Yine aynı konuşmasında bu kez de Çinli gemi inşa ve denizcilik uygulamalarına yönelik olarak düzenlenen bir soruşturmanın ardından, ABD Ticaret Temsilciliği’nin bazı gemilerden Amerikan limanlarına geldiklerinde ücret alma yönündeki planını anlattı. Plana göre; Çinli deniz taşıma operatörleri, Çin üretimi gemilerden oluşan filoları olan denizcilik şirketleri ve ileriye dönük Çin gemisi siparişleri olan denizcilik operatörleri bu karardan etkilenecek. Bu teklif kapsamında,”herhangi bir Çinli gemi operatörü”, geminin inşa edildiği yer neresi olursa olsun, ABD limanına uğradığında bir ücret ödeyecek. Kuru yük sektöründe, toplam 3500 gemi, Çinli operatörler tarafından işletiliyor. ABD Ticaret Temsilciliği, Çin tersanelerinde inşa edilen, “önümüzdeki 24 ay içinde” sipariş edilen veya teslim edilen gemileri olan tüm operatörlerden ücret alınması önerisini getirdi. Ücretlendirilecek rakam, net ton başına 1000 dolar olup, uğrak limanı başına 1 milyon dolara kadar çıkabilir. Tabi çoğu gemi yaklaşık net 1000 tonun üzerinde olduğu için, ücret aslında, uğrak limanı başına 1 milyon dolar olacak.  Son olarak 2 Nisan’da bir açıklama yapan Amerikan Başkanı Donald Trump yeni gümrük tarifelerini açıkladı. Trump, 3 Nisan’dan itibaren ABD'nin diğer ülkelere karşılıklı tarifeler uygulayacağını, temel tarife oranının yüzde 10 olacağını söyledi. Yeni tarifelerin 5 Nisan'dan itibaren devreye alınacağı belirtildi. Trump "Çin, ABD'ye yüzde 67 vergi uyguluyor. Biz yüzde 34 vergi uygulayacağız. Avrupa Birliği zor bir rakip, bizi soydular. Biz de yüzde 20 vergi getiriyoruz” açıklamasını yaptı. ABD Türkiye’ye ise yüzde 10 Gümrük Vergisi uygulayacak. Bütün bu gelişmeler denizcilik sektörünü elbette yakından ilgilendiriyor. DTO 37 No’lu Gemi Brokerleri ve Navlun Komisyoncuları Komitesi ve Gemi Brokerleri Derneği Başkan Yardımcısı Serhan Özcan ile Türk Armatörler Birliği Genel Sekreteri Hüseyin Çınar’dan konuyla ilgili değerlendirmelerini aldık.

Serhan Özcan

Dto 37 No’lu Komite Bşk. Yrd. / Gemi Brokerleri Derneği Bşk. Yrd.

Serhan Özcan: ABD'nin Çin'in Denizcilik Sektörünü Hedef Alan Tarifeleri

ABD Ticaret Temsilciliği (USTR) tarafından 21 Şubat 2025 tarihinde duyurulan yeni tarife ve ücretlendirme planları, Çin ile bağlantılı gemilere ve operatörlerine yönelik ciddi mali yükler getirmeyi amaçlamaktadır. Bu plan, Amerika’ya uğrak yapan geminin Çin sahipliğinde olup olmamasına veya Çin tersanelerinde inşa edilip edilmemesine bağlı olarak değişen ölçekte hizmet ücretleri öngörmektedir.

Yeni düzenleme şu şekilde planlanmaktadır:

• Çin sahipliğindeki gemiler ve operatörler için, her bir ABD liman ziyareti başına 1 milyon ABD dolarına kadar veya net ton başına 1.000 ABD dolarına kadar hizmet ücreti.
• Çin sahipliğinde olmayan ancak Çin'de inşa edilmiş gemilere sahip operatörler için, filonun Çin yapımı gemilerden oluşma oranına bağlı olarak her bir ABD liman ziyareti başına 1,5 milyon ABD dolarına kadar hizmet ücreti.
• Yeni inşaa edilecek gemiler için, eğer bir operatör toplam siparişlerinin %50'sinden fazlasını Çin tersanelerinde gerçekleştiriyorsa, her bir ABD liman ziyareti başına ek olarak 1 milyon ABD dolarlık hizmet ücreti uygulanacaktır.

