Afrika kıtasının doğusunda meydana gelen büyük çatlak Afrika kıtası ikiye mi ayrılıyor sorularını da beraberinde getirdi.

Geçtiğimiz haftalarda Kenya'nın güneybatısında oluşan dev çatlak, Nairobi-Narok otobanının bir kısmının zarar görmesine sebep oldu. Aslında dünya keşke zarar gören tek şey otoban olsa denecek cinsten büyük bir sismik faaliyetle karşı karşıya.

Bilim insanları Kenya'da oluşan çatlağı, Afrika kıtasının ikiye bölünmesi olarak yorumluyor. Londra Üniversitesi'nde görevli doktora sonrası araştırmacısı Lucia Perez Diaz'ın the Conversation için kaleme aldığı makalesinde Afrika kıtasında yaşanan çatlak vakasını açıkladı.

Dünya sürekli olarak değişen bir gezegen. Birçok değişiklik o kadar küçük ki bunları fark etmek son derece zor.

Plaka tektoniği ise bunun en iyi örneklerinden biri. Fakat Afrika kıtasında yaşanan çatlak vakası bunun biraz daha hızlandırılmış bir versiyonu.

Çatlak nasıl oluşuyor?

Dünya'nın litosfer tabakası birçok tektonik plakaya bölünmüş durumda. Statik olmayan bu plakalar birbirlerine doğru ya da aksi yönde değişken hızlarla hareket ediyor. Bu hareket mekanizmasına neyin yol açtığı konusu hala tartışılıyor. Fakat astenosferdeki taşınım dalgaları ve plakalar arasındaki sınırlarda oluşan gücün bu durumu ortaya çıkardığı düşünülüyor.

Bu güç yalnızca plakaları hareket ettirmekle kalmıyor ve ayrıca plakaların parçalanmasına sebep oluyor ve böylece ortaya tıpkı Afrika'daki çatlak gibi örnekler çıkıyor. Böylece yeni plaka sınırları oluşuyor.

Doğu Afrika'daki çatlak ne anlama geliyor?

Büyük Rift Vadisi, kuzeyde Aden Körfezi ve güneyde Zimbabve'ye kadar uzanan 3000 kilometrelik bir alanı kapsıyor. Vadi, Afrika plakalasını Somali ve Nübye plakası olarak ikiye ayırıyor.

Büyük Rift Vadisi'nde meydana gelen tektonik faaliyetler Etiyopya, Kenya ve Tanzanya'yı kapsayan bir bölgede yaşanıyor. Kenya'da oluşan çatlağın ise sebebi vadide yaşanan tektonik hareketler.

Litosfer tabakası, yatay genişleme kuvvetine maruz kalınca gerinerek daha ince hale geliyor. En sonunda ise parçalanarak çöküntü vadisinin yeniden şekillenmesine sebep oluyor.

Bu sürece volkanik ve sismik faaliyetler de katkı sağlıyor. Kıtasal kırılmaların ilk aşaması vadi oluşumlarıdır. Eğer kırılma başarılı bir şekilde gerçekleşirse yeni bir okyanus tabanı ortaya çıkar.

Buna benzer bir durum 138 milyon yıl önce Güney Amerika ve Afrika kıtasının birbirinden ayrılmasıyla oluştu. İki kıtanın ayrılmasıyla beraber Güney Atlas Okyanusu ortaya çıktı.

Doğu Afrika Vadisi son derece aktif bir alan. Bu vadinini altında yüksek oranda manto yükselmesi hadisesi yaşanıyor. Yükselen manto toprak litosferi yukarı itiyor ve zemin ısısını artırarak zemini zayıflatıyor.

Büyük Rift Vadisi, vadi oluşumu gözleme açısından son derece iyi bir bölge. Vadinin daha genç olduğu güney tarafında esneme oranları düşük ve faylanma geniş bir bölgede ortaya çıkıyor.

Afar bölgesi ise volkanik kayalarla çevrili. Buna göre bu bölgede litosfer son derece zayıfladı ve kırılma noktasına ulaştı. Kırılma durumunda yeni bir okyanusun açığa çıkması bekleniyor. En sonunda on milyon yıllık bir süreçte vadinin tamamı deniz suyu ile çevrelenecek. Okyanus suyu vadi boşluğuna adeta hücum edecek ve Hint Okyanusu'nda Afrika Boynuzu'nu da içerisine alan Etiyopya ve Somali'nin yer aldığı büyük bir ada oluşacak.

Vira Haber