

Pusher-barges hakkında verilen bir teknik bilgide “ Şirketin ülkenin kuzeyindeki operasyon şubesi, en yeni pusher-barges’lar sayesinde artık, gemilerin 360° dönmesine olanak tanıyan, mürettebat ve çevredeki topluluklar için daha iyi manevra kabiliyeti, operasyonel verimlilik ve güvenlik sağlayan azimut iticileri ve pervaneleri olan altı iticiden oluşan bir filoya sahip bale gelmiştir” denilmekte.. Hidrovias do Brasil itici botların yanı sıra, yakında ülkenin kuzey bölgesinde de dünyanın ilk elektrikli manevra iticisini kullanmaya başlayacak. Şirket yakın zamanda, Pará'daki Barcarena ile Miritituba arasında 70 bin tondan fazla tahıl taşıyan, nehir taşımacılığında Brezilya'nın en büyüğü olan 35 mavnalı konvoylarla ilk taşımayı da gerçekleştirmeye başlamış oldu. Bu başarıda Türk Römorkör İnşa Tersaneleri’nden biri olan Uzmar ’ın büyük başarısı bulunmakta.

Haberde belirtildiği üzere HB DOURADA Hidrovias do Brasil S.A. için Türkiye'de inşa edilen, Robert Allan Ltd. Vancouver, Kanada'nın özel tasarımına sahip iki modern itici römorkörden biri. Halen  Brezilya'da görev yapmakta ve Amazon Nehri sisteminde dökme ürünler içeren mavnaları  itme yoluyla saptanan adreslere nakletmekte. Bu sığ çekişli itme römokörleri olan HB MAPARA ve kardeş itici römorkör  HB DOURADA ABS ve Brezilya Bayrak Devleti (NORMAM-02/DPC) gerekliliklerini taşımakta. Ayrıca mürettebatın rahatlığı  ve güvenliği açısından en yüksek standartları sağlayacak şekilde tasarlandırılmış, 

Kaptan köşkü, ön güvertedeki çalışma alanının yanı sıra öndeki mavna konvoyunun da engelsiz bir şekilde görülmesini sağlayan bölünmüş ön kontrol istasyonu ile maksimum çepeçevre görüş sağlamakta.

Güçlü RApide 4600-Z3 ana hat itme tekneleri, her biri 2.000 tonun üzerinde ölü ağırlığa sahip otuz beş mavnadan oluşan mega konvoyları itme kabiliyetine sahipler. Türkiye’de Uzmar tersanesi’nde inşa edilen  iki pusher- barges, Robert Allan Ltd. tarafından özellikle bu alanda kullanılmak üzere tasarlanan en yeni nesil yüksek güçlü L tahrikli itici römorkörleri temsil etmekte.

Uruguay iç uyollarında Hollanda’dan Damen sipariş almış durumda

Güney Amerika'da hayati önem taşıyan petrol ürünlerini denize kıyısı olmayan bölgelerdeki tüketicilere karayolundan daha verimli bir şekilde ulaştırmak için Parana - Paraguay su yolu kullanılmakta. Arjantin'deki River Plate'den Paraguay, Brezilya ve Bolivya'ya dizel, jet yakıtı, benzin ve nafta taşıyabilecek çift gövdeli mavnalar pusher-barges ile sevkedilmekte.  Dönüş yolculuğunda mavnalar ihracat için soya fasulyesi yağı, etanol ve biyodizel taşımak için kullanılabiliyor.

Nehir yoluyla bu taşımalar

Urıuguay’lı Trafigura'nın Campana Terminali’nin mavnaların yükleme üssü Arjantin'den başlıyor. 150 hektarlık alanda 14 depolama tankı bulunuyor ve özel olarak inşa edilmiş nehir iskeleleri aynı anda dört mavnayı kaldırabiliyor. Her iki nehir boyunca bulunan depolama ve sevkiyat terminalleriyle birlikte nehir mavnaları/barges ve  Pusher-barges/İtici römorkörler  yaklaşık 3.000 kilometrelik bir ulaşım koridorunu aşmak zorundalar.

Yakın zamanda  Uruguay güney nehir yollarında çalışmak üzere  Concordia Damen, Uruguaylı armatör ve işletmeciden sığ su çekimli bir nehir itici inşa etme ve donatma siparişi aldı. İtici römorkörler toplam uzunluğu 24 m ve genişliği 10 m olan CDS2410 tasarımına göre inşa edilmekteler. Her biri 1.800 rpm'de 894 kW üreten, Caterpillar tarafından üretilen bir çift Cat C32 motordan gelen 1.788 kW kurulu tahrik gücüne sahip motorlarla donatılmış bulunmakta.

Sipariş veren Uruguay’lı firma TFF bu itici römorkörleri  selüloz hamurunu Fray Bentos'tan gemilerle ihraç edilebileceği Uruguay'ın Nueva Palmira limanına taşıyan mavnaları itmek için kullanacak.

Haberde; Bu sözleşmenin bir parçası olarak Concordia Damen’in, geminin gerekli operasyonel profilini belirlemek için bölgedeki nehir özelliklerini araştırdığı  belirtiliyor. Römorkörler bu çalışmalara dayanarak, mühendisleri yerel koşulları dikkate alarak en verimli iticiyi tasarlamış  ve düşük su çekimine sahip itme teknesi tasarımı geliştirilmiş.

TFF İcra Kurulu Başkanı Fernando Perera Bruno’nun açıklaması şöyle; “Bu, düşük çekişli iticiler yenilikçi tasarımıyla işimizi büyütmek için bir fırsat olacaktır.”

Concordia Damen itici römorkörleri Hollanda'nın Werkendam kentindeki tersanesinde inşa etmekte. Daha sonra TFF müfettişleri, deniz kabul denemeleri ve Ekim 2024'te gerçekleşmesi planlanan devir teslim işlemleri için Hollanda'ya gelecek.

CHR Grubunun bir parçası olan TFF, Uruguay, Río de la Plata ve Paraná nehirlerinde Fray Bentos ve Nueva Palmira arasında yılda 1 milyon tondan fazla selüloz da dahil olmak üzere mal taşımak için  itici römorkörlerle sevkedilen yüzlerce barges’dan oluşan filosuyla nehirlerde taşımacılık yapmakta.

Alışalmadık Güney Amerika ülkelerinde nehir boyunca binlerce kilometrelik iç suyollarında tüm taşıamalar barges/mavnalar ve bunları sevkeden Pusher- Barges / İtici römorkörler ile yapılmakta. Bu pazara Türkiye’den ilkkez Uzmar  2 pusher- barges ile başlangıç yapmıştır. Tebrik edilmeli ve tüm römorkör inşa tersaneleri teşvik edilmelidir.