Bu tarifeler, her bir ABD liman ziyareti için ayrı ayrı hesaplanacağından, rotası birden fazla ABD limanını kapsayan gemiler için maliyetler katlanarak artacaktır. Ancak, bu düzenlemenin terminolojisi konusundaki belirsizlikler, sektör oyuncuları arasında ciddi endişeler doğurmuştur. “Operatör” teriminin tam olarak kimleri kapsadığı belirsizdir; bu terimin gemi sahipleriyle sınırlı olup olmadığı veya disponent owners, kiracılar ve hatta gemi işletenlerini de içerip içermediği netleştirilmemiştir. Aynı şekilde, “hizmet ücreti” kavramının tam olarak bir liman vergisi mi, bir gümrük harcı mı, yoksa bir operasyonel maliyet mi olduğu konusunda da belirsizlik sürmektedir. Bu yeni hizmet ücretleri, taşıma sözleşmeleri bağlamında da önemli tartışmalar yaratmaktadır. Zamana bağlı kiralamalar “time charter” çerçevesinde, genellikle liman masrafları ve harçları kiracılar tarafından ödenmektedir. Ancak bu yeni düzenleme, geminin sahibi veya operatörü üzerinden mi tahsil edileceği konusunda hukuki bir belirsizlik yaratmaktadır.

Sefer bazlı kiralamalar “voyage charter” açısından ise, bu hizmet ücreti kargoyla ilgili olmadığından, yeni maliyetlerin gemi sahipleri tarafından karşılanması gerekir. Ancak şartlara bağlı olarak, bu maliyetler gemi sahipleri tarafından sözleşmeye dayalı seferi gerçekleştirmenin bir maliyeti olarak görülecektir ve gelecekteki sözleşmelere eklenebilecek yeni maddeler ile bu maliyetlerin kiracılara yansıtılması söz konusu olacaktır. Özellikle, teklif bir geçiş dönemi içermiyor. Tarihsel olarak, hükümler, belirli bir tarihten sonra "Çin tersanesinde inşa edilen ve teslim edilen gemiler" gibi bir maddeyi içermeli ve bu tür gemileri daha önce satın alanların operasyonlarını ayarlamalarına, Çin yapımı gemilerini elden çıkarmalarına ve ihlallerden kaçınmalarına izin vermelidir.

Yapılan ilk analizlere göre duyurulan yeni tarife ve ücretlendirme planları kabul edildiği takdirde piyasalar ve nakliye maliyetleri birçok açıdan etkilenecektir. Konteyner taşımacılığı sektörünün (özellikle COSCO gibi büyük oyuncuların) ciddi şekilde etkilenmesi beklenmektedir. Çin'de inşa edilmiş otomobil taşıyıcı gemiler, Çin'in son yıllardaki yoğun tersane yatırımları nedeniyle yüksek oranda tarife riskine maruz kalacaktır. LNG taşıyan gemilerin ise çoğu Güney Kore tersanelerinde inşa edildiği için LNG piyasası üzerinde etkisi nispeten sınırlı olabilir. Uygulanacak yeni tarife ve ücretlerin yüksek olması, ABD limanlarına alternatif olarak Meksika limanlarına yönelimi artırabilir. Yeni gemi inşa siparişlerinde, Çin tersanelerine olan talebin düşmesi beklenmektedir.

USTR'nin bu yeni tarife ve ücretlendirme planları, ABD ile Çin arasındaki devam eden ticaret gerginliğinde önemli bir tırmanışı temsil ettiğinden, sektörün endişesi elle tutulur görünmektedir. Bu önlemler, Çin'in denizcilik sektöründeki hakimiyetine karşı koymayı ve ABD'nin denizcilik sektörünü güçlendirmeyi amaçlamaktadır. ABD’nin bu yeni düzenlemesi, sadece Çin ile olan ticari ilişkileri değil, aynı zamanda global denizcilik sektörü için de çok önemli etkiler taşımaktadır. Hem hukuki belirsizlikler hem de ekonomik maliyetler, armatörleri, kiracıları ve deniz taşımacılığı ile ilgilenen tüm tarafları yeni stratejiler geliştirmeye zorlayacaktır. Tarifelerin yürürlüğe girip girmeyeceği veya kapsamının değişip değişmeyeceği ise 24 Mart 2025'te yapılacak olan resmi değerlendirme toplantısından sonra netleşecektir (henüz bu yazı kaleme alındığında resmi toplantı gerçekleşmemiştir).

Hüseyin Çınar

Türk Armatörler Birliği Genel Sekreteri

Hüseyin Çınar: Türk Sahipli Gemilerin %27-30’u Çin Yapımı Gemidir

ABD, Çin’in sözde “haksız” denizcilik uygulamalarına yönelik devam eden bir 301. Madde soruşturması yürütmektedir. Bu soruşturmanın en son aşamasında, Çin yapımı gemilere sahip filolardan liman ziyareti başına 1,5 milyon dolara kadar liman ücreti alınmasını öngören bir teklif sunulmuştur. Çin’de inşa edilmemiş gemiler bile, eğer Çin yapımı bir gemiye sahip bir filoya aitlerse, 500.000 dolara kadar ücretle karşı karşıya kalabilirler.

