193 ülkenin üye olduğu Birleşmiş Milletler (BM), plastik kirliliğini azaltmaya yönelik yasal bağlayıcılığı olan paktı ABD hariç hemen her ülkenin onayladığını duyurdu. 187 ülke, Tehlikeli Atıkların Sınırlarötesi Taşınımının ve Bertarafının Kontrolüne İlişkin Basel Sözleşmesi'ne plastiğin eklenmesini kabul etti.

ABD 1989 tarihli Basel Sözleşmesi'nin baştan tarafı olmadığı gibi değişiklik müzakerelerine de katılmadı.

TARİHİ NİTELİKTE

Cenevre'de 1400 delegenin iki hafta süren toplantıları sonucunda, geri dönüştürülmesi zor olan plastik atıklarla zehirli kimyasalların binlerce türünün izinin sürülmesi ve sınırlararası transferinin kontrol altına alınması benimsendi.

BM Çevre Programı'ndan Rolph Payet, anlaşmayı 'yasal bağlayıcılığı olması açısından tarihi' diye niteledi.

SAHADA İŞE YARAYACAK

"Dünyanın geri kalanına, özel sektöre, tüketici piyasasına artık bir şey yapmamız gerektiğine dair çok güçlü bir işaret gönderiyor. Ülkeler sahada gerçek eyleme dönüşecek şekilde bir şeyler yapmaya karar verdi" değerlendirmesini yapan Payet, anlaşmanın şartlarına uyma konusunda her ülkenin kendi yolunu bulacağını belirtti.

ABD DE ETKİLENECEK

Artık plastik atıkların ihracat ve ithalatıyla ilgili şeffaf ve takip edilebilir bir sistem olacağını vurgulayan BM yetkilisi, ABD gibi imza atmamış az sayıda ülkenin bile  anlaşmayı imzalamış ülkelere plastik gönderirken şartlardan etkileneceğini söyledi.

HÜKÜMETİN İZNİ GEREKECEK

ABD gibi atıkları dışarı gönderen ülkeler eskiden zehirli, karışık, geri dönüştürülemeyen türde plastik atıkları gelişmekte olan ülkelere sadece özel sektörle yaptıkları anlaşmalar üzerinden gönderebiliyordu. Ama artık o ülkelerin hükümetlerinden izin almadan bunu yapamayacak.

ÇİN YASAKLAYINCA

Çin'in 2018'de ABD'den plastik atık alınıp geri dönüşümden geçirilmesini yasaklamasından beri en yoksul ülkeler plastik ve zehirli atık çöplüğüne dönüşmüş durumda. Özellikle Endonezya, Tayland, Malezya, Hindistan ve Vietnam'ın yakın geçmişte tarımla geçinen pek çok köyü son bir yılda plastik atıklardan geçilmez hal aldı.

OKYANUSLARDA 100 MİLYON TON PLASTİK ATIK DOLAŞIYOR

Aynı zamanda okyanuslar, denizler ve nehirleri istila eden plastik atıkların, doğal yaban yaşamını yok etmesi dehşet verici düzeye ulaştı.

Payet, plastik kirliliğini 'salgın' diye nitelerken okyanuslarda bulunan 100 milyon ton plastik atığın yüzde 80-90'ının karadaki kaynaklardan geldiğini belirtti.

NORVEÇ ÖNCÜLÜK ETTİ

Norveç'in girişimiyle eylülde sunulan, BM standartlarına göre rekor zamanda üzerinde uzlaşılan, ancak yürürlüğe girmesi bir yıl alacak anlaşma, sağlık sanayi, teknoloji, havacılık, moda, gıda ve içecek sektörlerine uzanan çok geniş bir yelpazede üretilen plastik mamulleri kapsıyor.

Bu kapsamda gümrük yetkilileri artık zehirli madde barındırma potansiyeli bulunan elektronik atıkları da daha sıkı kontrole alacak.

60 YILDA 8.3 MİLYAR TON PLASTİK

Sadece 60 yıllık bir icat olan plastikten 1950'lerin başından beri 8.3 milyar ton üretildi. Plastik kullanıldıktan sonra yüzde 60 oranında çevreye atılıyor ya da toprağa gömülüyor. Yılda 8 milyon ton plastik okyanuslara dökülüyor. 2018 yılında Almanya, ABD, Japonya'nın her biri Güney Asya ülkelerine 1 milyar ton plastik atık gönderdi.

Vira Haber