Doğa ve Doğal Kaynakların Korunması için Uluslararası Birlik (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources) (IUCN) tarafından en üst seviyede nesli kritik derecede tehlike altında olan türler (CR) arasında gösterilen Akdeniz Fokları, (Monachus monachus) ülkemizdeki yaşam alanları kontrolsüz şehirleşme, kayalık yapıdaki kıyısal alanların tahrip edilmesi ve mağaralarının koruma altına alınmaması nedeniyle yok ediliyor.

Bilimsel araştırmalara göre tüm dünyada nüfuslarının sadece 600 civarında kaldığı tahmin edilen Akdeniz Fokları’nın, dünyada sadece ülkemiz de dahi olmak üzere, Türkiye, Yunanistan, Fas, Moritanya ve Maderia (Portekiz) kıyılarında yaşamakta olduğu belirtiliyor.

Uzmanlar, Akdeniz Fokları’nın ülkemizde sadece birkaç noktada bulunan yaşam alanlarının bir an önce koruma altına alınması gerektiğine dikkat çekti.

Çiçek: Dünyada birkaç noktada yaşıyorlar

Doğu Akdeniz Üniversitesi (DAÜ) Sualtı Araştırma ve Görüntüleme Merkezi Başkanı ve Biyolojik Bilimler Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Burak Ali Çiçek, geçtiğimiz yüzyılda, Akdeniz Foku’nun, Akdeniz ve Atlantik’te yaygın olduğunu söyledi.

Doç. Dr. Burak Ali Çiçek, Akdeniz Fokları’nın günümüzde ise dünyada sadece ülkemiz de dahi olmak üzere, Türkiye, Yunanistan, Fas, Moritanya ve Maderia (Portekiz) kıyılarında yaşamakta olduğunu kaydetti.

Son yıllarda gerçekleştirilen araştırmalarla, bu ülkelere ek olarak, Libya ve Fas gibi ülkelerde de küçük miktarda Akdeniz Foku popülâsyonun varlığına rastlandığını anlatan Çiçek, bu türün dünyada nüfuslarının 600 ile 700 civarında olduğunun tahmin edilmekte olduğunu bildirdi.

Burak Ali Çiçek, Akdeniz Fokları’nın Doğu Akdeniz popülâsyonunun, içerisinde bulunan bireylerinin ülkemiz kıyılarında yaşadığı veya dönemsel olarak ziyarette bulunduklarının bilinmekte olduğunu belirtti.

Akdeniz Fokları’nın, mağara, kovuklar, çatlaklar ve çıkıp yatmaya uygun ıssız kıyıları tercih ettiklerine

değinen Çiçek, Akdeniz Foku’nun, üzerinde yapılaşma olmayan, insanların kolay ulaşamadığı veya insan faaliyetlerinden uzak kalmış, tercihen üreme ve/veya barınma işlevleri gören kıyı mağara ve kovuklarına sahip, sessiz ve tenha kayalık sahilleri, kumsal kıyıları ve kıyı yerleşim bölgelerini yaşama alanı olarak seçmekte ve bu alanların bozulmasından direkt olarak etkilenmekte olduklarını aktardı.

Doç. Dr. Burak Ali Çiçek, dişi Akdeniz Foklarının çiftleşmek için uzun mesafeler kat ederek erkek fokların yanına geldiğini ve daha sonra erkeğin bölgesinden ayrıldığının tahmin edilmekte olduğunu dile getirdi.

“Nesli kritik derecede tehlikede”

Bu fokların çiftleşmelerinin denizde olduğunu ve bilimsel araştırmalara göre dişi fokun cinsel olgunluğa 3 yaşında ulaştığının tahmin edilmekte olduğunu söyleyen Çiçek, dişi Akdeniz Foku’nun 10-11 aylık hamilelik döneminden sonra, her yıl ya da iki yılda bir, bir yavru doğurduğunu kaydetti.

Doç. Dr. Burak Ali Çiçek, Akdeniz Fokları’nın etobur olduklarını, besininin büyük bir çoğunluğunu dalarak sualtında yakaladığı balıklar, ahtapot ve ıstakoz gibi canlılar oluşturduğunu bildirdi.

Akdeniz Foku’nun dünyadaki nesli tükenmekte olan canlılar arasında ilk sıralarda gelmekte olduğuna dikkat çeken Çiçek, IUCN tarafından, en üst seviye olan, nesli kritik derecede tehlike altında olan türler (CR) arasında listelenmekte olduğunu belirtti.

Doç. Dr. Burak Ali Çiçek, bu canlıların, ülkemizin de onayladığı BERN, CITES, BARSELONA ve Biyolojik Çeşitlilik sözleşmeleri kapsamında koruma altına alındıklarına vurgu yaptı.

Akdeniz Fokları ile ilgili KKTC kıyılarında kapsamlı çalışmaların Ali Cemal Gücü ve ekibi tarafından yapıldığına değinen Çiçek, Ali Cemal Gücü’nün KKTC kıyısal alanında uygun bulduğu mağaralara kameralar yerleştirdiğini ve bu mağaralarda yaşayan anne ve yavruları tespit ettiğini açıkladı.

Doç. Dr. Burak Ali Çiçek, Ali Cemal Gücü’nün verilerine göre KKTC’de Yenierenköy, Karpaz ve Güzelyurt sahilleri başta olmak üzere, fok barınma ve üremesine uygun mağaralar bulunduğunu dile getirdi. Çiçek, konuyla ilgili Güney Kıbrıs’ta da çalışmalar yapıldığını, Larnaka ve Limasol başta olmak üzere 7 ayrı noktada üreme mağarası bulunduğu ifade etti.

Doç. Dr. Burak Ali Çiçek, Akdeniz Fokları’nın ülkemizde, bütün Akdeniz’de olduğu gibi karşılaştıkları en büyük sorunun kontrolsüz şehirleşme, kayalık yapıdaki kıyısal alanın tahrip edilmesi ve mağaraların koruma altına alınamaması olduğunu söyledi.

Bu nedenle ülkemizde elde kalan mağaraların hızlı bir şekilde durumlarının güncellenmesi (bazıları yapılaşma ve yanlış kullanım nedeniyle uygunluğunu yitirmiştir) gerektiğine dikkat çeken Çiçek, Akdeniz Fokları’nın hem karadan hem de denizden koruma altına alınmaları gerektiğinin altını çizdi.

Vira Haber