Konunun Geçmişi

1974 Ticaret Yasası’nın 301(b) Bölümü, ABD ticaretini etkileyen adil olmayan yabancı uygulamaları ele almak amacıyla oluşturulmuştur. 301(b) Bölümü, ABD ticaretine yük getiren veya kısıtlayan mantıksız veya ayrımcı yabancı hükümet eylemlerine, politikalarına ve uygulamalarına yanıt vermek için kullanılabilmektedir. Ticaret Yasası’nın 301. Bölüm hükümleri, ilgili tarafların ABD Ticaret Temsilciliği’ne (USTR) bir yabancı hükümet uygulamasıyla ilgili soruşturma talep etmesi ve uygun önlemler alınmasını istemesi için bir iç hukuk süreci sunar. 12 Mart 2024’te, beş ulusal işçi sendikası, Çin’in denizcilik, lojistik ve gemi inşa sektörlerinde küresel üstünlük kurmaya yönelik uygulamalarına ilişkin bir soruşturma başlatılması talebiyle bir dilekçe sunmuştur. Ticaret Yasası’nın 302(a)(2) Bölümü uyarınca, ABD Ticaret Temsilcisi (USTR) dilekçedeki iddiaları inceleyerek bir soruşturma başlatmaya karar verdi ve 17 Nisan 2024’te Çin hükümeti ile istişareler başlattı. Yapılan soruşturma, kamuoyundan gelen yorumlar, 301. Bölüm Komitesi ve danışma komitelerinin görüşleri dikkate alınarak değerlendirildi. USTR, Çin’in denizcilik, lojistik ve gemi inşa sektörlerinde küresel üstünlük sağlama çabalarının 301(b) ve 304(a) Bölümleri kapsamında işlem yapılabilir olduğuna karar verdi. USTR, Çin’in bu sektörlerde üstünlük kurma çabalarının mantıksız olduğunu ve ABD ticaretine yük getirdiğini veya kısıtladığını tespit etti. Bu uygulamaların:

• Yabancı firmaları devre dışı bıraktığı,
• Piyasa odaklı işletmelere ve çalışanlarına ticari fırsatları azalttığı,
• Rekabeti azalttığı ve Çin’e bağımlılığı artırarak risk oluşturduğu,
• Çin hükümetinin ekonomik aktörleri ve sektörler üzerindeki olağanüstü kontrolünü güçlendirdiği belirtilmiştir.

USTR ayrıca, Çin’in bu sektörlerde üstünlük kurma çabalarının ABD denizcilik, lojistik ve gemi inşa sektörlerindeki iş ve yatırım fırsatlarını baltaladığını, rekabeti ve seçim hakkını kısıtladığını, ABD ekonomisi için kritik sektörlerde ekonomik güvenlik riskleri oluşturduğunu ve tedarik zinciri dayanıklılığını zayıflattığını tespit etmiştir. Bu uygulamaları sona erdirmek için Çin’in belirli hizmetlerine karşı önlemler alınması ve Çin malları kullanılarak sağlanan belirli hizmetlere ayrımcı olmayan bir şekilde işlem uygulanması önerilmiştir.

21 Şubat 2025’te, USTR kamuoyu yorumlarını almak için bir çağrı yapmış ve 24 Mart 2025’te bir kamuya açık duruşma düzenleneceğini duyurmuştur. Kamuoyu yorumları için başvuru süreci 24 Mart 2025’e kadar açık kalmıştır. Belki de bu yazımız yayınlandığında soruşturmanın sonuçları tamamen açık hale gelmiş olabilecektir.

ÖNERİLEN EYLEMLER

Hizmet Ücretleri

1- Çinli Deniz Taşımacılığı Operatörlerine Hizmet Ücreti:

Çin merkezli bir gemi operatörüne, ABD limanına giriş yapan her gemisi için aşağıdaki oranlardan biri uygulanacaktır:

a) Her giriş için en fazla 1.000.000 ABD doları ücret veya

b) Gemi kapasitesinin net tonajı başına en fazla 1.000 ABD doları ücret.

2- Filosunda Çin Yapımı Gemiler Bulunduran Deniz Taşımacılığı Operatörlerine Hizmet Ücreti:

Çin yapımı bir geminin ABD limanına giriş yapması durumunda, uluslararası deniz taşımacılığı hizmetleri kapsamında gemi operatörüne aşağıdaki ücretlerden biri uygulanacaktır:

a) Gemi başına en fazla 1.500.000 ABD doları ücret veya

b) Operatörün filosundaki Çin yapımı gemi oranına bağlı olarak ücretlendirme:

• Filosunun %50 veya daha fazlası Çin yapımı gemilerden oluşan operatörler için: Gemi başına en fazla 1.000.000 ABD doları ücret.
• Filosunun %25'ten fazla ancak %50'den azı Çin yapımı gemilerden oluşan operatörler için: Gemi başına en fazla 750.000 ABD doları ücret.
• Filosunun %0’dan fazla ancak %25’ten azı Çin yapımı gemilerden oluşan operatörler için: Gemi başına en fazla 500.000 ABD doları ücret.

c) Operatörün filosundaki Çin yapımı gemi oranına bağlı olarak ek ücret:
Filosundaki Çin yapımı gemi oranı %25 veya daha fazla olan operatörler için, gemi başına ek olarak en fazla 1.000.000 ABD doları ücret alınacaktır.

3- Çin Tersanelerinden Sipariş Verilmiş Gemileri Bulunan Operatörler İçin Ek Ücret:

Operatörlerin Çin tersanelerine verdikleri gemi siparişlerine bağlı olarak ek ücret uygulanacaktır:

a) Operatörün Çin tersanelerine verdiği siparişlerin yüzdesine göre ücretlendirme:

• Filosunun %50 veya daha fazlası Çin tersanelerinden sipariş edilmiş veya önümüzdeki 24 ay içinde teslim edilmesi beklenen gemilerden oluşuyorsa: Gemi başına en fazla 1.000.000 ABD doları ücret.
• Filosunun %25’ten fazla ancak %50’den azı Çin tersanelerinden sipariş edilmiş veya önümüzdeki 24 ay içinde teslim edilmesi beklenen gemilerden oluşuyorsa: Gemi başına en fazla 750.000 ABD doları ücret.
• Filosunun %0’dan fazla ancak %25’ten azı Çin tersanelerinden sipariş edilmiş veya önümüzdeki 24 ay içinde teslim edilmesi beklenen gemilerden oluşuyorsa: Gemi başına en fazla 500.000 ABD doları ücret.

b) Operatörün toplam siparişlerinin %25 veya daha fazlası Çin tersanelerinden sipariş edilmiş veya önümüzdeki 24 ay içinde teslim edilmesi bekleniyorsa, gemi başına ek olarak en fazla 1.000.000 ABD doları ücret alınacaktır.

4- ABD Yapımı Gemiler ile Deniz Taşımacılığı İçin Ücret İadesi:

Bu bölümde belirtilen operatörlere uygulanan deniz taşımacılığı ek ücretleri, takvim yılı bazında ABD yapımı gemiler aracılığıyla sağlanan uluslararası deniz taşımacılık hizmetleri için geri ödenebilir. ABD'de inşa edilmiş bir geminin ABD limanına her girişinde, operatörün ödediği ek ücretlerden gemi başına en fazla 1.000.000 ABD doları iade edilebilir.

5- ABD Mallarının ABD Gemileri ile Taşınmasını Teşvik Etmek İçin Hizmet Kısıtlamaları

ABD’de üretilen sermaye malları, tüketim malları, tarım ürünleri, kimyasal ürünler, petrol ve gaz gibi tüm ABD mallarının uluslararası deniz taşımacılığı aşağıdaki takvime uygun olarak düzenlenecektir:

• Kararın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren, gemi ile ihraç edilen ABD mallarının en az %1’i, ABD bayraklı gemilerle ve ABD’li operatörler tarafından taşınmak zorundadır.
• Kararın yürürlüğe girmesinden 2 yıl sonra, gemi ile ihraç edilen ABD mallarının en az %3’ü, ABD bayraklı gemilerle ve ABD’li operatörler tarafından taşınmak zorundadır.
• Kararın yürürlüğe girmesinden 3 yıl sonra, gemi ile ihraç edilen ABD mallarının en az %5’i, ABD bayraklı gemilerle ve ABD’li operatörler tarafından taşınmak zorundadır. Bu %5’lik oranın en az %3’ü, ABD bayraklı ve ABD yapımı gemilerle taşınmalıdır.
• Kararın yürürlüğe girmesinden 7 yıl sonra, gemi ile ihraç edilen ABD mallarının en az %15’i, ABD bayraklı gemilerle ve ABD’li operatörler tarafından taşınmak zorundadır. Bu %15’lik oranın en az %5’i, ABD bayraklı ve ABD yapımı gemilerle taşınmalıdır.

6- ABD Mallarının Uluslararası Deniz Taşımacılığına Getirilen Kısıtlama

• ABD mallarının ihracatı, ABD bayraklı ve ABD yapımı gemilerle gerçekleştirilmelidir.
• Ancak, bir operatör ABD yapımı olmayan bir gemiyle uluslararası deniz taşımacılığı hizmeti sunmak istiyorsa, bu duruma yalnızca şu şartla izin verilebilir: Operatör, takvim yılı bazında taşıyacağı ABD mallarının en az %20’sini ABD bayraklı ve ABD yapımı gemilerle taşıyacağını kanıtlamalıdır.

Temel Etkiler

• Her liman ziyareti için 1 ila 3,5 milyon USD arasında ek ücret uygulanacaktır.
• Bu ücretler, özellikle orta ve küçük ölçekli limanlara yapılan uğrakları azaltacaktır.
• ABD’ye hizmet veren bir konteyner gemisi, genellikle her seferinde 3-4 ABD limanına uğramaktadır.
• Ücretler, ABD’ye giren ve çıkan mallar için konteyner (TEU) başına 600-800 USD ek maliyet getirecek ve bu durum özellikle çiftçileri olumsuz etkileyecektir.
• Önerilen düzenlemeler kapsamında, ABD’deki liman uğraklarının %98’i bu ücretlere tabi olabilir.
• Bu ücretler yalnızca Çin yapımı gemilere değil, aynı zamanda filosunda Çin yapımı gemi bulunan veya sipariş etmiş operatörlere de uygulanacaktır.
• Bu ek ücretler, Amerikan tüketicileri için yıllık 30 milyar USD’ye kadar ek vergi anlamına gelmektedir.
• ABD ihracatını taşımak iki kat daha maliyetli hale gelebilir.
• 1 trilyon USD değerindeki ithalat bu düzenlemelerden etkilenebilir.
• Önerilen ücretlerin çoğu, mevcut gemilere veya inşaat halindeki gemilere uygulanacak olup, mevcut gemi inşa uygulamalarını caydırıcı bir etkisi olmayacaktır[1].

Bu Eylemlerin Türk Sahipli Gemi Filosuna Ve Deniz Taşımacılığımıza Etkileri Neler Olabilir?

• Türk sahipli gemilerin %27-30’u Çin yapımı gemidir.
• 2024 yılında 11. aya kadar Türk sahipli gemiler ile ABD limanlarına 2.317.851 MT’luk yük, 87.238TEU’luk konteyner ve 256.973 CBM’lik bir yük taşıması gerçekleşmiştir.
• Bu taşımacılık 108 gemi ile 47 ülkeden yapılmıştır[2].
• Ancak bunların ne kadarının Çin yapımı gemiler ile yapıldığı bilinmemektedir.
• Düz bir mantıkla bunun bize yıllık maliyeti 25 Milyon USD’lik bir maliyeti olabilecektir.
• Çin’den ABD’ye yapılan taşımacılıkta kısıtlamalar artarsa: Türk armatörler için yeni taşıma fırsatları doğabilir. Özellikle Çin yerine başka ülkelerden ABD’ye yapılan taşımalar artarsa, Türk sahipli gemiler alternatif tedarik zincirlerinde rol oynayabilir. Bunlara hazırlıklı olmamız gereklidir.
• Türk armatörler için ikinci el gemi fırsatları doğabilir. Çinli şirketlerin gemilerini ABD pazarında kullanamaması nedeniyle ikinci el gemi fiyatlarında düşüş yaşanabilir. Türk şirketleri, daha uygun maliyetle gemi alabilir.
• Çin’den yeni gemi siparişi verme konusunda riskler artabilir. Eğer ABD, Çin tersanelerinden alınan gemilere yaptırım uygularsa, Türk armatörler Çin’den yeni gemi sipariş ederken daha temkinli davranmak zorunda kalabilir. Çin şu anda en uygun rakamlarla yeni gemi inşa konusunda finansman sağlamaktadır. Ve Türk armatörleri bu finansmanı tercih etmektedir. Bu kapsamda Türk armatörlerinin yeni gemi inşaa siparişleri etkilenecektir.
• Türk armatörlerin Çin yapımı gemi kullanması, finansman ve operasyonel zorluklar yaratabilir. Eğer Çin yapımı gemilere yönelik küresel bir itibar riski oluşursa, Türk şirketleri bu gemilerle ticaret yaparken daha fazla kontrolle karşılaşabilir.

Kaynak: Deniz Ticareti Dergisi